Πέμπτη 1 Μαρτίου 2012

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ: ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ


ΚΕΙΜΕΝΟ
  Όλοι ασφαλώς συμφωνούν ότι η ψυχαγωγία αποτελεί ανάγκη του ανθρώπου. Αυτό τουλάχιστον έχει καταδείξει η ιστορική εµπειρία. Όµως, για τη µελέτη του προβλήµατος είναι απαραίτητη η  σύνδεσή του µε την εργασία και τον ελεύθερο χρόνο στη συνέχεια. Όποια άλλη αντιμετώπιση του προβλήµατος έξω και πέρα από τις δύο αυτές παραµέτρους µας οδηγεί σε λαθεμένη ερµηνεία. Και τούτο γιατί, αφού η εργασία έχει πάψει, στις περισσότερες περιπτώσεις, να είναι χαρά και δηµιουργία, αφού - κατά βάση - η σύγχρονη αυτοµατοποίηση και τυποποίηση, παρά την πρόοδο της τεχνικής, λειτουργούν αλλοτριωτικά, µοιραίο είναι η ψυχοσωµατική κόπωση να αµβλύνει τη διάθεση του ανθρώπου. Κι αφού η ψυχαγωγία ως δραστηριότητα προϋποθέτει τη διάθεση, είναι ευνόητο πως δεν µπορεί να υπάρξει ουσιαστική ψυχαγωγία χωρίς αυτή.
  Το γεγονός, εξάλλου, ότι ο σύγχρονος άνθρωπος πιεζόµενος από ένα πλέγµα αναγκών, που ολοένα διευρύνεται, εξαναγκάζεται να καταφεύγει στην "υπερεργασία" (υπερωρίες, δεύτερη ή και τρίτη πολλές φορές απασχόληση), καθιστά φανερό ότι και ο ελεύθερος χρόνος του περιορίζεται και η διάθεσή του λιγοστεύει. (Βέβαια, ο ελεύθερος χρόνος για τον άνεργο ή, πολύ περισσότερο, τον άεργο παίρνει άλλες διαστάσεις). Θα ήταν, όµως, απλοϊκό να δεχτούµε ότι µόνον, η εργασία και η έλλειψη ελεύθερου χρόνου συνθλίβουν το σηµερινό άνθρωπο των µεγαλουπόλεων. Υπάρχουν και άλλα προβλήµατα, όπως οι ανταγωνιστικές επαγγελµατικές και κοινωνικές σχέσεις, η σύγχρονη δόµηση, οι συγκοινωνίες, η ρύπανση του περιβάλλοντος, η δυσάρεστη τις περισσότερες φορές- πληροφόρηση που συντείνουν σ' αυτό.
  Προσεγγίζοντας, λοιπόν, µ' αυτόν τον τρόπο το ζήτηµα, κατανοούµε την παθητικοποίηση του σύγχρονου ανθρώπου, την καταφυγή του στην ψυχαγωγία της τηλεόρασης, που είναι, σ' ένα µεγάλο βαθµό, παθητική ψυχαγωγία. Βέβαια, το αν και πώς θα εκµεταλλευτεί τον ελεύθερο χρόνο ο άνθρωπος, το αν θα τον εκµεταλλευτεί δηµιουργικά δεν εξαρτάται µόνο από την "ποσότητα " του ελεύθερου χρόνου, αλλά και από τα πρότυπα ζωής που έχει υιοθετήσει. Με άλλα λόγια, είναι και θέµα παιδείας, κάτι που ασφαλώς συναρτάται και µε την κοινωνική θέση του καθενός και, σε τελευταία ανάλυση, µε τις οικονοµικές του δυνατότητες.
  Η έλλειψη διάθεσης που αναφέρθηκε πριν, η καταφυγή στην παθητική ψυχαγωγία, δεν είναι ένα φαινόµενο αποκλειστικά ατοµικό - ψυχολογικό, που έχει έστω κοινωνικές αιτίες. Δεν αφορά τη ζωή και την ψυχική υπόσταση του ατόµου µόνο, δεν αφορά την ποιότητα της ζωής του (και η ψυχαγωγία, οι δυνατότητες για ψυχαγωγία, και η ποιότητά της, καθορίζουν σε μεγάλο βαθµό την ποιότητα ζωής του ατόµου και της κοινωνίας), αλλά έχει ευρύτερες κοινωνικοπολιτικές προεκτάσεις. Και τούτο γιατί η ψυχαγωγία δεν υπάρχει σαν αυτόνοµο ψυχαγωγικό αγαθό. Γιατί τα ψυχαγωγικά αγαθά είναι ταυτόχρονα και πολιτιστικά και -γιατί όχι; - και κοινωνικά.  Ως αποτέλεσµα µια ψυχαγωγία που αντί να αφυπνίζει οδηγεί στο λήθαργο, σίγουρα µεταβάλλεται σε παράγοντα που εµποδίζει την κοινωνική µετεξέλιξη και την πρόοδο, µεταβάλλεται ανασταλτικό στοιχείο.
  Πέρα όµως απ' αυτά, πρέπει να θεωρήσουµε ότι αν η ψυχαγωγία είναι γνήσια µε την έννοια ότι βοηθάει τον άνθρωπο να ανανεώνεται, από την ψυχαγωγία αναµένουµε -ασφαλώς όχι όλοι οι άνθρωποι- κάτι .περισσότερο. Πνευµατική δηλαδή καλλιέργεια, ψυχική ανύψωση, ανάπτυξη της ευαισθησίας µας. Άλλωστε, η ψυχαγωγία που συντείνει σ' αυτά (µουσική, θέατρο, χορός, βιβλίο, κινηµατογράφος) προϋποθέτει µια ευαισθησία, κάποια έφεση, είναι θέµα παιδείας, όπως αναφέρθηκε πριν. Το βέβαιο πάντως είναι ότι η ποιοτική ψυχαγωγία αποτελεί τροφή τoυ πνεύµατος και της ψυχής, οδηγεί στην πλήρωση του ανθρώπου, στην ισορροπία, που είναι, ένα από τα ζητούµενα του σύγχρονου ανθρωπισµού.
(Αθ. Κιτσάκης, Προβληµατισµοί της εποχής µας)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου.
Β1. Να αναλύσετε τη διαπίστωση του συγγραφέα σε μια παράγραφο 90-100 λέξεων: «…αν η ψυχαγωγία είναι γνήσια µε την έννοια ότι βοηθάει τον άνθρωπο να ανανεώνεται, από την ψυχαγωγία αναµένουµε -ασφαλώς όχι όλοι οι άνθρωποι- κάτι .περισσότερο.» (τελευταία παράγραφο).

