Κυριακή 30 Δεκεμβρίου 2012

ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΣ


Θέμα: Αναλφαβητισμός
Θέμα: Στο «κατώφλι» του 21ου αιώνα, με την τεχνολογική ανάπτυξη να προχωρά με τεράστια άλματα, ένα «φάντασμα» από το παρελθόν εξακολουθεί να πλανάται πάνω από την Ελλάδα αλλά και άλλες ευρωπαϊκές χώρες: ο αναλφαβητισμός εξακολουθεί να είναι εδώ.*
  1. Ποιοι είναι οι λόγοι που μας οδήγησαν σε τέτοιο σημείο; Ποια άτομα ή κοινωνικές ομάδες νομίζετε ότι αφορά και ταλανίζει περισσότερο ο αναλφαβητισμός;
  2. Ποιες οι συνέπειες του φαινομένου και πώς πρέπει να ενεργήσουμε από δω και πέρα, ώστε να το εξαλείψουμε;
Πρόλογος
  • ορισμός
  • ειδολογικός χωρισμός
  • έκθεση σημερινής πραγματικότητας
Κυρίως Θέμα
Ε1α. Αιτίες
  • βιοποριστικές ανάγκες
  • πόλεμοι (κυρίως οι μεγάλης διάρκειας), τουρκοκρατία (για την Ελλάδα)
  • κοινωνικές ανισότητες/αναστατώσεις
  • προβλήματα: πείνα, φτώχεια...
  • ανισότητες ανάμεσα στα δύο φύλα
  • κακή νοοτροπία, προκαταλήψεις: γράμματα=αλλοτρίωση, ιδίως για τις γυναίκες...
  • αδιαφορία πολιτείας
  • παντελής έλλειψη ακριτικής πολιτικής
  • πολιτισμικό, εκπαιδευτικό... χάσμα επαρχίας-αστικών κέντρων
  • κάκιστη παροχή παιδείας
  • παθολογία του σχολείου
  • Μ.Μ.Ε. κακής μορφής
  • έλλειψη ενημέρωσης
  • κάποιους εξυπηρετεί!!! (άνομα συμφέροντα: πολιτικά, οικονομικά...)
  • ...
Ε1β. Αναλφαβητόπληκτοι (sic)
  • μειονότητες (π.χ. τσιγγάνοι)
  • παλιννοστούντες
  • μετανάστες
  • φυλακισμένοι-αποφυλακισμένοι
  • άτομα με ειδικές ανάγκες
  • φτωχοί
  • άτομα τρίτης ηλικίας (πόλεμοι...)
  • χωριάτες-αγρότες
  • γυναίκες
  • παιδιά προβληματικών (π.χ. χωρισμένων) οικογενειών
  • ...
Ε2. Συνέπειες
Α)Ατομικές: οι αναλφάβητοι...
  • δε βρίσκουν εύκολα δουλειά
  • πέφτουν σε δουλεία, κυρίως πνευματική ή/και των παθών, ενστίκτων...
  • έχουν περιορισμένη αντίληψη
  • έχουν στενότητα σκέψης
  • δύσκολα κοινωνικοποιούνται-πολιτικοποιούνται...
  • (δια)συν-τηρούν προκαταλήψεις-προλήψεις-δεισιδαιμονίες-φόβους
  • περιθωριοποιούνται
  • παρασύρονται εύκολα: οπαδοί, πόλεμοι...
  • φανατισμός, μισαλλοδοξία
  • ...
Β)Ευρύτερες-Κοινωνικές
  • κοινωνικός αποκλεισμός-περιθωριοποίηση
  • υπονόμευση δημοκρατικών διαδικασιών
  • δυσλειτουργία θεσμών
  • καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων
  • αναπαραγωγή-υπόθαλψη κοινωνικών ανισοτήτων
  • δύσκολη η συνεργασία μορφωμένων-αναλφάβητων
  • τροφοδότηση εκδηλώσεων κοινωνικού ρατσισμού
  • ενίσχυση εγκληματικότητας
  • δημιουργία ομάδων άβουλων «χειροκροτητών», «οπαδών»...
  • εμπόδιο στην οικονομική, πολιτισμική, πνευματική ανάπτυξη ατόμων και λαών
  • υπονόμευση στο μέλλον της χώρας
  • προόδου, πολιτισμού...
  • διεθνής απομόνωση
  • ύφεση στην παραγωγικότητα/εκσυγχρονισμό
  • λειτουργεί ανασταλτικά στη χειραφέτηση της γυναίκας
  • ...
Ε2. Τρόποι αντιμετώπισης
  • συνειδητοποίηση προβλήματος, καταπολέμηση αιτιών
  • κινητοποίηση γενική ευαισθητοποίηση
  • άμβλυνση κοινωνικής προκατάληψης
  • εξάλειψη διακρίσεων, ρατσιστικών αντιλήψεων
  • εξάλειψη κοινωνικού στίγματος
  • υποχρεωτική και θεσμικά κατοχυρωμένη δωρεάν εκπαίδευση
  • εκσυγχρονισμός προγραμμάτων διδασκαλίας
  • επιμόρφωση δασκάλων-καθηγητών (με σεμινάρια)
  • σωστή παροχή παιδείας
  • νυχτερινά σχολεία
  • σχολεία ενηλίκων
  • ειδικά προγράμματα επιμόρφωσης αναλφάβητων
  • θεσμοθέτηση δια βίου εκπαίδευσης
  • ενίσχυση ακριτικών/αγροτικών περιοχών
  • οικονομική υποστήριξη ασθενέστερων (οικονομικά) μαθητών
  • ευαισθητοποίηση κρατικών φορέων και οργανισμών, π.χ. σε θέματα εγκατάλειψης σπουδών...
  • προσπάθεια διεθνών οργανισμών, παγκοσμιότητα πρακτικών αντιμετώπισης
  • εδραίωση ειρήνης
  • ... 
    Έλληνες, αυτοί οι αναλφάβητοι!
    Κ. Χαλβατζάκης, Έλληνες, αυτοί οι αναλφάβητοι!, εφ. Το Βήμα, 17/9/1995
    Στο «κατώφλι» του 21ου αιώνα, με την τεχνολογική ανάπτυξη να προχωρά με τεράστια άλματα, ένα «φάντασμα» από το παρελθόν εξακολουθεί να πλανάται πάνω από την Ελλάδα αλλά και άλλες ευρωπαϊκές χώρες: ο αναλφαβητισμός εξακολουθεί να είναι εδώ. Και μάλιστα, η παρουσία του είναι τόσο έντονη, ώστε να δημιουργεί φόβους για υποθήκευση του μέλλοντος μεγάλων κατηγοριών πληθυσμού, αφού στην κοινωνία της τεχνολογίας και της ανάπτυξης είναι αναγκασμένες να ζήσουν κάτω από συνθήκες κοινωνικού αποκλεισμού.
    Στην Ελλάδα του 2000 το ποσοστό των αναλφάβητων πολιτών και των υπο-εκπαιδευομένων εξακολουθεί να είναι πολύ μεγάλο. Σύμφωνα με τα στοιχεία της τελευταίας απογραφής την επεξεργασία των οποίων ολοκληρώνει η γενική γραμματεία Λαϊκής Επιμόρφωσης στην Ελλάδα ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού, το 7,4%, περίπου 618.000 άνθρωποι, έχουν δηλώσει ότι δεν έχουν παρακολουθήσει σχολείο και δε γνωρίζουν να διαβάζουν και να γράφουν. Κρατηθείτε: σχεδόν ένα εκατομμύριο (για την ακρίβεια 970.000) συμπατριώτες μας απαντούν ότι μπορούν μεν να διαβάσουν και να γράψουν, όμως δεν κατάφεραν να τελειώσουν το δημοτικό σχολείο. Κι όμως, η πραγματική κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη! Με κριτήριο την εννιάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση, περισσότεροι από τους μισούς Έλληνες ανήκουν στην κατηγορία των «λειτουργικά αναλφάβητων» ή με άλλα λόγια των «υπο-εκπαιδευμένων». Ειδικότερα, στην κατηγορία αυτή στην οποία ανήκουν όσοι δεν έχουν τις βασικές γνώσεις για να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής, γνωρίζουν δηλαδή απλώς κάποια «κολυβογράμματα» αναφέρεται το 54,8% του ελληνικού πληθυσμού ή 4.544.000 άνθρωποι από 15 ετών και άνω!
    Με «βήμα σημειωτόν»
    Φυσικά, η εννιάχρονη εκπαίδευση έγινε θεσμός το 1979 και ως εκ τούτου αρκετοί νέοι ως τότε δεν παρακολουθούσαν τις τρεις τάξεις του γυμνασίου. Ωστόσο, ακόμα κι αυτή η παραδοχή δεν μπορεί να μειώσει τη σοβαρότητα του προβλήματος, αφού ο βαθμός εκπαίδευσης είναι ανάλογος με τις συνθήκες και τις απαιτήσεις που θέτει κάθε φορά η κοινωνική εξέλιξη. Και ούτε το γεγονός ότι την τελευταία δεκαετία μειώθηκε κατά 2% το ποσοστό των τελείως αναλφάβητων («οργανικά αναλφάβητοι»), περνώντας από το 9,3% στο 7,4% του πληθυσμού, μπορεί να αποτελέσει παρήγορο στοιχείο και να μετριάσει τις εντυπώσεις. Ο αναλφαβητισμός σε οποιαδήποτε μορφή του απειλεί σήμερα περισσότερο παρά ποτέ να υπονομεύσει το μέλλον της χώρας, αναγκάζοντάς την να προχωρήσει με βήμα σημειωτόν, όταν άλλοι λαοί της Ευρώπης τρέχουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα.
    Ο αναλφαβητισμός έχει «ηλικία» και... «φύλο». Σύμφωνα με στοιχεία της απογραφής, σχεδόν 488.000 Έλληνες άνω των 55 ετών δε γνωρίζουν γραφή κι ανάγνωση. Εξίσου εντυπωσιακός όμως είναι και ο αριθμός των οργανικά αναλφάβητων από τις νεότερες γενιές, αφού είναι λίγο κάτω από τις 300.000. Ωστόσο, ο αναλφαβητισμός «κάνει θραύση» στο γυναικείο πληθυσμό. Ειδικότερα, οι γυναίκες αποτελούν το 73,5% του πληθυσμού των τελείως αναλφάβητων, ενώ οι άνδρες το 26,5%.
    Το πρόβλημα της υπο εκπαίδευσης προβάλλει βεβαίως στην πραγματική του διάσταση, όταν εξετάζεται η πτυχή της 9χρονης εκπαίδευσης. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι 274.000 Έλληνες απαντούν ότι αναγκάστηκαν για διάφορους λόγους να εγκαταλείψουν το Γυμνάσιο (τρεις πρώτες τάξεις). Και ακόμα περισσότερο εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι οι ηλικίες ως 39 ετών, δηλαδή οι παραγωγικότερες και αυτές που ετοιμάζονται να πάρουν στα χέρια τους το μέλλον της χώρας, αποτελούν το 60% περίπου της συγκεκριμένης ομάδας. Ήτοι σχεδόν 157.000 νέοι δηλώνουν στις καταστάσεις της απογραφής του 1991 ότι εγκατέλειψαν το Γυμνάσιο. Αυτό που εκπλήσσει και διαφοροποιεί τη συγκεκριμένη κατηγορία είναι η σχετική ομοιογένεια μεταξύ των φύλων, με ελαφρό προβάδισμα των γυναικών: Έτσι, ο γυναικείος πληθυσμός στους λειτουργικά αναλφάβητους ανέρχεται σε 2.132.294 (52), ενώ ο αντρικός σε 1.957.000 (48%).
    Τα παράδοξα της αμάθειας
    Πέρα από τις διαπιστώσεις αυτές, οι αλλεπάλληλες έρευνες αποκαλύπτουν πολλές εκπλήξεις και παράδοξα. Έτσι ένα ποσοστό περίπου 10% των μαθητών του δημοτικού σε υποβαθμισμένες περιοχές δεν εμπεδώνει τους μηχανισμούς ανάγνωσης και γραφής. Και μάλιστα το 3-4% αποφοιτά από το δημοτικό χωρίς να γνωρίζει ουσιαστικά ανάγνωση και γραφή.
    Ο αναλφαβητισμός είναι πρωτίστως κοινωνικό πρόβλημα που εκφεύγει των στενών ορίων του εκπαιδευτικού συστήματος. Χιλιάδες συμπολίτες μας παραμένουν αναλφάβητοι, όχι γιατί το επιλέγουν, αλλά γιατί κοινωνικά και ιστορικά αίτια το επιβάλλουν. Το ποσοστό των αναλφάβητων διαφοροποιείται, ως εκ τούτου, κατά γεωγραφική περιοχή, κοινωνική ομάδα και φύλο. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι στις αγροτικές περιοχές το ποσοστό των κατοίκων που δεν είναι σε θέση να διαβάσουν ακόμα και τους τίτλους μιας εφημερίδας μπορεί να φτάσει και το 35%, ενώ πάνω από 80% του πληθυσμού στις περιοχές αυτές φθάνει ως το επίπεδο γνώσεων στοιχειώδους εκπαίδευσης.
    Παράδειγμα ενδεχομένως ακραίο λόγω και της ύπαρξης της μουσουλμανικής μειονότητας αποτελεί ο νομός Ξάνθης, μια από τις πλέον «προβληματικές» περιοχές της χώρας από την άποψη του αναλφαβητισμού. Σύμφωνα με τα στοιχεία της τελευταίας απογραφής, σε συνολικό πληθυσμό 77.120 κατοίκων, οι 56.795 (ποσοστό 73,6%) δεν έχουν τελειώσει το γυμνάσιο. Υψηλό είναι και το ποσοστό των κατοίκων που δεν έχουν ολοκληρώσει της στοιχειώδη εκπαίδευση, αφού αυτό ανέρχεται σε 29,1% (22.510 κάτοικοι). Δεν τελείωσαν το δημοτικό 13.642 γυναίκες, δηλαδή το 34% του συνολικού γυναικείου πληθυσμού.
    Οι «αδιάβαστες» περιοχές
    Σύμφωνα με στοιχεία της γενικής γραμματείας Λαϊκής Επιμόρφωσης, οι «κρίσιμες» περιοχές της χώρας, όπου το ποσοστό των υπο-εκπαιδευόμενων υπερβαίνει το μέσο όρο, είναι οι ακόλουθες:
    · Θράκη: Ποσοστό υπο-εκπαιδευόμενων 72%.
    · Ήπειρος: Ποσοστό υπο-εκπαιδευόμενων 68%.
    · Νησιά Ιονίου: Ποσοστό υπο-εκπαιδευόμενων 67%.
    · Θεσσαλία: Ποσοστό υπο-εκπαιδευόμενων 66%.
    Οι Αθηναίοι δεν πάνε Γυμνάσιο
    Αν το εκπαιδευτικό σύστημα μιας χώρας κρίνεται και από τη μόρφωση που έχουν οι κάτοικοι της πρωτεύουσάς της, στην περίπτωση της Αθήνας δε θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα υπερήφανοι. Τα στοιχεία της τελευταίας απογραφής ανεβάζουν τον πληθυσμό της ευρύτερης περιοχής πρωτευούσης σε 2.732.375 εγγεγραμμένους κατοίκους, αφού δεν περιλαμβάνονται φυσικά και οι ετεροδημότες. Στην «υδροκέφαλη» Αθήνα λοιπόν, όπου έχουν συγκεντρωθεί οι κεντρικές κρατικές υπηρεσίες, οι μεγάλοι οργανισμοί και επιχειρήσεις, η πραγματικότητα των «πολλών ταχυτήτων» στην εκπαίδευση είναι πέρα από κάθε φαντασία.
    Κρατηθείτε: Στην ευρύτερη περιοχή πρωτευούσης 1.154.000 πολίτες δηλώνουν ότι δεν έχουν τελειώσει το γυμνάσιο, ήτοι ποσοστό 42,2%. Από αυτούς 296.800 δεν έχουν τελειώσει ούτε το δημοτικό σχολείο. Τα αρνητικά πρωτεία και σ' αυτήν την περίπτωση κρατούν οι γυναίκες. Ειδικότερα, δεν έχουν ολοκληρώσει τη βασική εκπαίδευση 667.255 γυναίκες και 486.753 άνδρες. Τη στοιχειώδη εκπαίδευση δεν έχουν ολοκληρώσει 104.700 άνδρες και 193.000 γυναίκες...
    Όπως εκτιμά ο δήμαρχος Αγίας Βαρβάρας κ. Λ. Μίχος, «οι αναλφάβητοι στα όρια του δήμου, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, είναι περίπου 21% των κατοίκων. Ο αναλφαβητισμός στην Αγία Βαρβάρα έχει άμεση σχέση με τους Τσιγγάνους...», (...) παρά το γεγονός ότι γίνονται προσπάθειες από το δήμο για την επιμόρφωσή τους, τα αποτελέσματα είναι πενιχρά.
    Τι εξήγηση μπορεί να δοθεί; Ο κ. Μίχος δίνει μια εκδοχή: «Μια από τις πολλές αιτίες είναι οι διαφορετικές αντιλήψεις, πρότυπα και τρόπος ζωής των Τσιγγάνων. Για παράδειγμα δε συνδέουν πάντα τη σχολική επιτυχία με την επαγγελματική και την κοινωνική. Τα πρότυπά τους είναι διαφορετικά και η ζωή τους χαρακτηρίζεται από το στοιχείο της μετακίνησης που αποτελεί εμπόδιο για την παρακολούθηση του σχολείου». Είναι όμως αυτή η εξήγηση; Όχι, αναγνωρίζει ο δήμαρχος: «Και τα ίδια τα σχολεία αποτελούν αιτία του προβλήματος. Το περιεχόμενο και ο τρόπος της εκπαίδευσης απευθύνονται στον κύριο πληθυσμό. Τα τσιγγανόπαιδα είναι υποχρεωμένα να δεχτούν τις γνώσεις σε μια γλώσσα που δεν κατέχουν. Μαθαίνουν την ιστορία του τόπου αλλά τίποτε από τη δική τους. Οι δάσκαλο δεν είναι προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν τη διαφορετικότητά τους και στους συμμαθητές δεν υπάρχει πάντα κλίμα αποδοχής. Με άλλα λόγια, το σχολείο δεν έλκει, τα τσιγγανόπουλα δεν το αισθάνονται δικό τους, δεν μπορούν να το αγαπήσουν και επομένως ελάχιστα μπορεί να επιδράσει επάνω τους» (...)
    (...) Άλλη μια πολύ ευαίσθητη πληθυσμιακή ομάδα έκανε την εμφάνισή της τις τελευταίες δεκαετίες: οι επαναπατριζόμενοι ομογενείς -Πόντιοι- από τις χώρες τις πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Βεβαίως, η κατάσταση και η αντιμετώπισή τους είναι τελείως διαφορετική από εκείνες των Τσιγγάνων, όμως το πρόβλημα του αναλφαβητισμού είναι και στην κατηγορία αυτή έντονο, αν και ένας μεγάλος αριθμός κατέχει ακόμα και πανεπιστημιακούς τίτλους σπουδών.
    Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο δήμος Άνω Λιοσίων, όπου (όπως και στο Μενίδι και στο Ζεφύρι) ζει μεγάλος αριθμός ποντίων. Ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Άνω Λιοσίων υπολογίζει ότι στην περιοχή ζουν περισσότεροι από 4.000 Πόντιοι. Το ποσοστό των αναλφάβητων ανέρχεται σε 30% περίπου, καθώς πολλοί νέοι έχουν τελειώσει ακόμη και πανεπιστήμια, πριν έρθουν στην Ελλάδα, όμως το κυριότερο πρόβλημα είναι η εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας.
    Ο δήμος έχει συστήσει ειδικό γραφείο Ποντίων από το 1991, για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις ανάγκες, και μαζί με τη Νομαρχιακή Επιτροπή Λαϊκής Επιμόρφωσης οργανώνει σεμινάρια και μαθήματα ελληνικής γλώσσας (δεύτερης γλώσσας). Παράλληλα, από τις χρηματοδοτήσεις του κοινοτικού προγράμματος Horizon χρηματοδοτούνται εκπαιδευτικά προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης, ενώ πρόσφατα άρχισε να λειτουργεί ένα διαδημοτικό πρόγραμμα ένταξης παλιννοστούντων μαζί με το δήμο Μενιδίου.
    Έξι στους 10 Έλληνες αναλφάβητοι ηλεκτρονικά
    Μόνο τη μητρική τους γλώσσα μιλούν οι μισοί Έλληνες, ενώ σε ποσοστό 62,8% δεν γνωρίζουν τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και Ίντερνετ. Τα παραπάνω είναι στοιχεία πανευρωπαϊκής έρευνας του Ευρωβαρόμετρου σχετικά με τις απόψεις των πολιτών και το βαθμό συμμετοχής τους στη διά βίου μάθηση. Θα παρουσιαστούν από το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (Cedefop) και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο συνέδριο με θέμα «Πολιτική, πράξη και συνεργασία: Εφαρμόζοντας τη διά βίου μάθηση», σήμερα και αύριο, στη Θεσσαλονίκη.
    Το ποσοστό (49,6%) των Ελλήνων που δεν γνωρίζουν ξένες γλώσσες βρίσκεται λίγο πιο κάτω από το μέσο όρο (57,5%) της αντίστοιχης κατηγορίας των Ευρωπαίων πολιτών συνολικά, οι οποίοι στην πλειονότητά τους δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν μια ξένη γλώσσα εκτός από τη μητρική τους. Μόνο το 2,9% των κατοίκων του Λουξεμβούργου δεν γνωρίζει ξένες γλώσσες, ενώ οι Ισπανοί και οι Βρετανοί με 72,9% και 72,8% αντίστοιχα μιλούν μόνο τη γλώσσα τους. Γλωσσομαθείς θεωρούνται οι Σουηδοί, οι Ολλανδοί και οι Γερμανοί.
    Πώς να χειριστεί έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή γνωρίζει μόνο το 37,2% των Ελλήνων πολιτών και μόνο το 30,8% αυτών μπορεί να χρησιμοποιήσει κάποιο επιστημονικό ή τεχνολογικό εργαλείο και εξοπλισμό. Επίσης, πάνω από τα τρία πέμπτα των Ελλήνων δεν έχουν γνώση τεχνολογιών πληροφόρησης και επικοινωνίας. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο τη μικρότερη γνώση των τεχνολογιών κατέχουν οι Ισπανοί, οι Πορτογάλοι και εμείς.
    Σχετικά με την κατάρτιση, μόνο το 17,7% των συμπατριωτών μας έχει λάβει κάποια μορφή κατάρτισης και εκπαίδευσης τους τελευταίους 12 μήνες, το 25,5% θα επιθυμούσε, ενώ το 42,6% δεν ενδιαφέρεται για εκπαίδευση και κατάρτιση. Επίσης το 20% των ερωτηθέντων απάντησε ότι δεν επιθυμεί να λάβει στο μέλλον περαιτέρω εκπαίδευση. Αυτό λόγω εμποδίων που σχετίζονται με την οικογένεια, για τους Έλληνες. Έλλειψη χρόνου, οικογενειακές υποχρεώσεις και εργασιακές δεσμεύσεις είναι οι κύριοι λόγοι που προβάλλουν οι Ευρωπαίοι γενικότερα. Το 61% των Ελλήνων θεωρεί ότι η διά βίου μάθηση είναι ένα αντισταθμιστικό μέτρο και αφορά μόνο εκείνους που δεν πήγαν καλά στο σχολείο, σύμφωνα με την υπεύθυνη της διοργάνωσης Λίνε Χίσχολμ. (…)
    Μεγάλο ποσοστό αναλφαβήτων στην Ελλάδα
    Εφημερίδα Τα Νέα, 8/9/2000
    Ούτε έναν λογαριασμό της ΔΕΗ δεν είναι σε θέση να διαβάσουν 8 στους 10 Έλληνες που δεν έχουν ολοκληρώσει τη βασική εκπαίδευση! Σχεδόν ένας στους δύο Έλληνες που ερωτήθηκαν αν έχουν ολοκληρώσει την 9ετή υποχρεωτική εκπαίδευση, σε πρόσφατη έρευνα του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου και της Γενικής Γραμματείας Λαϊκής Επιμόρφωσης (ποσοστό 44,8%), απάντησε αρνητικά. Και από αυτούς, ποσοστό 83% δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της μιας τουλάχιστον από τις τέσσερις απλές δοκιμασίες εγγραμματοσύνης: την κατανόηση ενός απλού κειμένου, την ανάγνωση ενός λογαριασμού της ΔΕΗ, την εκτέλεση ενός απλού αριθμητικού υπολογισμού στον λογαριασμό και την καταγραφή των στοιχείων της συνάντησης που έγινε με τον ερευνητή...
    Αυτά αναφέρει το Κέντρο Μελετών και Τεκμηρίωσης (ΚΕΜΕΤΕ) της ΟΛΜΕ σε ανακοίνωσή του, με αφορμή τη σημερινή Διεθνή Ημέρα Αλφαβητισμού, σημειώνοντας ότι στην Ελλάδα τα προβλήματα του αναλφαβητισμού είναι πιο αυξημένα σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ευρώπης. Το ΚΕΜΕΤΕ σημειώνει ότι από την εν λόγω έρευνα προέκυψε ότι το 12% των ερωτηθέντων δεν είχε παρακολουθήσει καθόλου σχολείο είτε φοίτησε μόνο σε μερικές τάξεις του Δημοτικού, το 27% απλώς ολοκλήρωσε το Δημοτικό και το 9% φοίτησε σε κάποιες τάξεις του Γυμνασίου ή σε τεχνικές σχολές για 1-2 χρόνια.
    Η πρόκληση της κοινωνίας της μάθησης
    Χρίστος Δούκας (Δρ Πανεπιστημίου Αθηνών), εφ. Τα Νέα, 8/9/2000
    8 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΥ
    Για 13η χρονιά οργανώνεται εφέτος η παγκόσμια ημέρα του αλφαβητισμού. Η ΟΥΝΕΣΚΟ, ο διεθνής οργανισμός ο οποίος έχει καθιερώσει το θεσμό, περιλαμβάνει στις φετινές εκδηλώσεις την έναρξη της Διεθνούς Εβδομάδος για την Εκπαίδευση των Ενηλίκων και την προβολή της «Δεκαετίας Αλφαβητισμού» που έχει κηρύξει ο ΟΗΕ. Οι εκδηλώσεις αυτές θα συνδεθούν επίσης με τη «Σύνοδο της χιλιετίας» των αρχηγών των κρατών που διοργανώνει αυτές τις μέρες ο ΟΗΕ.
    Οι φετινές εκδηλώσεις αποκτούν συμβολικό χαρακτήρα διότι συνδέονται με την είσοδο στη νέα χιλιετία. Παρέχουν κατά συνέπεια την ευκαιρία ενός απολογισμού ως προς την αντιμετώπιση του αλφαβητισμού στην αυγή της «εποχής των μεγάλων αλλαγών». Οι σχετικές μελέτες της ΟΥΝΕΣΚΟ επισημαίνουν ότι παρά τη βελτίωση το πρόβλημα του αναλφαβητισμού εξακολουθεί να είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα και στο νέο αιώνα:
    • 880 εκατομμύρια ενήλικοι είναι αναλφάβητοι, η πλειοψηφία των οποίων είναι γυναίκες.
    • 113 εκατομμύρια παιδιά, 60% των οποίων είναι κορίτσια, δεν παρακολουθούν ούτε τη στοιχειώδη εκπαίδευση.
    • Στην Ελλάδα επίσης, παρά τη συνεχή βελτίωση των μεγεθών, το πρόβλημα εξακολουθεί να υπάρχει. Σύμφωνα με στοιχεία σχετικής έρευνας:
    • 44,8% του πληθυσμού δεν έχει τελειώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση
    • 26,7% δεν έχουν τελειώσει το Δημοτικό και 12% δεν έχουν παρακολουθήσει καθόλου σχολείο
    • Η διαρροή από την υποχρεωτική εκπαίδευση είναι 11%.
    Η κατάσταση αυτή περιορίζει την ικανότητα των κοινωνιών να ανταποκριθούν στις συνεχείς μεταβολές. Μεταβολές που εκδηλώνονται με την παγκοσμιοποίηση των οικονομιών, την ταχύτατη ανάπτυξη της επιστήμης-τεχνολογίας, τις δημογραφικές μεταβολές, την εμφάνιση της κοινωνίας της πληροφορίας, τους μετασχηματισμούς της εργασίας, την οικολογική κρίση κ.ά.
    Διά βίου μάθηση
    Οι μεταβολές αυτές επηρεάζουν τις αντιλήψεις της μάθησης και ειδικότερα του αλφαβητισμού. Συγκεκριμένα ο αλφαβητισμός δεν περιορίζεται πλέον στην παραδοσιακή αντίληψη της απόκτησης της ικανότητας της ανάγνωσης, της γραφής και της αριθμητικής. Επεκτείνεται και στην απόκτηση των μορφωτικών δεξιοτήτων για τη συμμετοχή στην κοινωνική-πολιτισμική ζωή, στην απασχόληση, τη συμβολή στη βιώσιμη ανάπτυξη, την αυτοανάπτυξη. Σύμφωνα με την αντίληψη αυτή, ο αλφαβητισμός (ή με την ευρύτερη έννοια ο γραμματισμός) συνδέεται με την ανάπτυξη της ικανότητας της διά βίου μάθησης. Η διά βίου μάθηση στηρίζεται στην ικανότητα της απόκτησης της γνώσης, παρά στην αποθήκευση γνωστικού υλικού. Επιδιώκει την ενεργό συμμετοχή των ατόμων στη διαμόρφωση της μορφωτικής τους εξέλιξης, παρά στην αντιμετώπισή τους ως «αντικειμένων» τυποποιημένων γνωστικών συνταγών.
    Η διά βίου μάθηση είναι βασική προϋπόθεση της κοινωνίας της μάθησης, η οποία μπορεί να συμβάλλει στην αντιμετώπιση των σύνθετων και αλληλεξαρτώμενων προβλημάτων που αναδεικνύουν οι επιταχυνόμενες αλλαγές, η αυξανόμενη πολυπλοκότητα και οι κίνδυνοι της νέας εποχής.
    Νέα στρατηγική
    Από τα παραπάνω προκύπτει η ανάγκη επαναπροσδιορισμού του χαρακτήρα της εκπαίδευσης. Κέντρο βάρους της νέας στρατηγικής είναι:
    *Η έμφαση στην αντίληψη της διά βίου μόρφωσης η οποία διατρέχει το σύνολο του εκπαιδευτικού συστήματος
    *Η αλληλοσύνδεση του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος (σχολική εκπαίδευση, ΑΕΙ-ΤΕΙ) με την εκπαίδευση των ενηλίκων. Το σύστημα αυτό λειτουργεί ως δίκτυο που είναι ανοικτό σε κάθε άτομο, σε κάθε ηλικία και από όποια θέση και αν βρίσκεται. Χαρακτηρίζεται από την ποιότητα, την ευελιξία, τις σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίας, την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, την αξιολόγηση-πιστοποίηση των αποκτώμενων δεξιοτήτων. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται τα προγράμματα που εκπονεί η Γενική Γραμματεία Λαϊκής Επιμόρφωσης του υπουργείου Παιδείας σε τομείς όπως:
    • Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας.
    • Εκπαίδευση Ενηλίκων στην ανάπτυξη δεξιοτήτων για την κοινωνική-επαγγελματική ζωή.
    • Εκπαίδευση γονέων για την υποστήριξη των παιδιών τους στη μάθηση.
    • Εκπαιδευτικό-πολιτιστικό πρόγραμμα Μελίνα.
    • Περιβαλλοντική Εκπαίδευση για την τοπική ανάπτυξη.
    • Πρόσβαση γυναικών στην αγορά εργασίας.
    • Εκπαίδευση μεταναστών στην ελληνική γλώσσα.
    Κουλτούρα μάθησης
    Η εκπαίδευση ενηλίκων ως διά βίου μάθηση με στόχο την κοινωνία της γνώσης, είναι ένα κλειδί για τη δημιουργική ένταξη στη νέα εποχή. Η ανάπτυξή της δεν περιορίζεται μόνο στις ευθύνες της κρατικής εξουσίας. Δεν είναι μόνο το άθροισμα νόμων, σχεδίων, προγραμμάτων και χρηματοδοτήσεων. Είναι μια ευρύτερη κοινωνική διεργασία στην οποία οι κοινωνικές οργανώσεις αναλαμβάνουν ένα σημαντικό μερίδιο ευθύνης. Με άλλα λόγια η εκπαίδευση ενηλίκων συνδέεται με την ανάπτυξη μιας «κουλτούρας μάθησης», δηλαδή με την ικανότητα της ίδιας της κοινωνίας να αξιοποιεί δημιουργικά το σύνολο του ανθρώπινου δυναμικού της για την ανταπόκριση στις συνεχείς εξελίξεις.
    UNICEF: 123 εκ. παιδιά στον «μαυροπίνακα»
    Αλεξάνδρα Kασσίμη, εφ. Καθημερινή, 18/9/2003
    Την περίοδο, που τα σχολεία του κόσμου ανοίγουν τις πόρτες για τους μικρούς μαθητές, 123 εκατομμύρια παιδιά δεν θα τις διαβούν σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της UNICEF.
    Στην υποσαχάρια Αφρική 46 εκατομμύρια παιδιά σχολικής ηλικίας και ακόμη 46 εκατομμύρια στη Νότια Ασία –δηλαδή τα 3/4 του συνόλου των παιδιών του κόσμου εκτός σχολείου– δεν πηγαίνουν στο σχολείο. Παράλληλα, στον βιομηχανικό κόσμο το 2% του παιδικού πληθυσμού, το οποίο αντιστοιχεί σε 2,5 εκατομμύρια παιδιά, βρίσκεται εκτός σχολείου.
    H Kάρολ Mπέλαμι, Εκτελεστική Διευθύντρια της UNICEF αναφέρεται στην αποκαρδιωτική αυτή εικόνα ενός κόσμου, στον οποίο η εκπαίδευση αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα κάθε παιδιού και συμπληρώνει ότι: «ο αναλφαβητισμός αποτελεί το μεγαλύτερο εμπόδιο στην προσπάθεια μείωσης της φτώχειας αφού όσο αυξάνεται ο αριθμός των παιδιών, που παραμένουν εκτός σχολείου τόσο αυξάνεται ο αριθμός των ενηλίκων, που θα βρίσκονται αύριο σε μειονεκτική θέση». Στις οικονομικές συνέπειες της αποχής από την εκπαίδευση, προστίθεται και ο κίνδυνος έκθεσης σε ασθένειες, κακοποίηση καθώς και σεξουαλική εκμετάλλευση.
    Μια ανάσα πριν από την καταληκτική ημερομηνία για την «Ανάπτυξη της Χιλιετίας» της UNICEF, για ίση πρόσβαση αγοριών και κοριτσιών στο σχολείο ως το 2005 και τα κορίτσια εξακολουθούν να βρίσκονται σε δυσχερέστερη θέση. Παρά το γεγονός ότι το χάσμα στην εγγραφή στο σχολείο έχει μειωθεί την τελευταία δεκαετία, τα κορίτσια είναι εκείνα που στερούνται συχνότερα το δικαίωμα πρόσβασης στο σχολείο ενώ όπως έχει παρατηρηθεί είναι αυτά που το εγκαταλείπουν νωρίτερα.
    Τον περασμένο Ιούνιο η οργάνωση, που αντιμετωπίζει το ζήτημα της εκπαίδευσης των κοριτσιών ως υψίστης προτεραιότητας, εγκαινίασε την πρωτοβουλία «25 έως το 2005» για 25 χώρες της περιοχής της Δυτικής και Κεντρικής Αφρικής ενώ αξιοσημείωτες είναι και οι έως τώρα επιτυχίες:
    • 1,5 εκατομμύριο παιδιά έφερε η εκστρατεία της UNICEFστα θρανία του Aφγανιστάν ενώ παρατηρήθηκε 37% αύξηση στον αριθμό των μαθητριών.
    • Οι σχολικές αίθουσες στην Κένυα γέμισαν με επιπλέον 1,3 εκατομμύρια μαθητές.
    115 εκατ. παιδιά δεν ξέρουν τι θα πει σχολείο
    Όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα σε δωρεάν εκπαίδευση, χωρίς διακρίσεις. Με την ευκαιρία της Διεθνούς Ημέρας (σήμερα 8 Σεπτεμβρίου) για την Εξάλειψη του Αναλφαβητισμού, η UNICEF υπενθυμίζει πως οι συνεχείς προσπάθειες για την εξασφάλιση πρόσβασης των παιδιών στην εκπαίδευση είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη του στόχου της χιλιετίας μέχρι το 2015.
    Στον κόσμο, υπενθυμίζει η UNICEF, 115 εκατομμύρια παιδιά είναι εκτός σχολείου, στην πλειονότητά τους κορίτσια. Μόνο στην Ασία υπολογίζονται σε 42.294.000 τα παιδιά που δεν πάνε σχολείο, ενώ στην υποσαχάρια Αφρική οι εκτιμήσεις τα ανεβάζουν σε 45.465.000. Βασικό εμπόδιο στην πρόσβαση προς την εκπαίδευση είναι η φτώχεια. Το 20% των νοικοκυριών στον αναπτυσσόμενο κόσμο έχουν πιθανότητες κατά τρεις φορές λιγότερες να πάνε στο σχολείο.
    Θυμίζει πως σημαντικός παράγοντας στον αναλφαβητισμό είναι το μορφωτικό επίπεδο της μητέρας. Το 75% των παιδιών εκτός σχολείου στις αναπτυσσόμενες χώρες έχουν μητέρες αναλφάβητες. Επομένως και η εξάλειψη των διακρίσεων που υπάρχουν στην εκπαίδευση σε βάρος των κοριτσιών συμβάλλει μακροχρόνια στη βελτίωση της ζωής των παιδιών, αφού τα κορίτσια είναι οι αυριανές μητέρες.
    Η UNICEF επισημαίνει πως ο στόχος της καθολικής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με ίσες ευκαιρίες για κορίτσια και αγόρια είναι ρεαλιστικός, οικονομικά προσιτός, επιτεύξιμος και, το σημαντικότερο, είναι πρωταρχικό δικαίωμα όλων των παιδιών.
    880 εκατομμύρια οι αναλφάβητοι
    Εφημερίδα Καθημερινή, 20/4/2000
    Ο γενικός διευθυντής της UNESCO, Κοϊτσίρο Ματσούρα, ανέφερε ότι ο αριθμός των αναλφαβήτων στον κόσμο ανέρχεται σε 880 εκ. ενώ 113 εκατομμύρια παιδιά δεν έχουν πρόσβαση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Εν όψει του Παγκόσμιου Συνεδρίου για την Εκπαίδευση, που θα γίνει στο Ντακάρ της Σενεγάλης στις 26 Απριλίου, η UNESCO σκοπεύει να επαναδιατυπώσει τη στρατηγική της για γενικευμένη εκπαίδευση. Πάνω από 180 κράτη θα συμμετάσχουν στο συνέδριο, παρουσιάζοντας τα αποτελέσματα επιμέρους μελετών.
    Τα αποτελέσματα αυτά θα χρησιμεύσουν στη διαμόρφωση της εκπαιδευτικής στρατηγικής σε παγκόσμιο επίπεδο, με τέτοιο τρόπο ώστε να καταπολεμηθεί ο αναλφαβητισμός κυρίως στις χώρες του Τρίτου Κόσμου. Αν και η εκπαίδευση παραμένει ανεκπλήρωτη υπόσχεση για πολλούς ανθρώπους στον πλανήτη, μερικές χώρες έχουν σημειώσει σημαντικές προόδους στον τομέα αυτό, σύμφωνα με εκτιμήσεις της UNESCO.
    Ο αριθμός των παιδιών που φοιτούν στο σχολείο έφθασε τα 681 εκατομμύρια φέτος από 599 εκ. το 1998. Η ανατολική Ασία, οι χώρες του Ειρηνικού και της Καραϊβικής κοντεύουν να πετύχουν το στόχο της βασικής εκπαίδευσης για όλα τα παιδιά, ενώ ο αριθμός των παιδιών που βρίσκονται εκτός σχολείου παγκοσμίως μειώθηκε από τα 127 εκ. το 1990 στα 113 το 1998. Η βασική εκπαίδευση γυναικών έχει αποδείξει την αξία της στην Κίνα και την Ινδία, όπου σημειώνεται μείωση της γεννητικότητας, παράγοντας και δείγμα ανάπτυξης.
    Ανεκπλήρωτος στόχος
    Η εκπαιδευτική ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών παραμένει, όμως, ανεκπλήρωτος στόχος. 60% των παιδιών που δεν πηγαίνουν καν στο δημοτικό είναι κορίτσια. Τα δύο τρίτα των αναλφαβήτων στον κόσμο είναι γυναίκες. Αναγνωρίζοντας το πρόβλημα αυτό, η UNESCO προγραμματίζει να παρουσιάσει πρόγραμμα εκπαίδευσης γυναικών.
    Νέες προκλήσεις στον τομέα της εκπαίδευσης προέκυψαν ως αποτέλεσμα των γεωπολιτικών μεταβολών των αρχών της δεκαετίας του 1990. Η κατάρρευση του κομμουνισμού στην Ευρώπη, η επικοινωνιακή επανάσταση που προκάλεσε η διάδοση του Ιντερνετ και η επικράτηση της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας θα απευθυνθούν στη Σύσκεψη του Ντακάρ.
    Η διάδοση του AIDS και η εξάπλωση των εθνικιστικών συγκρούσεων παρουσιάζουν και αυτές νέες προκλήσεις στην προσπάθεια επίτευξης των εκπαιδευτικών στόχων της UNESCO. Η προσφορά εκπαιδευτικών δυνατοτήτων σε ορφανά του AIDS, πρόσφυγες τοπικών πολέμων και η χρήση των νέων τεχνολογιών από αυτές τις ομάδες θα είναι μέσα στις προτεραιότητες του οργανισμού. «Τα εμπλεκόμενα κράτη οφείλουν να επιδείξουν ανανεωμένη πολιτική βούληση με στόχο την προσφορά βασικής εκπαίδευσης σε όλους», τονίζει ο διευθυντής της UNESCO.
    680.000 Έλληνες δεν ξέρουν ανάγνωση!
    Εντυπωσιακά στοιχεία με την ευκαιρία της αυριανής Παγκόσμιας Ημέρας για την Εξάλειψη του Αναλφαβητισμού
    «Παρακαλώ, μπορείτε να μου διαβάσετε αυτή την πινακίδα;». Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη του Αναλφαβητισμού αύριο Δευτέρα και, ενώ βαδίζουμε προς το 2000, υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι ανάμεσά μας που δεν γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση. Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 1991, που πραγματοποίησε η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, το 6,83% του πληθυσμού της χώρας είναι αναλφάβητοι. Στις γυναίκες το αντίστοιχο ποσοστό είναι 9,84% και στους άνδρες 3,69%.
    «Ωστόσο με την πάροδο των ετών παρατηρείται μείωση του ποσοστού των αναλφάβητων, γεγονός που αποδίδεται κυρίως στη βιολογική αποχώρηση. Επιπλέον θα πρέπει να κάνουμε τον διαχωρισμό μεταξύ των οργανικά αναλφάβητων, δηλαδή αυτών που δεν πήγαν ποτέ στο σχολείο, και των λειτουργικά αναλφάβητων, οι οποίοι φοίτησαν και διδάχθηκαν ως ένα βαθμό γραφή και ανάγνωση, χωρίς ωστόσο να καλλιεργήσουν τις γνώσεις τους, με αποτέλεσμα να μην έχουν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν σε άλλες κοινωνικές δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα να βρουν εργασία» επισημαίνει η κυρία Αθηνά Σιπητάνου, διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
    «Οι αναλφάβητοι βρίσκονται στο περιθώριο, καθώς δεν μπορούν να πραγματοποιήσουν με ευκολία λειτουργίες που έχουν σχέση με τον γραπτό λόγο, όπως η ψήφος, ακόμη και η μετακίνηση (πινακίδες, αριθμοί και προορισμοί λεωφορείων) ή η οδήγηση. Οι άνθρωποι αυτοί απασχολούνται κυρίως στον πρωτογενή τομέα παραγωγής, σε αγροτικές εργασίες ή σε ευκαιριακά επαγγέλματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ποσοστό των αναλφάβητων σε αγροτικές περιοχές αγγίζει το 35%» λέει η κυρία Σιπητάνου, που πραγματοποιεί μελέτη με θέμα τη διαχρονικότητα και τις μεταλλαγές του αναλφαβητισμού στην Ελλάδα.
    «Παράγοντες που θεωρούνται υπεύθυνοι για τον αναλφαβητισμό είναι κυρίως το κοινωνικό οικονομικό επίπεδο της οικογένειας, οι κακές συνθήκες διαβίωσης, η παραπτωματική συμπεριφορά, αλλά και η χωροταξική κατανομή των σχολείων (απομακρυσμένες περιοχές χωρίς σχολείο ή με ολιγοθέσιο δημοτικό), η ελλιπής κατάρτιση των εκπαιδευτικών κλπ.», διευκρινίζει η κυρία Σιπητάνου. Να σημειωθεί ότι το μικρότερο ποσοστό αναλφαβητισμού παρατηρείται στην ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας (3,48%), ενώ το μεγαλύτερο στην περιοχή της Θράκης (15,13%).
    Η καταγραφή και η ανάλυση των θεμάτων που αφορούν τον αναλφαβητισμό στην Ελλάδα θεωρούνται ελλιπείς. «Υπάρχει επιτακτική ανάγκη για καταγραφή και έρευνα όσον αφορά τον λειτουργικό αναλφαβητισμό, με στοιχεία στατιστικά και ποιοτικά, ώστε να ληφθούν τα κατάλληλα προληπτικά μέτρα στο πλαίσιο του σχολείου» τονίζει η κυρία Σιπητάνου. Ένας αναλφάβητος έχει τη δυνατότητα σήμερα να απευθυνθεί στη Γενική Γραμματεία Λαϊκής Επιμόρφωσης και στις Νομαρχίες, όπου διοργανώνονται ειδικά προγράμματα.
    Ορισμός
    Ματακιάς Αργύρης, Λεξικό Εννοιών, εκδ. Πελεκάνος, Αθήνα Θεσσαλονίκη, σελ. 60
    «Ο κλασικός ορισμός του αναλφαβητισμού», όπως γράφει ο Μ. Ηλιού, «μας λέει ότι αναλφάβητος είναι εκείνος ο άνθρωπος που δεν ξέρει να γράφει και να διαβάζει». Όμως ο ορισμός αυτός μάλλον είναι ανεπαρκής για να καλύψει το φαινόμενο στην ολότητά του. Έτσι μπορούμε να κάνουμε μια διάκριση του αναλφαβητισμού, σύμφωνα με τις σύγχρονες μελέτες σε:
    • Οργανικό αναλφαβητισμό, που αφορά εκείνους τους ανθρώπους που δεν απέκτησαν ποτέ τα εργαλεία του γραπτού λόγου, που δε φοίτησαν δηλαδή σε σχολείο.
    • Λειτουργικό αναλφαβητισμό, που αφορά εκείνους τους ανθρώπους, που σε κάποια στιγμή έμαθαν το χειρισμό του γραπτού λόγου, αλλά γρήγορα τον ξέχασαν και δεν κατέχουν πια το εργαλείο της γραπτής επικοινωνίας, που θα τους επέτρεπε λειτουργικότερη ένταξη στην οικονομική και κοινωνική ζωή του τόπου.
    Σύμφωνα με τον ορισμό της Unesco, «αναλφάβητος είναι το πρόσωπο το οποίο δεν είναι ικανό να ασκήσει όλες τις αναγκαίες για τον αλφαβητισμό δραστηριότητες που θα του επιτρέψουν να συνεχίζει να διαβάζει, να γράφει και να κάνει αριθμητικές πράξεις τόσο για τη δική του ανάπτυξη όσο και γι' αυτήν της κοινότητάς του».
    Η Άγκυρα θέλει αμόρφωτους μουσουλμάνους στη Θράκη
    Εφ. Τα Νέα, 11/10/1995
    Μέτωπο αντιπαράθεσης με την Ελλάδα ανοίγει η Άγκυρα προσπαθώντας να στρέψει τη μουσουλμανική μειονότητα κατά της ελληνικής Πολιτείας, με πρόσχημα το νέο νόμο για την εκπαίδευση που ψήφισε η ελληνική Βουλή.
    Το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας με προκλητική του ανακοίνωση κατηγόρησε την Ελλάδα για παραβίαση των δικαιωμάτων της μειονότητας. Την ίδια στιγμή, η άτυπη «μειονοτική επιτροπή», που ελέγχει μερίδα των Μουσουλμάνων στη Θράκη, προέτρεψε τους Μουσουλμάνους γονείς να μη στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο, ενώ ακραία στελέχη της μουσουλμανικής μειονότητας εμπόδισαν χθες μαθητές Δημοτικού να προσέλθουν στα μειονοτικά σχολεία τους, σε περιοχές της Ξάνθης και της Ροδόπης.
    Απαντώντας ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών Κ. Μπίκας, επιτέθηκε στην Άγκυρα σημειώνοντας ότι επιχειρεί «να κρατήσει τη μειονότητα στο σκοτάδι της αμάθειας, ώστε να τη χειραγωγεί και να την εκμεταλλεύεται»...
    Τα φόρτωσαν στον κόκορα
    Χρυσόστομος Μπίκατζικ, εφ. Ελευθεροτυπία, 8/9/1996
    Πάνω από το μισό του πληθυσμού της χώρας μας (54,6%) αντιμετωπίζει προβλήματα στη γραφή και την ανάγνωση της ελληνικής γλώσσας. Από αυτούς το 6,8% δεν ξέρει καθόλου να γράφει ή να διαβάζει, ενώ το 47,8% δεν έχει τελειώσει τη βασική εκπαίδευση (γυμνάσιο). Σε πολλές περιοχές μάλιστα το ποσοστό των αναλφάβητων υπερβαίνει το μέσο όρο και φτάνει μέχρι και το 70%.
    Ημέρα κατά του αναλφαβητισμού η σημερινή και η ημέρα που υπενθυμίζεται πως ο αναλφαβητισμός δεν είναι μια «ντροπή» που πρέπει να λείψει αλλά μια κοινωνική και πολιτιστική πραγματικότητα που όμως δεν πρέπει να παραβλέπεται· αντίθετα η αντιμετώπισή της αποτελεί πράξη επιβεβλημένη.
    «Παρά το γεγονός ότι η υποχρεωτική εκπαίδευση είναι υποχρεωτική εδώ και 160 χρόνια και από το 1976 είναι 9χρονη, πολλά παιδιά είτε δεν φοιτούν καθόλου είτε εγκαταλείπουν το σχολείο στην πρωτοβάθμια ή δευτεροβάθμια εκπαίδευση», παρατηρεί ο Γεράσιμος Σιώκος, υπεύθυνος του Γραφείου Αναλφαβητισμού Ενηλίκων της Γενικής Γραμματείας Επιμόρφωσης.
    Στη χώρα μας υπάρχουν δύο κατηγορίες αναλφάβητων: οι «οργανικά αναλφάβητοι», αυτοί δηλαδή που δεν έχουν πάει ποτέ σχολείο, και οι «υποεκπαιδευμένοι», όσοι, δηλαδή δεν έχουν απολυτήριο γυμνασίου ανεξάρτητα από το σε ποια τάξη του έχουν διακόψει τη φοίτηση. Σύμφωνα λοιπόν με την τελευταία απογραφή του 1991 όσοι δήλωσαν ότι δε γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση, ηλικίας άνω των 10 ετών, ανέρχονται στους 617.618. Το 73% αυτών είναι γυναίκες και το υπόλοιπο άνδρες. Επίσης 4.699.529 Έλληνες (από τους οποίους το 52% δηλαδή 2.132.294 είναι γυναίκες, έχουν εγκαταλείψει το γυμνάσιο.
    Όσο αφορά δε την ηλικία των υποεκπαιδευμένων, όσων δηλαδή εγκατέλειψαν το γυμνάσιο, το μεγαλύτερο μέρος παρατηρείται στις ηλικίες 15-44 χρονών. Ωστόσο ιδιαίτερα υψηλά είναι τα ποσοστά που εμφανίζονται στις αγροτικές, απομονωμένες και γενικότερα τις υποβαθμισμένες περιοχές. «Κάτι όχι τυχαίο», όπως εξηγεί ο κ. Σιώκος, «καθώς σε τέτοιου είδους περιοχές ακόμα και η φοίτηση στο δημοτικό διακόπτεται προκειμένου τα παιδιά να δουλέψουν, για να καλύψουν οικονομικές ή άλλες ανάγκες της οικογένειας· ή διότι δεν κρίνεται απαραίτητη η συνέχιση του σχολείου!».
    Εάν παρατηρήσουμε λοιπόν τη γεωγραφική κατανομή του φαινομένου, διαπιστώνουμε ότι σε ορισμένες περιοχές το ποσοστό υπερβαίνει κατά πολύ το μέσο όρο της χώρας. Τέτοιες περιοχές είναι: η Θράκη, με ποσοστό υποεκπαιδευμένων 72% του πληθυσμού, η Ήπειρος με 68%, τα νησιά του Ιονίου με 67%, και η Θεσσαλία με ποσοστό περίπου 66%.
    Αναλυτικότερα το μεγαλύτερο ποσοστό αναλφάβητων (οργανικά και υποεκπαιδευόμενοι) παρουσιάζεται στο νομό Ροδόπης, όπου κατοικεί η μουσουλμανική μειονότητα και οι Έλληνες από την πρώην Σοβιετική Ένωση: το 75,8% του πληθυσμού... Οι λιγότεροι αναλφάβητοι, οργανικά και υποεκπαιδευόμενοι, κατοικούν στην περιφέρεια Αττικής (39,9% του πληθυσμού: 3,5% δεν πήγε καθόλου σχολείο και 36,4% δεν έχει απολυτήριο γυμνασίου) και Θεσσαλονίκης... Η αναλογία ωστόσο μεταξύ γυναικείου-ανδρικού αναλφαβητισμού παραμένει πάντα εις βάρος των γυναικών...
    Τέλος, τέσσερα μόλις χρόνια πριν από το 2000, μπορεί να γίνεται λόγος για τεχνολογική και οικονομική ανάπτυξη, για αναβάθμιση του κοινωνικού και πολιτιστικού επιπέδου, αλλά συχνά, αν όχι πάντα, παραβλέπεται το υψηλό ποσοστό αναλφάβητων και υποεκπαιδευμένων στον ελληνικό πληθυσμό. Ποσοστό που όσο περνούν τα χρόνια ούτε η Κατοχή ούτε κι ο εμφύλιος μπορεί να δικαιολογήσει.
    Αναλφαβητισμός
    Άρης Γιαβρής, Η οργάνωση του λόγου, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1990, τ. Α', σελ. 62-63
    Με βάση τον τυπικό ορισμό, αναλφάβητος είναι ο άνθρωπος που δε γνωρίζει να γράφει και να διαβάζει, δηλαδή ο άνθρωπος που δεν πήγε ποτέ σχολείο. Καθώς όμως γενικεύεται η υποχρεωτική εκπαίδευση και εξαπλώνονται τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, μεταβάλλεται και το περιεχόμενο του αναλφαβητισμού. «Σήμερα αναλφάβητος θεωρείται ο άνθρωπος που δεν μπορεί να κατανοήσει μια απλή παρουσίαση γεγονότων τα οποία αναφέρονται στην καθημερινή του ζωή (κοινωνική, οικονομική, πολιτική...)».
    Από το δεύτερο ορισμό φαίνεται ότι ο αναλφαβητισμός δε σχετίζεται πλέον με την έλλειψη γνώσεων αλλά με την αδυναμία του ανθρώπου να γνωρίσει σε βάθος τα γεγονότα που διαμορφώνουν τη ζωή του. Η γνώση σε βάθος είναι αποτέλεσμα της αξιολόγησης, της αναζήτησης εννοιών και του συσχετισμού των γεγονότων. Αυτό σημαίνει ότι βασική προϋπόθεση για την κατάκτηση αυτής της γνώσης είναι η κριτική ικανότητα και ο προβληματισμός.
    Πρόκειται λοιπόν για μια νέα μορφή αναλφαβητισμού που γέννησε (και ίσως συνεχίσει να γεννά) η τεχνολογικά και επιστημονικά εξελιγμένη κοινωνία μας. Όσο η πραγματικότητα γίνεται περισσότερο πολύπλοκη, όσο τα γεγονότα εναλλάσσονται ταχύτατα και τα μέσα ενημέρωσης παρουσιάζουν μια αποσπασματική εικόνα τους, τόσο θα δυσκολεύεται ο άνθρωπος να κατανοήσει τα γεγονότα εκείνα που επηρεάζουν και διαμορφώνουν καθοριστικά τη ζωή του. Τόσο θα νιώθει αδύναμος να παρέμβει στην πορεία τους.
    Αυτή η μορφή αναλφαβητισμού είναι η πιο επικίνδυνη, γιατί τη συναντάμε σε κάθε κοινωνικό στρώμα, σε αντίθεση με την πρώτη μορφή (οργανικός αναλφαβητισμός) που αποτελούσε γνώρισμα των κατώτερων και παραμελημένων κοινωνικών τάξεων. Αναλφάβητος σήμερα μπορεί να είναι ένας μαθητής του σχολείου, ένας δάσκαλος, ένας επιστήμονας (ένας ειδικός). Πραγματικά, ο επιστήμονας που έχει μάθει να καταλαβαίνει μόνο ό,τι έχει σχέση με την ειδικότητά του, αδυνατεί να επικοινωνήσει με τομείς της πραγματικότητας που είναι πέρα από τους ορίζοντες της γνώσης του. Τον χαρακτηρίζουμε συνήθως πνευματικά μονομερή. Αλλά η πνευματική μονομέρεια είναι κι αυτή μια μορφή αναλφαβητισμού.
    Ο αναλφάβητος άνθρωπος παλαιότερων εποχών (ο οργανικά αναλφάβητος) είχε συναίσθηση της αδυναμίας του. Έλεγε: «Εγώ δεν ξέρω γράμματα». Ο σύγχρονος αναλφάβητος όμως σπάνια έχει επίγνωση αυτής της αδυναμίας. Οχυρωμένος πίσω από ένα πτυχίο, μια ειδικότητα ή ένα τίτλο σπουδών, έχει την ψευδαίσθηση ότι η αποκλειστική του ενασχόληση με ένα μόνο (μικρό) τομέα γνώσης τού δίνει τη δυνατότητα να θεωρείται «μορφωμένος».
    Ένας στους τέσσερις δεν ξέρει ανάγνωση και γραφή
    Εφ. Τα Νέα (Le Monde), 25/11/1997
    Μια νέα έρευνα του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) αποκαλύπτει ένα συγκλονιστικό στοιχείο: παρά την υποχρεωτική εκπαίδευση, το ένα τέταρτο του πληθυσμού των αναπτυγμένων χωρών αντιμετωπίζει δυσκολίες στην ανάγνωση και τη γραφή, γεγονός που το αποκλείει από την αγορά εργασίας, σε μια εποχή έντονου ανταγωνισμού και εξειδίκευσης με την εξέλιξη της τεχνολογίας και την κοινωνία της πληροφορικής.
    Συγκρίνετε τις τιμές πολλών προϊόντων ή τα στοιχεία που περιλαμβάνει ένα γράφημα. Υπολογίστε την απόσταση μιας διαδρομής. Ποιο είναι το νόημα ενός σύντομου κειμένου, όπως είναι οι οδηγίες χρήσεως ενός φαρμακευτικού παρασκευάσματος. Συμπληρώστε ένα έντυπο. Αυτές ήταν μεταξύ άλλων οι ερωτήσεις στις οποίες κλήθηκαν να απαντήσουν, για λογαριασμό έρευνας του ΟΟΣΑ, 450.000 άτομα από όλον τον κόσμο και κυρίως από την Ευρώπη. Το δείγμα ήταν αντιπροσωπευτικό, εφόσον κάλυπτε την ευρεία ηλικιακή ομάδα των 16-65 χρόνων του πληθυσμού 12 ανεπτυγμένων χωρών, μεταξύ των οποίων οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Βρετανία, η Γερμανία, το Βέλγιο, ο Καναδάς και η Σουηδία.
    Τα αποτελέσματα εξέπληξαν ακόμα και τους συντάκτες της, οι οποίοι καταλήγουν στο πόρισμά τους, το οποίο αναμένεται να δοθεί επίσημα στη δημοσιότητα κατά το τέλος του χρόνου: «Τουλάχιστον το ένα τέταρτο του πληθυσμού των υπό εξέταση χωρών δε διαθέτουν το ελάχιστο απαιτούμενο επίπεδο γνώσεων, για να αντεπεξέλθουν στις σύνθετες απαιτήσεις της καθημερινής ζωής και της εργασίας», υπογραμμίζουν. Με άλλα λόγια, η δυνατότητά τους να γράφουν και να διαβάζουν κάθε άλλο παρά επαρκής είναι. Ανίκανοι να αποκρυπτογραφούν και να χρησιμοποιούν τα απαραίτητα σήματα και σύμβολα, για να ενταχθούν στο περιβάλλον τους, εκατομμύρια ενήλικοι βρίσκονται στα όρια του αναλφαβητισμού στις ανεπτυγμένες χώρες, με τις γυναίκες και τους μετανάστες να κατέχουν παντού την πρωτιά.
    Το πόρισμα της έρευνας του ΟΟΣΑ επιβεβαιώνει τα πρόσφατα στατιστικά στοιχεία για τις ικανότητες γραφής και ανάγνωσης που δόθηκαν στη δημοσιότητα από διάφορες χώρες μέλη. Στη Γαλλία π.χ. τρία εκατομμύρια τριακόσιες χιλιάδες άτομα δηλαδή το 9% του πληθυσμού είναι αναλφάβητα, ενώ το 10% των νέων έχει μεγάλες δυσκολίες στη γραφή. Στη Γερμανία επίσης τρία εκατομμύρια άτομα εμπίπτουν στην κατηγορία των αναλφαβήτων, με βάση τον ορισμό περί αναλφαβητισμού που δίνει η ΟΥΝΕΣΚΟ: «Αδυναμία να διαβάσει και να γράψει κανείς σωστά ένα απλό κείμενο με θέμα την καθημερινή του ζωή».
    Στη Βρετανία η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη, αν κρίνει κανείς από τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα τον περασμένο Σεπτέμβριο η Βρετανική Στατιστική Υπηρεσία: ένας ενήλικος στους πέντε, δηλαδή 8,4 εκατομμύρια Βρετανοί, βρίσκονται στα όρια του αναλφαβητισμού. Το 22% των Βρετανών, ηλικίας 16-65 ετών, δεν μπορούν να διαβάσουν εφημερίδα, να κατανοήσουν ένα πίνακα δρομολογίων, να συμπληρώσουν ένα έντυπο. Η Βρετανία, η οποία υπήρξε μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες μια από τις πρώτες χώρες που συνειδητοποίησαν το φαινόμενο σ' όλη του την έκταση, βρίσκεται στη χειρότερη μοίρα από τα μεγαλύτερα βιομηχανικά κράτη. Μόνο στη Σουηδία το φαινόμενο είναι περιορισμένο, χάρη στη μακρά παράδοση των μαθημάτων γραφής και ανάγνωσης για ενηλίκους, που εισήγαγε εδώ και τρεις αιώνες η Προτεσταντική Εκκλησία, για να αντισταθεί καλύτερα στις δυνάμεις του καθολικισμού.
    Αμεσότερη η σχέση αναλφαβητισμού απασχόλησης
    Σε μια εποχή μαζικής ανεργίας, όπου όπως επισημαίνει ο ΟΟΣΑ «ο αριθμός των ανειδίκευτων εργατών θα μειώνεται συνεχώς», η σχέση ανάμεσα στον αναλφαβητισμό και την απασχόληση είναι πιο άμεση από ποτέ. Και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις το έχουν συνειδητοποιήσει. Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Τόνι Μπλερ υποσχέθηκε βελτίωση των στοιχειωδών γνώσεων με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Ο πρόεδρος της Γαλλίας Ζακ Σιράκ κατήγγειλε επανειλημμένα τον αναλφαβητισμό ως τον κύριο παράγοντα του κοινωνικού αποκλεισμού.
    Αλλά οι λύσεις δεν είναι ορατές στο άμεσο μέλλον. Στο επίπεδο της Ευρώπης των 15, ο αγώνας κατά του αναλφαβητισμού δίνεται μέσα από Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Ταμείο ή από κοινοτικά προγράμματα όπως ο «Σωκράτης». Ένα στοιχείο εντούτοις αφήνει περιθώρια για αισιοδοξία. Η έρευνα του ΟΟΣΑ υπογραμμίζει ότι οι επιδόσεις των νέων ήταν καλύτερες από των μεγαλυτέρων, και καταλήγει: «Το μέσο επίπεδο των βασικών γνώσεων είναι βέβαιο ότι θα ανέλθει κατά την επόμενη δεκαετία».
    Αναλφάβητος 1 στους 5 Έλληνες
    Ολυμπία Λιάτσου, εφ. Ελευθεροτυπία, 16/6/1994
    Εκστρατεία κατά του αναλφαβητισμού με στόχο την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού και της ανεργίας που πλήττει κυρίως ειδικές πληθυσμιακές ομάδες της χώρας μας ξεκινά η Γενική Γραμματεία Λαϊκής Επιμόρφωσης. Σύμφωνα με την απογραφή πληθυσμού του 1981 (αφού ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί η επεξεργασία των στοιχείων της απογραφής του 1991), το ποσοστό αναλφάβητων στη χώρα μας ανέρχεται στο 23,2%. Από αυτό το 9,4% του πληθυσμού δεν πήγαν ποτέ σχολείο και το 13% είναι λειτουργικά αναλφάβητοι, πήγαν δηλαδή σε κάποιες τάξεις του Δημοτικού. Σύμφωνα με την ίδια απογραφή τα 2/3 του συνολικού αριθμού αναλφάβητων είναι γυναίκες.
    Σε συνέντευξη τύπου που έδωσε χθες ο γενικός γραμματέας Λαϊκής Επιμόρφωσης, καθηγητής Παντ. Λαζαρίδης, ανακοίνωσε μια σειρά πρωτοβουλιών που έχει αναλάβει, στο πλαίσιο της ελληνική προεδρίας, η Γραμματεία Λαϊκής Επιμόρφωσης στον τομέα της εκπαίδευσης ανηλίκων.
    Συγκεκριμένα, τα προγράμματα εκπαίδευσης ανηλίκων αφορούν:
    • Τσιγγάνους
    • Φυλακισμένους-αποφυλακισμένους
    • Άτομα με ειδικές ανάγκες
    • Παλιννοστούντες
    • Άτομα τρίτης ηλικίας
    Τα προγράμματα, που δεν περιορίζονται σε στενό εκπαιδευτικό πλαίσιο, αλλά καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα κοινωνικής δράσης, έχουν στόχο την κοινωνική ένταξη των αποκλεισμένων ομάδων, την άμβλυνση της κοινωνικής προκατάληψης και την αλλαγή στάσης και συμπεριφοράς του κοινωνικού τους περίγυρου.
    Όπως είπε ο κ. Λαζαρίδης, με τη συμπαράσταση και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η εκπαίδευση ενηλίκων εντάχθηκε στις δράσεις του προγράμματος «Σωκράτης». «Η Επιτροπή», συμπλήρωσε ο κ. Λαζαρίδης, «θα υποστηρίξει προγράμματα φορέων για την εκπαίδευση ενηλίκων που αποβλέπουν να αναπτύξουν την ευρωπαϊκή διάσταση στην εκπαίδευση, ώστε να ευαισθητοποιήσουν το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό πολιτών, ενισχύοντας κυρίως την προώθηση της συνεργασίας και την ανταλλαγή εμπειριών και διακρατικών δράσεων υπέρ των κρατών μελών, όπου η εκπαίδευση ενηλίκων είναι ανεπαρκώς ανεπτυγμένη. Έτσι η χώρα μας θα είναι σε θέση τα επόμενα χρόνια να αναπτύξει τον τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων και να αντλήσει πόρους από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του προγράμματος "Σωκράτης"».
    Για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη του θεσμού της εκπαίδευσης ενηλίκων στην Ελλάδα ο κ. Λαζαρίδης είπε ότι σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας αποφασίστηκε η έναρξη του διαλόγου για την προώθηση νόμου-πλαισίου για την εκπαίδευση ενηλίκων και τη λαϊκή επιμόρφωση.
    Οι κεντρικοί άξονες γύρω από τους οποίους θα στραφεί το πρόγραμμα της εκπαίδευσης ενηλίκων θα είναι η αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού, η συμπλήρωση της βασικής εκπαίδευσης, ενώ θα δοθεί προτεραιότητα στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ειδικές πληθυσμιακές ομάδες.
    Το πρόγραμμα της εκπαίδευσης θα περιλαμβάνει:
    • Γενική εκπαίδευση, που θα είναι τυπική, ενταγμένη δηλαδή στο εκπαιδευτικό σύστημα, και άτυπη, στην οποία θα συμπεριλαμβάνονται κοινωνικο-πολιτιστικά προγράμματα.
    • Εκπαίδευση-κατάρτιση ενηλίκων: θα είναι εκτός σχολικού συστήματος και θα αφορά τη συμπλήρωση βασικών γνωστικών και κοινωνικών ικανοτήτων καθώς και την απόκτηση νέων επαγγελματικών δεξιοτήτων.



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Ι.Ε.Π.: Οι νέοι φάκελοι υλικού για Αρχαία Ελληνικά, Λογοτεχνία και Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου

Ι.Ε.Π.: Οι νέοι φάκελοι υλικού για Αρχαία Ελληνικά, Λογοτεχνία και Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου