Νεότητα / Εφηβεία

 

 

διάγραμμα της έννοιας

  Νεότητα είναι η ηλικιακή/βιολογική φάση του ανθρώπου κατά την οποία αναπτύσσει τις σωματικές, πνευματικές, κοινωνικές κ.λπ. ιδιότητες του, με βάση τις επιδράσεις του εξωτερικού περιβάλλοντος (προσλαμβάνουσες παραστάσεις, πρότυπα κ.α.) και τα ιδιαίτερα στοιχεία της χαρακτηρολογικής του δομής.

Χαρακτηριστικές ιδιότητες των νέων

Α. Διαχρονικά χαρακτηριστικά

α. Θειικά χαρακτηριστικά / προτερήματα

Βιολογικά

Οι νέοι διανύουν περίοδο βιολογικής ακμής για αυτό:

• έχουν έντονη ενεργητικότητα, ενθουσιασμό, αγωνιστικότητα και διάθεση για δυναμική αντιμετώπιση των καταστάσεων.
• επιδεικνύοντας απόλυτη εμπιστοσύνη στις δυνάμεις τους, αγνοούν τον κίνδυνο και συχνά, λειτουργώντας με έντονο συναισθηματισμό και ρομαντισμό, ριψοκινδυνεύουν, προκειμένου να πραγματοποιήσουν τους στόχους τους, ακόμη και αν κινούνται στα όρια της ουτοπίας και του ανέφικτου.

Ιδεολογικά

Έχοντας αλλοτριωθεί σε πολύ μικρότερο βαθμό σε σχέση με τους μεγάλους:

• είναι ιδεολόγοι, ονειροπόλοι και οραματίζονται έναν καλύτερο κόσμο σύμφωνα με τις νεανικές προσδοκίες τους.
• διακρίνονται για την πίστη τους σε υψηλές αξίες και ιδανικά, χωρίς διάθεση συμβιβασμών, όντας ξένοι προς κάθε υπέρμετρο ορθολογισμό, που συχνά υποκρύπτει έναν εύσχημο ατομικισμό.
• απορρίπτουν τις αυθεντίες, τα στερεότυπα και τις ιδεολογικές αγκυλώσεις του παρελθόντος, ενώ υιοθετούν εύκολα νέους και επαναστατικούς προσανατολισμούς.

Ηθικά

Οι αντιλήψεις τους περί ηθικής διαφοροποιούνται ουσιαστικά σε σχέση με τους μεγαλύτερους ηλικιακά.

• έχοντας διαφορετικά βιώματα και προσλαμβάνουσες παραστάσεις, σύμφωνα με τα ιδιαίτερα δεδομένα της εποχής τους, αποτιμούν με διαφορετικά κριτήρια τις ηθικές αξίες.
• εναντιώνονται στον ηθικισμό των μεγαλύτερων γενεών τις οποίες, συχνά, κατηγορούν για επίπλαστη, υστερόβουλη αλλά και δογματική προσήλωση σε ορισμένες ηθικές παραδοχές.

Αισθητικά

• απορρίπτουν την παραδοσιακή αισθητική και αναζητούν νέες μορφές έκφρασης, αναφορικά με την εξωτερική εμφάνιση, τη μόδα, τα μουσικά ακούσματα, την τέχνη κ.λπ.
• συχνά, χωρίς αφομοιωτική επεξεργασία, υιοθετούν τα προβαλλόμενα πρότυπα και ευτελή είδωλα μιμούμενοι άκριτα στοιχεία της αισθητικής και της προσωπικότητάς τους.

Κοινωνικά

Οι νέοι, όντας ιδιαίτερα ευαίσθητοι σε ζητήματα, όπως η κοινωνική ανισότητα, η αδικία, η αναξιοκρατία, η έλλειψη ισοπολιτείας κ.λπ.:

• ασκούν αυστηρή κριτική στο κοινωνικό κατεστημένο, σε ο,τιδήποτε θεωρούν παρωχημένο, αναχρονιστικό, στις συντηρητικές αντιλήψεις, τα στερεότυπα και τις συμβατικότητες, σε ό,τι, γενικά, θεωρούν τροχοπέδη στην επιθυμία τους να επιφέρουν αλλαγές.
• διακρίνονται για την έντονη αμφισβητητική διάθεση, την επαναστατικότητα και τη ρηξικέλευθη αντίληψη, που στοχεύει στην ανατροπή του κατεστημένου.

Πολιτικά

Συμμετέχουν σε πολιτικούς σχηματισμούς σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι οι μεγαλύτερες ηλικίες, γιατί

• αισθάνονται, ως έφηβοι, εντονότερη την ανάγκη του ανήκειν σε συλλογικά σχήματα έκφρασης.
• το θεωρούν ως προσφορότερη επιλογή στην υλοποίηση των οραμάτων τους και στην πραγμάτωση των ιδεολογικών τους στόχων.
• στρατεύονται σε υψηλές αξίες και ιδανικά για τη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου, απαλλαγμένου από τα αρνητικά στοιχεία του παρελθόντος.

β. Αρνητικά χαρακτηριστικά

1. ο έντονος αυθορμητισμός και ο παρορμητισμός τους αποδυναμώνει την ευθυκρισία τους και, συχνά, οδηγεί σε πρωτοβουλίες και αντιδράσεις που δε λαμβάνουν υπόψη τους όρους της αντικειμενικής πραγματικότητας.

2. Οι νέοι, επειδή δεν έχουν αποκρυσταλλώσει σταθερές αρχές και αξίες, συχνά, μιμούνται παθητικά, χωρίς την αναγκαία κριτική και αφομοιωτική επεξεργασία τα προβαλλόμενα πρότυπα.

3. Η αμφισβητητική τους διάθεση, πολλές φορές, υπερβαίνει τα όρια του μέτρου και καταλήγει στον τυφλό αντιρρητισμό και τη γενικευμένη απορριπτική στάση απέναντι σε αξίες του παρελθόντος.

Β. Χαρακτηριστικά σύγχρονων νέων

1. Δέχονται ποικιλία και πολυσχιδία παραστάσεων, εντυπώσεων, ερεθισμάτων που συντελούν στη διαμόρφωση πολυδιάστατων προσωπικοτήτων.

2. Κοινωνικοποιούνται πιο φιλελεύθερα στο πλαίσιο της οικογένειας, της σύγχρονης αντιαυταρχικής εκπαίδευσης και στο κοινωνικό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από πνεύμα ανοχής.

3. Είναι πιο σφαιρικά ενημερωμένοι (ΜΜΕ, πλουραλιστική έκφραση της εποχής).

4. Ζουν σε δημοκρατικότερες κοινωνίες σε σχέση με το παρελθόν, στις οποίες επικρατούν:

• ο θεσμικός εκσυγχρονισμός.
• η κατοχύρωση των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.
• η διεύρυνση των πολιτικών ελευθεριών.

5. Έχουν κατακτήσει τις δυνατότητες να παρεμβαίνουν στο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι μέσα και από θεσμοθετημένες διαδικασίες, όπως:

• η βουλή των εφήβων
• οι μαθητικές κοινότητες
• η συμμετοχή σε συλλόγους, οργανώσεις, κομματικές νεολαίες κ.λ.π.
• το δικαίωμα της ψήφου στα δεκαοκτώ χρόνια.

Στα πλαίσια αυτά των κοινωνικο-πολιτικών δεδομένων ωριμάζουν γρηγορότερα και διεκδικούν πιο έντονα τα δικαιώματά τους.

6. Διαμορφώνουν την προσωπικότητά τους σε μια περίοδο που τη χαρακτηρίζουν:

• οι συνεχείς αλλαγές και η γοργότητα των εξελίξεων σε όλους τους τομείς της ζωής
• οι κοινωνικοπολιτικοί μετασχηματισμοί, που συμβαίνουν σε ένα κλίμα γενικότερης ρευστότητας
• η πολυεπίπεδη κρίση θεσμών, συστημάτων, ιδεολογιών και αξιών, η πολύμορφη αλλοτρίωση κ.λπ.
• η κυριαρχία των υλιστικών προτεραιοτήτων, η προβολή αρνητικών προτύπων κ.α.

Σε ένα τέτοιο πλαίσιο αδυνατούν να διαμορφώσουν σταθερές αξίες και να αποκρυσταλλώσουν σαφή άποψη για τα πράγματα. Για αυτό:

• πολλοί διακρίνονται από πνεύμα έντονης αμφισβήτησης που, συχνά, φτάνει στα όρια του μηδενισμού.
• άλλοι επιλέγουν μια ιδιότυπη περιθωριοποίηση, εξαιτίας της άρνησής τους να νομιμοποιήσουν τους υπάρχοντες θεσμούς με τη συμμετοχή τους στα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα.
• αρκετοί αλλοτριώνονται λόγω της επίδρασης αρνητικών προτύπων, συμβιβάζονται, θέτουν ατομικιστικούς στόχους, διακατέχονται από την αντίληψη του εύκολου πλουτισμού και το ιδανικό του "ελάσσονος" μόχθου και αποστασιοποιούνται από τα κοινά.

Προβλήματα των σύγχρονων νέων

1. Προβλήματα ένταξής τους στην κοινωνία.

α. Η οικογένεια δεν παρέχει τα αναγκαία εφόδια (ψυχοπνευματική καλλιέργεια, κοινωνικές αρετές, ηθικές αρχές κ.λπ.) που θα συνδράμουν στην ομαλή κοινωνικοποίηση των νέων. Σε αυτό συμβάλλουν:

• ο υπερπροστατευτικός της, συχνά, χαρακτήρας που δε διαμορφώνει αυτόνομες και αυτεξούσιες προσωπικότητες.,
•  η πολύωρη εργασιακή απασχόληση των γονέων ελαχιστοποιεί το χρόνο που οφείλουν να αφιερώνoυν για τη διαπαιδαγώγηση και την ψυχολογική τους στήριξη.

β. Η εκπαίδευση με το ανταγωνιστικό κλίμα και την απουσία συλλογικών δραστηριοτήτων δεν καλλιεργεί τις κοινωνικές τους αρετές.

       γ. Η απουσία θετικών προτύπων που θα αποτελέσουν το υγιές ιδεολογικό έρεισμα, για να προσανατολιστούν ορθά στις ευρύτερες επιλογές τους.

2. Οι δυσχέρειες στην επαγγελματική αποκατάσταση

Αίτια του προβλήματος:

• η αυξανόμενη ανεργία
• ο οξύτερος ανταγωνισμός (μεγάλη προσφορά και μικρή ζήτηση)
• η επικράτηση κλίματος αναξιοκρατίας. πελατειακών σχέσεων και νεποτισμού.
• ο κορεσμός πολλών. κυρίως παραδοσιακών. επαγγελμάτων.
• η υπερπληθώρα των πτυχιούχων.
• ο ανεπαρκής επαγγελματικός προσανατολισμός

3. Το πρόβλημα της επικοινωνίας

α. η διεύρυνση του χάσματος των γενεών. εξαιτίας. κυρίως, της κρίσης του θεσμού της οικογένειας.

β. η έλλειψη ουσιαστικού διαλόγου στο πλαίσιο της σχολικής ζωής (δασκαλοκεντρισμός. απουσία συλλογικών δραστηριοτήτων, ανταγωνισμός κ.λπ.)

γ. η έλλειψη βαθύτερης επικοινωνίας με τους συνομηλίκους λόγω:

• του περιορισμένου ελεύθερου χρόνου, εξαιτίας των πολλαπλών υποχρεώσεων που προκύπτουν από το εξετασιοκεντρικό εκπαιδευτικό σύστημα.
• της επικράτησης νόθων μορφών ψυχαγωγίας και της τυποποίησης που επιβάλλει η βιομηχανοποίηση και ηλεκτρονικοποίηση του ελεύθερου χρόνου.

4. Η ποιότητα της παρεχόμενης παιδείας

Ο χαρακτήρας του σύγχρονου εκπαιδευτικού θεσμού. απόλυτα προσαρμοσμένου στις απαιτήσεις της οικονομίας της αγοράς, δεν ικανοποιεί τις πνευματικές ανάγκες των νέων. Κυρίαρχα στοιχεία:

• ο τεχνοκρατικός, απλώς, εξειδικευτικός χαρακτήρας δε συμβάλλει στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων με πνευματικές, κοινωνικές, ηθικές αξίες και ιδανικά.
• καλλιεργεί τη χρησιμοθηρική αντίληψη για τη γνώση στο πλαίσιο των επαγγελματικών αναγκαιοτήτων.
• το αναχρονιστικό, ως ένα βα8μό, περιεχόμενο σπουδών, που δεν ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις, σε ένα διαρκώς διαφοροποιούμενο περιβάλλον.

5. Η ευρύτερη κρίση αξιών, συστημάτων, ιδεολογιών, που δε δημιουργεί εσωτερικά ερείσματα, βεβαιότητες.

Συγκεκριμένα, η εποχή μας χαρακτηρίζεται από:

• την έκπτωση διαχρονικών αξιών, όπως η αγάπη, η φιλία, η ανιδιοτέλεια. Στο πλαίσιο της ανταγωνιστικής και καταναλωτικής κοινωνίας οι ανθρώπινες σχέσεις έχουν καταστεί "οικονομικές", συμβατικές, τυπικές και απρόσωπες. Η στυγνή σκοπιμότητα, ο άκρατος ωφελιμισμός και ο υπέρμετρος ατομικισμός αλλοτριώνουν το χαρακτήρα της ανιδιοτελούς επικοινωνίας.
• ιδεολογικά ρεύματα, "κοσμοθεωρίες" που διέρχονται κρίση είτε επειδή έχουν προκαλέσει απογοήτευση σε μεγάλο μέρος των οπαδών τους στις προσπάθειες υλοποίησής τους είτε γιατί έχουν αποδειχτεί ουτοπικές ή αδύναμες να βελτιώσουν την κοινωνικοπολιτική ζωή.
• πολιτικά συστήματα, που, παρά τις επαγγελίες τους, διαιωνίζoυν τις υπαρκτές ανισότητες και, συχνά, οδηγούν ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού στον αποκλεισμό και στην εξαθλίωση ή περιθωριοποίηση.

Όλα αυτά προκαλούν σοβαρά προβλήματα προσανατολισμού των. νέων, γιατί βρίσκονται αντιμέτωποι με την καθημερινή πραγματικότητα χωρίς σταθερές αξίες και εσωτερικά ερείσματα.

6. Πολλές αποφάσεις λαμβάνονται ερήμην τους, παρά το γεγονός ότι τους αφορούν άμεσα, επηρεάζoυν το παρόν και προκαθορίζoυν το μέλλον τους.