Β2. Να μετατρέψετε τη σύνταξη από ενεργητική σε παθητική στο παρακάτω απόσπασμα του κειμένου και να εξηγήσετε την επιλογή του συγγραφέα: «Θα ήταν, όµως, απλοϊκό να δεχτούµε ότι µόνον, η εργασία και η έλλειψη ελεύθερου χρόνου συνθλίβουν το σηµερινό άνθρωπο των µεγαλουπόλεων. Υπάρχουν και άλλα προβλήµατα, όπως οι ανταγωνιστικές επαγγελµατικές και κοινωνικές σχέσεις, η σύγχρονη δόµηση, οι συγκοινωνίες, η ρύπανση του περιβάλλοντος, η δυσάρεστη τις περισσότερες φορές- πληροφόρηση που συντείνουν σ' αυτό.» (2η παράγραφο).

Β3. Να δώσετε ένα συνώνυμο για κάθε μια από τις λέξεις:
Ερμηνεία, αμβλύνει, άεργο, λήθαργο, έφεση.

Β4. Να επισημάνετε τους τρόπους ανάπτυξης της 4ης παραγράφου και να γράψετε τα δομικά της στοιχεία της 5ης.

Ελεύθερος χρόνος: η αποτυχία μιας επιτυχίας



Σαράντος Καργάκος, Προβληματισμοί, Ένας διάλογος με τους νέους, εκδ. Gutenberg, τ. Ε’, Αθήνα 1989, σελ. 54-57
  Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα των ανεπτυγμένων κοινωνιών είναι το πρόβλημα του ελεύθερου χρόνου.

Ι.Ε.Π.: Οι νέοι φάκελοι υλικού για Αρχαία Ελληνικά, Λογοτεχνία και Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου

Ι.Ε.Π.: Οι νέοι φάκελοι υλικού για Αρχαία Ελληνικά, Λογοτεχνία και Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου