Η ζωή σε πρώτο πρόσωπο
Η παιδική ηλικία µου σφραγίστηκε από ένα γεγονός που συνειδητοποίησα πολύ αργότερα. Με γοήτευσαν, µε μαγνήτισαν, άλλοι άνθρωποι από πολύ νωρίς. Τύχαινε μερικές φορές, όταν μικρός επέστρεφα στο σπίτι χορτάτος από παιχνίδι, να προσέξω πίσω από κάποια παράθυρα νέους σκυμμένους πάνω από ένα βιβλίο. Διάβαζαν. Γιατί να διαβάζουν και να µην παίζουν; Το ερώτημα µε αιχμαλώτισε αμέσως και δεν µε άφηνε να ξεφύγω. Ήξερα πόσο γλυκό είναι να παίζεις στην πλατεία µε τους φίλους σου, αλλά το γιατί ένα πλάσμα λίγο μεγαλύτερο από µένα μπορούσε να θυσιάσει αυτή την απόλαυση για χάρη, πιθανόν, μιας άλλης, το αγνοούσα. Και όμως, το θέαμα αυτού του μικρού ζηλωτή[1], αυτού του παιδιού που αρνιόταν τον εαυτό του, µε μάγευε.
Πολύ σύντομα μιμήθηκα αυτά τα παιδιά, μπήκα σε έναν κόσμο όπου φτερούγιζαν λέξεις. Θα τις έπιανα; Θα τις καταλάβαινα; Ήταν ένα νέο παιχνίδι για µένα. Αλλά αυτή τη φορά εκείνο που µε τραβούσε δεν ήταν το άσκοπο και το αυτοσχέδιο, ήταν το να μάθω κάτι καινούργιο που θα µε οδηγούσε κάπου. Από μικρός περιπλανώμενος έγινα οδοιπόρος.
Αφετηρία µου ήταν ένα αίσθημα στο οποίο αναμειγνύονταν η περιέργεια, η απορία και ο θαυμασμός. Αυτός ο θαυμασμός µε βοήθησε και αργότερα, σε άλλους τομείς της ζωής. Σε μερικές δύσκολες καταστάσεις - για παράδειγμα, σε αρρώστιες οικείων µου ή σε συνθήκες φυσικών καταστροφών, σ' έναν σεισμό ή σε µια πυρκαγιά που απειλούσε ένα γειτονικό σπίτι - έβλεπα ότι από ορισμένους ανθρώπους ανάβλυζαν ξαφνικά µια δύναμη και µια ενεργητικότητα που µε άφηναν πάντα άφωνο. Δίπλα σ' εμένα που είχα μουδιάσει, µην ξέροντας τι ήταν καλύτερο να πράξω εκείνη τη στιγμή, άλλοι είχαν πάρει, σε μερικά δευτερόλεπτα, την απόφασή τους και είχαν ριχτεί στη μάχη.
Ήταν µια πηγαία πράξη απαλλαγμένη από αμφιβολίες. Εκτίμησα την αξία της. Κατάλαβα πόσο ευεργετική μπορεί να είναι σε κρίσιμες καταστάσεις. Ποτέ δεν έπαψε να µε ελκύει αυτό το φαινόμενο, πράγμα που σημαίνει ότι πάσχιζα διαρκώς να μικραίνω την απόσταση ανάμεσα στη ζωή µου και στη ζωή των ανθρώπων που δουλεύουν µε τα χέρια τους και ιδρώνουν για να τα βγάλουν πέρα. Γιατί, κατά κανόνα, από εκείνους, τους χειρώνακτες, αντλούσα αυτό που ορισμένες φορές λιγόστευε μέσα µου: την όρεξη για ζωή που είναι προϋπόθεση για οτιδήποτε άλλο.
Βασίλης Καραποστόλης , απόσπασμα άρθρου από ΤΟ ΒΗΜΑ 03/09/2012
ΚΕΙΜΕΝΟ Β
Η παρακμή των προτύπων
Τι θα γίνεις όταν μεγαλώσεις;
Πώς απαντούσαν τα παιδιά στα χρόνια μου; Μετά τις πρώτες, αναπόφευκτες παιδικές ασθένειες (πυροσβέστης, κατάσκοπος, αστροναύτης), ξεχώριζαν οι ανήσυχοι —που ήθελαν να γίνουν ερευνητές, επιστήμονες, συγγραφείς—, οι άπληστοι —που ήθελαν να γίνουν δισεκατομμυριούχοι—, και οι εξουσιαστές — που αποζητούσαν αξιώματα και γαλόνια.
Και τώρα;
Τι ισχύει στη σημερινή μας κοινωνία; Τι πρότυπα μπορούν να ακολουθήσουν τα παιδιά μας;
Γιατί, είτε το θέλουμε είτε όχι, τα πρότυπα είναι απαραίτητα. Όταν ξεκινάμε μια πορεία, κάπου θέλουμε να φτάσουμε. Η εξέλιξη χρειάζεται ένα μοντέλο, ένα υπόδειγμα, ένα (αριστοτελικό) τέλος[2]. Εκτός βέβαια αν δεν πρόκειται για κίνηση παρά για σημειωτόν επί τόπου.
Στα χρόνια της νιότης μου θαυμάζαμε ανθρώπους. Σήμερα νομίζω πως αυτό το αίσθημα είναι άγνωστο. Άλλωστε, κι αν κάποιος μοιάζει άξιος θαυμασμού, οι ρυπαρογραφικές φυλλάδες[3] αναλαμβάνουν να τον απομυθοποιήσουν αμέσως. Τον σκεπάζουν με λάσπη από την κορυφή ως τα πόδια — κι άντε, μετά, να τον θαυμάσεις!
Θα μου πείτε, ότι η παλιά, αστική κοινωνία ήταν γεμάτη από πλαστά είδωλα. Πως πολλοί από τους τότε θαυμαζόμενους ήταν απατεώνες, κούφοι[4], φαύλοι. Συμφωνώ. Αλλά θα αντιτείνω πως καλύτερα (και) μερικά πλαστά είδωλα παρά καθόλου είδωλα.
Γιατί χωρίς πρότυπα δεν πάμε πουθενά!
(Το ίδιο σκέπτομαι, τον τελευταίο καιρό, για τους αστικούς “καλούς τρόπους”. Ξέρω πως ήταν ψεύτικοι, πως βασίζονταν σε μια σύμβαση. Αλλά κουράστηκα πια να με σπρώχνουνε, να με τσαλαπατάνε, να με “κόβουνε”[5] στο οδήγημα. Και αναφωνώ: καλύτερα ψεύτικοι καλοί τρόποι παρά καθόλου τρόποι!).
Ναι, χωρίς πρότυπα δεν πάμε μπροστά. Δεν υπάρχει η “τελική αιτία”, το κίνητρο που μας κινεί. Δεν έχουμε κάτι προς το οποίο να τείνουμε, που να μας οδηγεί.
Παραμένουμε στο τέλμα και στο “καλά είμαι εδώ”. Ιδανικό μας γίνεται το βόλεμα, η λούφα και η ξάπλα.
Ποιους ζηλεύει ο σύγχρονος Έλληνας; Σε ποιων τη θέση θα ήθελε να είναι; Ποιους, ενδόμυχα η φανερά, θαυμάζει; Σίγουρα εποφθαλμιά τον πλούτο — αλλά τα ΕΤΟΙΜΑ λεφτά. Να τα κληρονομήσει, όχι να τα φτιάξει. (Ο παλιός αυτοδημιούργητος χαιρόταν τη δημιουργία — τον πλούτο δεν προλάβαινε να τον ζήσει!). Άλλοι θέλουν αξιώματα και εξουσία και δόξα, αλλά κι αυτά απ' έξω, έτοιμα. Δι' απονομής!
Αλλά, βέβαια, ούτε ο κομπιναδόρος, ούτε ο κομματόσκυλος μπορούνε να αποτελέσουν πραγματικά πρότυπα. Δεν έχουν τη δύναμη να εμπνεύσουν, να γεμίσουν μια νεανική ψυχή, να εμψυχώσουν. Είναι μοντέλα βολέματος, και όχι ιδανικά. Έτσι, αν εξαιρέσει κανείς μερικούς ποδοσφαιριστές και τραγουδιστές (εφήμερα είδωλα), οι νέοι μας σήμερα ζούνε χωρίς πρότυπα. Δεν πιστεύουν, δεν θαυμάζουν, δεν αξιολογούν. Όλα είναι λίγο-πολύ ίδια, αδιάφορα.
“Ντάξει, μωρέ, ντάξει...”.
Σε έναν τέτοιο κόσμο, χωρίς σημεία αναφοράς, χωρίς σαφείς προσανατολισμούς, έχουν πια μόνον οδηγό τις επιθυμίες, τους φόβους, τα ένστικτα τους. Αντιδρούν παρορμητικά και άτσαλα. Άγονται και φέρονται από τους δημαγωγούς που καθησυχάζουν και κολακεύουν τη μετριότητα.
Οι νέοι μας: τα μεγάλα θύματα μιας ανεύθυνης πολιτικής και πνευματικής ηγεσίας, που χρόνια τώρα καλλιεργεί την ιδεολογία του λαϊκισμού και το ευαγγέλιο της μη προσπάθειας. Που αρνείται κάθε πρότυπο, σαν αντιλαϊκό και ελιτίστικο[6].
Και μας βυθίζει, κάθε μέρα περισσότερο, στο τέλμα.
11.10.1987 Νίκος Δήμου, από την ιστοσελίδα του
ΘΕΜΑΤΑ
Α ΟΜΑΔΑ
Α.1. α) αυτού του παιδιού που αρνιόταν τον εαυτό του: να εξηγήσετε τη φράση από την 1η παράγραφο του Α ΚΕΙΜΕΝΟΥ σε μία παράγραφο 70- 80 λέξεων
(10 μονάδες)
β) Από μικρός περιπλανώμενος έγινα οδοιπόρος: η περίοδος αυτή είναι η τελευταία της 2ης παραγράφου στο Α ΚΕΙΜΕΝΟ. Να τη χαρακτηρίσετε ως προς τη δομή της παραγράφου (1 μονάδα), να βρείτε τα σχήματα λόγου (1 μονάδα) και να γράψετε σύντομα τι εννοεί (3 μονάδες)
μονάδες 15
Α.2. Στο Β ΚΕΙΜΕΝΟ παρουσιάζονται πρότυπα από δύο διαφορετικές εποχές (παρελθόν – παρόν). Να δώσετε με μορφή σχεδιαγράμματος τα πρότυπα κάθε εποχής όπως προκύπτουν από το κείμενο. Να τα εκφράσετε με δικά σας λόγια.
μονάδες 10
Β ΟΜΑΔΑ
Β.1. α) Να εντοπίσετε και να γράψετε 5 συνυποδηλώσεις από το Α ΚΕΙΜΕΝΟ.
(5 μονάδες)
β) χορτάτος, ελκύει, εξέλιξη, ενδόμυχα, εφήμερα: να γράψετε ένα συνώνυμο για κάθε λέξη (5)
μονάδες 10
Β.2. α)- Η παιδική ηλικία µου σφραγίστηκε από ένα γεγονός
- Τι πρότυπα μπορούν να ακολουθήσουν τα παιδιά μας;
- Στα χρόνια της νιότης μου θαυμάζαμε ανθρώπους
- Άγονται και φέρονται από τους δημαγωγούς που καθησυχάζουν και κολακεύουν τη μετριότητα
Να αναγνωρίσετε τη σύνταξη κάθε πρότασης (ενεργητική ή παθητική) και να τη μετατρέψετε στην αντίθετή της (επιχειρώντας όπου χρειάζεται και τις αναγκαίες αλλαγές στη σειρά των λέξεων)
(5 μονάδες)
β) Να εξηγήσετε την επιλογή της συγκεκριμένης σύνταξης στην πρώτη πρόταση (Η παιδική ηλικία µου σφραγίστηκε από ένα γεγονός)
(4 μονάδες)
γ) Το Β ΚΕΙΜΕΝΟ χρησιμοποιεί λόγιες και καθημερινές λέξεις και εκφράσεις. Να γράψετε τρία παραδείγματα για την κάθε κατηγορία και να εξηγήσετε –σύντομα- την επιλογή του συγγραφέα (6 μονάδες)
μονάδες 15
Γ ΟΜΑΔΑ
Γ. Σε εκδήλωση του σχολείου με θέμα «Όψεις της εφηβικής ζωής στο σύγχρονο κόσμο» αναλαμβάνετε να παρουσιάσετε τις απόψεις του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου σας.
Στην ομιλία σας (350 -400 λέξεις) παρουσιάζετε τεκμηριωμένα τα πρότυπα που ισχύουν στην εποχή μας και δείχνετε τις επιδράσεις που ασκούν στους νέους.
μονάδες 50
[1]θεοσεβής, θαυμαστής, θιασώτης· εδώ με την έννοια του αφοσιωμένου
[2] εννοεί σκοπό (όπως τελική πρόταση)
[3] υβριστικά, ανήθικα έντυπα / εφημερίδες – κίτρινος τύπος
[4] ανόητοι, ελαφρείς
[5] μεταφορά: να με τραυματίζουν, να με πατάνε
[6] αυτό που προκύπτει από τον ελιτισμό, τις διακρίσεις υπέρ της ελίτ (= αφρόκρεμα, κοινωνική μειοψηφία)
ΠΗΓΗ: Τα προτυπα και οι νεοι, Ρ Μουντάνου 2014
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου