ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ: ΕΠΙΣΤΗΜΗ-ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ

 

 Επιστήμη είναι η ορθολογική και μεθοδική έρευνα της πραγματικότητας και ταυτόχρονα η συστηματική οργάνωση της γνώσης που προκύπτει από την έρευνα αυτή, άρα η επιστήμη είναι παραγωγή καινούργιας γνώσης και έγκυρη παρουσίασή της.

Διάκριση επιστημών:
α) Φυσικές ή θετικές επιστήμες (Ιατρική, Χημεία, Μαθηματικά, Φυσική, Βιολογία κ.λπ),
β) Θεωρητικές ή Ανθρωπιστικές (Φιλοσοφία, Φιλολογία, Ψυχολογία κ.λπ.).

Προσφορά επιστήμης

• Ικανοποιεί την ανάγκη τον ανθρώπου για ερμηνεία του κόσμου, των φυσικών φαινομένων. Ο άνθρωπος είναι "ον φιλομαθές και φιλοπερίεργο" και αυτή η έμφυτη τάση του "ειδέναι" υπήρξε η κινητήρια δύναμη για την απόκτηση και προέκταση της γνώσης.

• Καλλιεργεί το πνεύμα, αναπτύσσει τη φαντασία, την κριτική διάθεση, την αμφιβολία και το σκεπτικισμό.

• Απαλλάσσει το άτομο από προλήψεις, ξεπερασμένες ιδέες και νοοτροπίες καθώς ερμηνεύει λογικά τα γεγονότα.

• Τα θεωρητικά πορίσματα των επιστημών εφαρμοσμένα στην τεχνολογία, βελτίωσαν το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων. 

Ειδικότερα προσέφεραν:

- αύξηση μέσον όρου ζωής, καταπολέμηση ασθενειών, πρόληψη

- πληθώρα αγαθών, περιορισμός του μόχθου, του εργάσιμου χρόνου και αύξηση τον ελεύθερου

- επικοινωνία των ατόμων με τα μέσα μεταφοράς και ενημέρωσης.

• Διευρύνει τα όρια της ελευθερίας: η άγνοια και η αμάθεια καθιστούν τον άνθρωπο υποχείριο. Δίνει στο άτομο επιχειρήματα — δυνατότητα παρέμβασης στα κοινωνικοπολιτικά τεκταινόμενα. 

• Η γνώση κάνει τον άνθρωπο αισιόδοξο, δραστήριο κατ αποφασιστικό.

• Μελετά την ανθρώπινη συμπεριφορά και διευκολύνει τη δημιουργία ομαλών κοινωνικών σχέσεων. Κατοχυρώνει τα ανθρώπινα δικαιώματα.

ΕΥΘΥΝΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑ

Διπλή η ευθύνη του επιστήμονα: ως ανθρώπου και ως φορέα της γνώσης.
▪ Ως άνθρωπος πρέπει να έχει ήθος, σύνεση και προνοητικότητα.

• Η αυτογνωσία, η συνείδηση και η συνέπεια πρέπει να διακρίνει τον άνθρωπο-επιστήμονα σε κάθε στιγμή της ζωής του.

• Να είναι τίμιος, δίκαιος, αμερόληπτος, μετριοπαθής και ειλικρινής.
• Να πιστεύει στα ανθρωπιστικά ιδανικά, να διακρίνεται από ευγένεια ψυχής.

• Ως κάτοχος της γνώσης έχει αυξημένες ευθύνες απέναντι στο κοινωνικό σύνολο και την εποχή του. 'Έχει ευθύνη ως πνευματικός άνθρωπος και ως ειδικός επιστήμονας.

• Οφείλει να συνειδητοποιήσει ότι η γνώση δε σταματά αλλά συνεχώς διευρύνεται —> ενημέρωση καί κατοχή σε βάθος τον αντικειμένου της έρευνάς του.

• Να είναι δεκτικός, απαλλαγμένος από μικρόψυχα πάθη και δογματισμό, να αποδέχεται το καινούργιο, να το εξετάζει και να το υιοθετεί, αν αποδεικνύεται ορθό.

• Να μην υιοθετεί το δόγμα "η επιστήμη για την επιστήμη" αλλά να χρησιμοποιεί την επιστημονική γνώση στην υπηρεσία του ανθρώπου. Να συνειδητοποιεί πως ασκεί λειτούργημα.

• Να μην υπηρετεί οικονομικές και πολιτικές σκοπιμότητες.

• Να εκλαϊκεύει τη γνώση και να ενημερώνει για τους κινδύνους που εγκυμονεί η κακή χρήση ορισμένων επιστημονικών επιτευγμάτων.

• Να υπηρετεί την ειρήνη καί όχι τον πόλεμο, να σέβεται τη φύση.

• Με ηθικότητα και εντιμότητα να γίνεται πρότυπο συμπεριφοράς, να είναι "στάση ζωής". 

• Να γνωρίζει τα κοινωνικά προβλήματα, να μην αποστασιοποιείται, αλλά να μάχεται, να αφυπνίζει συνειδήσεις να ασκεί κριτική στους διαχειριστές της εξουσίας.

Ιδιαίτερα σήμερα που η ασύμμετρη ανάπτυξη υλικοτεχνικού-ηθικοπνευματικού πολιτισμού δημιούργησε μια κοινωνία αντιφάσεων και παραλογισμού:

• Επικρατεί ευδαιμονιστική αντίληψη: τα υλικά αγαθά και το χρήμα αποτελούν αξίες. Ο άνθρωπος στρέφεται στην υπερκατανάλωση και αδιαφορεί για τα πνευματικά αγαθά.

• Το φυσικό περιβάλλον καταστρέφεται από την αλόγιστη εκμετάλλευση και από τα πυρηνικά και τα χημικά όπλα. Τα ενεργειακό πρόβλημα και η τάση για υπερπαραγωγή συμβάλλει στην ένταση των συγκρούσεων και στην εκμετάλλευση του Τρίτου Κόσμου.

• Ο άνθρωπος απειλείται από όπλα που είναι ικανά να καταστρέψουν τον πλανήτη.

• Η αλαζονεία της δύναμης και η επικράτηση των συμφερόντων απειλούν με ισοπέδωση τις διαχρονικές — ηθικές αξίες.

• Τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατώνται και υπονομεύεται το πνεύμα της συναδέλφωσης μεταξύ των λαών.

• Η γνώση ελέγχεται από τούς ισχυρούς του πλανήτη, οι οποίοι τη χρησιμοποιούν ως μέσο επιβολής και κυριαρχίας.

ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ-ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΕΥΘΥΝΗ

• Δεν υπάρχουν ανθρώπινες δραστηριότητες ηθικά ουδέτερες. Θάλαμοι αερίων, Χιροσίμα, Ναγκασάκι, Τσερνομπίλ, θηριωδία και απανθρωπιά έγιναν και γίνονται με τη συμμετοχή της επιστήμης και των επιστημόνων.

• Σε μια ανθρώπινη κοινωνία είναι αδύνατο να αυτονομηθούν κάποιες ανθρώπινες δραστηριότητες. Άλλωστε, η επιστήμη και η κοινωνία συνδέονται με μια διαλεκτική σχέση. Όπως ο επιστήμονας επηρεάζεται στο ερευνητικό του έργο από τα προβλήματα και τις καταστάσεις της κοινωνίας, έτσι κι αυτός έχει ευθύνη, διότι η οποιαδήποτε ανακάλυψή του επηρεάζει την κοινωνία.

• Οι πρακτικές εφαρμογές της επιστήμης είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τον επιστημονικό λόγο.

• Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα είναι τεράστια:

οικολογική καταστροφή, ενεργειακή κρίση, φόβος και ανασφάλεια, στείρα τεχνοκρατική αντίληψη, θεοποίηση του κέρδους:

Η ευθύνη για την εφιαλτική αυτή κατάσταση βαραίνει αυτούς που είναι κάτοχοι της επιστημονικής γνώσης, αλλά κυρίως τούς επιστήμονες διότι:

- το ερευνητικό τους έργο χρηματοδοτείται είτε από το κράτος είτε από ιδιώτες, οι οποίοι καρπώνονται τα πορίσματα της έρευνας. Οφείλει λοιπόν, ο επιστήμονας να γνωρίζει πού και πώς θα χρησιμοποιηθούν αυτά τα πορίσματα. Μπορεί να αρνηθεί την προσφορά των υπηρεσιών του σε σκοπούς που εναντιώνονται στον άνθρωπο και να τούς καταγγέλλει δημόσια.

- είναι πολυτέλεια να κλείνεται στο 'γυάλινο πύργο του' και να οχυρώνεται πίσω από το δόγμα περί "ουδετερότητας της επιστήμης"

-ο επιστήμονας γνωρίζει ότι κατέχει ένα όπλο, τη γνώση - "η γνώση είναι δύναμη" - και όποιος κατέχει αυτή τη δύναμη είναι υπεύθυνος   αποτελέσματά της.

Συνεπώς, ο επιστήμονας είναι υπεύθυνος η για το καταστροφικό αποτέλεσμα των επιτευγμάτων του. Μεγαλύτερη, όμως, είναι η ευθύνη των επιστημόνων που συνειδητά υπηρετούν τον όλεθρο και την καταστροφή.