ΤΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ

ΤΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ

  Στοιχείο που επιβάλλεται να προσέξει ο μαθητής κατά τη διαδικασία γραφής της έκθεσης (παραγωγή κειμένου) είναι το επικοινωνιακό πλαίσιο που θα ζητηθεί να ακολουθήσει. Όταν λέμε επικοινωνιακό πλαίσιο εννοούμε τα εξωτερικά στοιχεία του κειμένου, όπως:

η προσφώνηση ή

ο χαιρετισμός, και τα εσωτερικά στοιχεία του, όπως η γλώσσα, το ύφος, το γραμματικό πρόσωπο, η οπτική προσέγγισης του θέματος κ.ά.

                                                                          

Αυτά τα στοιχεία λοιπόν έχουν να κάνουν βέβαια με το είδος του κειμένου που θα αναπτύξει ο μαθητής. Είδη κειμένου που ενδέχεται να χρειαστεί στις εξετάσεις να «παράγει» είναι:

Δοκίμιο αποδεικτικό – πειθούς	Δοκίμιο στοχασμού
Επιφυλλίδα	Άρθρο
Ομιλία	Εισήγηση
Επιστολή

• Δοκίμιο αποδεικτικό – πειθούς

Συνάδει με την παραδοσιακή μορφή έκθεσης. Απαιτεί

v     τεκμηρίωση των θέσεων,

v     σοβαρό ύφος

v     προσεγμένη έκφραση, ενώ το προσωπικό – υποκειμενικό στοιχείο υπάρχει βέβαια, αλλά είναι εξασθενημένο.

• Δοκίμιο στοχασμού

v     Απαιτεί χρήση μεταφορικής, ποιητικής, συγκινησιακής γλώσσας, ενδεχομένως και συμβόλων. 

v     Το ύφος πιθανότατα θα είναι οικείο, φυσικό, ή λυρικό.

v     Η δομή του κειμένου χαλαρή, καθώς ο τρόπος ανάπτυξης των ιδεών θα είναι συνειρμικός – διαισθητικός, ενώ το προσωπικό στοιχείο ιδιαίτερα έντονο.

v     Το θέμα προσεγγίζεται από καθαρά υποκειμενική σκοπιά, αφού ο μαθητής καλείται να αναπτύξει ελεύθερα τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τους προβληματισμούς του.

v     Κυρίαρχος τρόπος πειθούς είναι η επίκληση στο συναίσθημα. Φυσικά και στο δοκίμιο στοχασμού χρειάζεται να τεθεί τίτλος. (Όλα αυτά, βέβαια, καθιστούν δύσκολο να ζητηθεί από το μαθητή σε πανελλήνιες εξετάσεις να αναπτύξει δοκίμιο στοχασμού).

[Και στις δυο περιπτώσεις ο μαθητής οφείλει να σταθεί στην επικαιρότητα].

• Επιφυλλίδα

Ο μαθητής οφείλει να βάλει τίτλο και να ακολουθήσει τα στοιχεία γραφής του αποδεικτικού δοκιμίου με τη διαφορά ότι δεν αποκλείεται να αναφέρεται στην επικαιρότητα.

•   Άρθρο

Ο μαθητής επιβάλλεται να θέσει τίτλο

Το θέμα δηλώνεται ευκρινώς στον πρόλογο και

ακολουθεί η ανάλυση της κύρια ιδέας.

Σκοπός είναι η πειθώ και η πληροφόρηση. Οπότε, η πιο συνηθισμένη και κατάλληλη τεχνική πειθούς είναι

επίκληση στη λογική.

Ο μαθητής οφείλει να σταθεί αποκλειστικά στην επικαιρότητα.

 Η γλώσσα είναι συνήθως κυριολεκτική και το ύφος σοβαρό, αν και περισσότερο εξαρτώνται από το επίπεδο του αναγνωστικού κοινού στο οποίο απευθύνεται ο αρθρογράφος (διαφορετικός ο τρόπος γραφής σε ένα άρθρο που γράφεται σε ένα άρθρο που γράφεται για τη σχολική εφημερίδα από αυτόν ενός άρθρου που προορίζεται για την εφημερίδα της πόλης).

·        Ομιλία – Εισήγηση

      Ο μαθητής πρέπει να ξεκινήσει με μια προσφώνηση.

      Στον πρόλογο θέτει την αφορμή, το θέμα και το σκοπό της ομιλίας και στη

      συνέχεια αναπτύσσει την κύρια ιδέα.

       Η γλώσσα, το ύφος, οι τρόποι πειθούς εξαρτώνται από το θέμα αλλά και το επίπεδο του ακροατηρίου στο οποίο υποτίθεται ότι απευθύνεται.

      Το α’ ενικό, το α’ και β’ πληθυντικό είναι συνήθως τα κατάλληλα γραμματικά πρόσωπα.

       Το κείμενο κλείνει με χαιρετισμό που ποικίλει ανάλογα με το ακροατήριο.

      Η πιο συνηθισμένη είναι «Σας ευχαριστώ».

·        Επιστολή

      Αν χρειαστεί να γράψει επιστολή, πρέπει δεξιά πάνω να θέσει τόπο και χρόνο (π.χ. Αθήνα, 12-5-2005).

      Αριστερά στην επόμενη γραμμή γράφει τον παραλήπτη (Προς τον Πρόεδρο…)

και

      από κάτω μια εναρκτήρια προσφώνηση (Κύριε Πρόεδρε).

      Και στην επιστολή η αφορμή, το θέμα, και ο σκοπός πρέπει να γίνουν εμφανή στον πρόλογο.

      Το γραμματικό πρόσωπο είναι συνήθως το β’ πληθυντικό ή β’ ενικό (αν απευθυνόμαστε π.χ. σε φίλο), ενώ η

      γλώσσα και το ύφος είναι ανάλογα του θέματος και του παραλήπτη.

      Κλείνουμε ξανά με χαιρετισμό.

•  Δεν αρκεί η προσφώνηση και ο χαιρετισμός για να αποδώσουμε το επικοινωνιακό πλαίσιο σε οποιοδήποτε κείμενο.

• Η γλώσσα, το ύφος, το πρόσωπο κυρίως, αλλά και προσφωνήσεις, όταν αλλάζει η ενότητα ή πριν τον επίλογο, είναι απαραίτητα στοιχεία.

Επιγραμματικά για τα εξωτερικά στοιχεία

Τίτλο                          Προσφώνηση και χαιρετισμό                     Τόπο και ημερομηνία
βάζουμε                                                       βάζουμε                                          βάζουμε
στο αποδεικτικό δοκίμιο	στην ομιλία	στην επιστολή
στο δοκίμιο στοχασμού	στην εισήγηση	στο ημερολόγιο
στο άρθρο	στην επιστολή
στην επιφυλλίδα

•   Ποτέ μετά το χαιρετισμό δεν βάζει ο μαθητής το όνομά του. Υπάρχει κίνδυνος μηδενισμού του γραπτού του.