Η ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟ ΠΣ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΦΑΚΕΛΟΥΣ

ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΦΑΚΕΛΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΗ

ΟΙ ΘΕΜΑΤΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ 2019

Ακολουθώντας εν μέρει ένα οικο-συστημικό μοντέλο ως προς την ανάπτυξη και συγκρότηση των ταυτοτήτων των νέων, μαθητών και μαθητριών, μέσω των σχέσεων που αναπτύσσουν με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, οι θεματικές ενότητες που θα σχεδιάσουν οι εκπαιδευτικοί για τις μαθήτριες και τους μαθητές του Λυκείου, κινούνται σε πέντε γενικούς θεματικούς άξονες:

1) Άμεσο κοινωνικό περιβάλλον (οικογένεια, σχολείο, παρέες –κοινωνικές ομάδες)

2) Ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο (κοινωνικοί θεσμοί, αγορά εργασίας, θεσμοί εξουσίας, αξίες)

3) Φυσικό περιβάλλον

4) Ψηφιακό περιβάλλον

5) Ταυτότητες (κοινωνικές, εθνικές, πολιτισμικές)

Σε κάθε γενικό θεματικό άξονα, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να διαμορφώνουν το δικό τους υλικό σε θεματικές ενότητες που συγκροτούν οι ίδιοι/ες ή/ και μαζί με τους μαθητές και τις μαθήτριές τους. Κατά τη συγκρότηση της θεματικής ενότητας και κατά την επεξεργασία των κειμένων, επιδιώκεται οι μαθητές/τριες να αναπτύσσουν κριτικό προβληματισμό και όχι να κατακτούν τυποποιημένες γνώσεις σχετικά με τα παραπάνω θέματα και πολύ περισσότερο να αναπαράγουν μηχανιστικά συγκεκριμένες απόψεις/στερεότυπα.

Το περιεχόμενο κάθε θεματικής ενότητας μπορεί να αναπτύσσεται γύρω από βασικά ερωτήματα που απασχολούν μαθητές, μαθήτριες και εκπαιδευτικούς. Ως εκ τούτου, σε κάθε θεματική ενότητα μπορούν να θίγονται ζητήματα που αφορούν περισσότερους από έναν θεματικούς άξονες. Σημαντικό, επίσης, είναι να επιλέγονται κείμενα που θέτουν ερωτήματα, χωρίς απαραίτητα να δίνουν απαντήσεις και ανήκουν σε διαφορετικά κειμενικά είδη που συνδυάζουν ποικιλία γενών λόγου

 Θεματολογία διδακτικών προτάσεων (Φάκελος Εκπαιδευτικού)
Θεματικός άξονας: H διαχείριση της ταυτότητας και της ετερότητας στον σύγχρονο κόσμο

1.      ...επιδιώκεται να προβληματιστούν σχετικά με τις στερεοτυπικές αντιλήψεις που αναπαράγονται ή αμφισβητούνται σχετικά με την ταυτότητα του επιστήμονα-ερευνητή και του ανθρώπου με αναπηρία.

2.      Αντιλήψεις περί την ταυτότητα και την ετερότητα στην ελληνική κοινωνία στο πλαίσιο της τελευταίας ευρωπαικής κρίσης (εννοείται το προσφυγικό αλλά σε σύζευξη με την πολυεπίπεδη κρίση της Ευρώπης)

3.      Αναγνώσεις της ελληνικής ταυτότητας στις αφίσες του ΕΟΤ

4.      Η αλλοτρίωση / μοναξιά του ανθρώπου στον σύγχρονο ψηφιακό κόσμο

Θεματικός άξονας: Ψηφιακό περιβάλλον

1.      Στον κόσμο των ψευδών ειδήσεων + Καλλιέργεια του οπτικού γραμματισμού με άξονα τις ψευδείς ειδήσεις

2.      Μελετη και ανασχεδιασμός ιστοσελίδας χωρίς θεματικό προσδιορισμό – η σχετική ιστοσελίδα αφορά Δίκτυο αλληλέγγυας οικονομίας ανταλλαγής υπηρεσιών με μονάδα το χρόνο και όχι τα χρήματα

3.      Αναπαραστάσεις της ψηφιακότητας σε αφηγήσεις-τραγούδια - Η ψηφιακότητα ορίζεται από τις κάθε λογής εφαρμογές της πληροφορικής, του υπολογιστή, των δικτύων, του διαδικτύου, των κινητών τηλεφώνων, των τάμπλετ κ.λπ. και προϋποθέτει τον κώδικα. Η ψηφιακότητα συνδέεται με την παρουσίαση, τη διάδοση και την παραγωγή των ψηφιακών αντικειμένων.

4.      Με αφορμή αναρτήσεις στο Facebook – ασαφής ο θεματικος προσδιορισμός, συναφής εν πολλοίς με το προηγούμενο

Θεματικός άξονας: Άνθρωπος και κοινωνικά περιβάλλοντα

1.      Γλωσσική Ποικιλότητα (η σημασία της διατήρησής της)

2.      Η εξερεύνηση του διαστήματος (σκοπιμότητα)

3.      Απόψεις και γνώσεις για το θέμα της τέχνης και της σχέσης της με την επιστήμη και την τεχνολογία.

4.      “Διαρροή επιστημόνων” στο εξωτερικό

5.      Άνθρωπος και μηχανή: μέλλον και εργασία

6.      Τι θα σημαίνει Άνθρωπος στο μέλλον…(;) Η τεχνητή νοημοσύνη

7.      Η τέχνη – ο καλλιτέχνης και ο κόσμος: έκφραση και παρέμβαση

8.      Το μέλλον της εκπαίδευση

Θεματολογία Φακέλου Μαθητή ΕΜΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΛΟΙ

Όλα αυτά τα κείμενα σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν ύλη που πρέπει να εξαντληθεί και να εξεταστεί, ούτε αποτελούν πρότυπα για τη μορφή και το περιεχόμενό τους, ούτε τα θέματα στα οποία αναφέρονται ορίζουν τη θεματολογία του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας, η οποία είναι ευρύτερη

Α. Επικοινωνία

 1) Κανείς δε στέλνει σήμερα γράμματα – (Φωτεινή Τσαλίκογλου) Το κείμενο με τίτλο «Κανείς δε στέλνει σήμερα γράμματα» είναι διασκευασμένο απόσπασμα τμήματος της εισαγωγής του βιβλίου. Προσφέρεται για μια σπουδή πάνω στα ζητήματα της κατασκευής του Εαυτού και της επικοινωνίας με τον Άλλο μέσα από την έντυπη αλληλογραφία

2) Παρίσι-Αθήνα - Ο Βασίλης Αλεξάκης (1943) έχει ασχοληθεί με τη λογοτεχνία, το σκίτσο και τον κινηματογράφο. Στο αφήγημά του «Παρίσι-Αθήνα», ο συγγραφέας, σε πρώτο πρόσωπο, θίγει ζητήματα της ταυτότητας ενός ανθρώπου που ζει σε δύο τόπους και εκφράζεται σε δύο γλώσσες. Το απόσπασμα που ακολουθεί διερευνά τα όρια ανάμεσα στην αυτοβιογραφία και το μυθιστόρημα, καθώς και τη σχέση επικοινωνίας συγγραφέα-αναγνώστη.

3) Από τη ζωή στη Λογοτεχνία - Εισαγωγικό σημείωμα

Η Ρέα Γαλανάκη (1947) είναι βραβευμένη πεζογράφος. Στο βιβλίο της «Από τη ζωή στη Λογοτεχνία», παρουσιάζει αποσπάσματα ζωής, εξομολογητικές αναδρομές στα πρόσωπα και τους τόπους, σκέψεις για τη Λογοτεχνία και την Ιστορία. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο οπισθόφυλλο, «Στον αντίποδα μιας συστηματικής αυτοβιογραφίας –που ίσως κάποτε γραφτεί– το βιβλίο προτείνει μιαν αποσπασματική, πλην όμως στέρεη αλληλουχία ζωής και γραφής.». Εδώ εξετάζεται η λογοτεχνική γραφή ως πράξη επικοινωνίας.

4) Η ώρα του αποχαιρετισμού

Η Έλλη Παππά (1920-2009), δημοσιογράφος και συγγραφέας, στο βιβλίο της «Αποχαιρετισμός στον αιώνα μου», καταθέτει την κριτική μαρτυρία της για γεγονότα του 20ού αιώνα. Το απόσπασμα που ακολουθεί προέρχεται από την εισαγωγή με τίτλο «Η ώρα του αποχαιρετισμού»

5) Εικονικός κόσμος, πραγματικές συμπεριφορές -

Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το βιβλίο των Ν. Christakis & J. Fowler «Συνδεδεμένοι. Η εκπληκτική δύναμη των κοινωνικών δικτύων και πώς αυτά διαμορφώνουν τη ζωή μας». Ένα βιβλίο στο οποίο, κατά το σχόλιο του Καθηγητή Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις Ed Diener, «οι συγγραφείς χρησιμοποιούν τα πρωτοποριακά ευρήματά τους σχετικά με τα κοινωνικά δίκτυα για να κατανοήσουν όχι μόνο τις κοινωνικές σχέσεις, αλλά και τις δυνάμεις που διαμορφώνουν τον κόσμο μας».

Β. Σχέσεις Αλληλεπίδρασης

1) Η ζωή αναζητά έναν καλύτερο κόσμο

Το παρακάτω απόσπασμα προέρχεται από το δεύτερο προοίμιο του βιβλίου του φιλοσόφου Καρλ Πόππερ, «Όλοι οι άνθρωποι είναι φιλόσοφοι». Στο πλαίσιο μιας συζήτησης ο φιλόσοφος τονίζει την επιδραστική δύναμη του ανθρώπου –και όχι μόνο– στο περιβάλλον του.

2) Φίλοι και Εραστές

Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Θοδωρή Καλλιφατίδη (1938) «Φίλοι και Εραστές» με πρωταγωνιστή τον Γκεόργκ Αντρέασον, διευθυντή του Γραφείου Πολιτισμού στη Σουηδία. Η ιστορία ξεκινά ένα απόγευμα του Φεβρουαρίου στη Στοκχόλμη το 2006 και ο αφηγητής βρίσκει την ευκαιρία να μιλήσει για τη σύγχρονη Σουηδία και τη σχέση του ανθρώπου με τους γύρω του και με τον εαυτό του.

3) Ο Ρενέ Μαγκρίτ και η αμφισβήτηση της κοινής γνώμης

4) Τα κοινωνικά δίκτυα θρέφουν τον ναρκισσισμό των χρηστών

Στο κείμενο που ακολουθεί ο Ψυχίατρος Χ. Λιάπης διερευνά την πιθανή συσχέτιση των αυτοφωτογραφιών (selfies) με τον ναρκισσισμό, δηλαδή τον υπερβολικό θαυμασμό του εαυτού μας

5) Το μεταμοντέρνο χειροκρότημα

Πρόκειται για απόσπασμα από δημοσιευμένο άρθρο στη διαδικτυακή εφημερίδα Lavart. Το κείμενο αναφέρεται στις σύγχρονες, διαδικτυακές μορφές έκφρασης της «επιδοκιμασίας»

6) Ξέρω τι έκανες χθες το βράδυ και με ποιους

Το κείμενο θίγει το θέμα της δημοσίευσης προσωπικών δεδομένων στο διαδίκτυο και της διασφάλισης της ιδιωτικότητας.

7) Έγκλημα, ο καθρέφτης της κοινωνίας

Το άρθρο είναι δημοσιευμένο στην εφημερίδα Η Καθημερινή, στην έντυπη και ηλεκτρονική έκδοση. Πρόκειται για μια συνέντευξη με τον Άρνε Νταλ, σύγχρονο συγγραφέα αστυνομικής λογοτεχνίας. Μπορεί να τροφοδοτήσει συζητήσεις σχετικά με αναπαραστάσεις όψεων της σύγχρονης κοινωνίας σε λογοτεχνικά κείμενα

Γ. Σχέσεις αλληλεπίδρασης στον χώρο της εκπαίδευσης
1) Η αξία του εκπαιδεύειν

Ο F. Savater, καθηγητής φιλοσοφίας, αντί επιλόγου, στο βιβλίο του «Η Αξία του Εκπαιδεύειν», συντάσσει ανοικτή επιστολή προς την τότε Υπουργό Παιδείας της ισπανικής κυβέρνησης (1997). Στο απόσπασμα που ακολουθεί από την επιστολή αυτή διατυπώνει το αίτημα μιας ουμανιστικής παγκοσμιοποίησης που θα διαμορφώσει μια διαφορετική στάση ζωής από αυτή που κυριαρχεί σήμερα.

2) Τα χαμένα παιδιά μας

Η Νατάσα Πολονύ, εκπαιδευτικός και δημοσιογράφος, τάσσεται υπέρ μιας ανθρωπιστικής εκπαίδευσης που δίνει έμφαση σε κλασικές αξίες και κατά μιας εκπαίδευσης που δίνει υπερβολική έμφαση στο καινούργιο και εφήμερο. Για την υποστήριξη των θέσεων της αξιοποιεί τον μύθο του Πρωταγόρα, από τον ομώνυμο διάλογο του Πλάτωνα.

3) Όταν ο Δάσκαλος βοηθά τον έφηβο να δει διαφορετικά τον κόσμο 

Το κείμενο είναι μια νοσταλγική ανάκληση των μαθητικών βιωμάτων του κριτικού λογοτεχνίας Αλέξη Ζήρα, με αφορμή ένα αφιέρωμα στον Ζακύνθιο δάσκαλό του που έπαιξε, όπως αναφέρει ο ίδιος, καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση της προσωπικότητάς του: «[…]ήταν από τους λίγους ανθρώπους που με βοήθησαν στο γύρισμα της εφηβείας να αρχίσω να βλέπω διαφορετικά τον κόσμο[…]».

4) Μια εκπαίδευση για την Ανθρωπότητα Διδακτική πρόταση

Στην πραγματεία του "Περί Παιδαγωγικής" (1803) ο Ιμμάνουελ Καντ περιλαμβάνει μια σειρά πρακτικών συμβουλών και υποδείξεων για γονείς και παιδαγωγούς στο καθημερινό τους έργο της ανατροφής και εκπαίδευσης του εξελισσόμενου ανθρώπου από την πρώτη παιδική ηλικία έως την εφηβεία. Στο παρακάτω απόσπασμα ο φιλόσοφος δίνει μια «κοσμοπολίτικη» διάσταση στην Παιδεία.

Δ. Εμφυλες ταυτότητες και στερεότυπα
1) Τα στερεότυπα ακολουθούν τους σημερινούς Μπίλι Έλιοτ

Πρόκειται για άρθρο στην κατηγορία Πολιτισμός (Χορός) της εφημερίδας Η Καθημερινή που δημοσιεύεται τόσο στην έντυπη όσο και στην ηλεκτρονική έκδοσή της. Αφορμή για το άρθρο είναι η κυκλοφορία (07/11/2017) των απομνημονευμάτων του Ντέιβιντ Χάλμπεργκ, πρώτου χορευτή του

American Ballet Theater και των Μπολσόι. Το άρθρο προσφέρεται για την ανάπτυξη προβληματισμού σε σχέση με την επιβίωση στερεοτύπων ως προς τα χαρακτηριστικά της ταυτότητας του φύλου.

2) Να αντικρούσουμε την αντίληψη ότι τα κορίτσια αξίζουν λιγότερο

Πρόκειται για άρθρο που έχει δημοσιευθεί στην Εφημερίδα των Συντακτών και παρουσιάζει τα βασικά σημεία μιας έρευνας σχετικά με τη βία εις βάρος των κοριτσιών που πραγματοποιήθηκε από τη φιλανθρωπική ΜΚΟ Plan International σε τρεις χώρες –Ισπανία, Κολομβία και Ουγκάντα.

Στο συγκεκριμένο κείμενο διατηρείται η μορφοποίηση της ηλεκτρονικής δημοσίευσής του και προσφέρεται για δραστηριότητες οπτικού γραμματισμού και γραμματισμού στα Μέσα.

3) Μια συνοπτική ιστορία της Ευρώπης του εικοστού αιώνα

Το 2001, ο τσεχικής καταγωγής συγγραφέας Patrik Ourednik (1957) δημοσιεύει το έργο «Europeana, Μια συνοπτική ιστορία της Ευρώπης του εικοστού αιώνα». Ωστόσο δεν πρόκειται για ιστοριογραφική αφήγηση σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά του είδους. Μάλλον πρόκειται για μια αναδιήγηση των γεγονότων του 20ού αιώνα με τρόπο μη αναμενόμενο (μέσα από ένα παιχνίδι συνειρμών, με καυστική ειρωνεία και αντιηρωική διάθεση), προκειμένου να αναδειχθεί ο στερεοτυπικός λόγος και οι κοινοτοπίες που αναπαράγονται στις κυρίαρχες ιστορικές αφηγή-σεις.

Στο συγκεκριμένο απόσπασμα αξίζει να προσεχθεί η απουσία σημείων στίξης που καθιστά ορατό τον συνειρμικό τρόπο γραφής και η έντονη ειρωνική διάθεση με την οποία ο αφηγητής αναπαριστά ό,τι θεωρείται κατάκτηση του 20ού αιώνα στον τομέα των σχέσεων των δύο φύλων.

4) Το κουτσομπολιό σαν πολιτική αρετή

Στο παρακάτω απόσπασμα ο Ουμπέρτο Έκο τοποθετείται κριτικά απέναντι στην κοινωνική προκατάληψη σε βάρος των γυναικών, σύμφωνα με την οποία οι γυναίκες είναι «κουτσομπόλες». Το κείμενο προσφέρεται για να συζητηθεί η «φυσικοποίηση» των κοινωνικών ταυτοτήτων.

5) Επαγγέλματα για τις γυναίκες

Γαλλικά καρτ-ποστάλ του 1902 για τα γυναικεία επαγγέλματα του μέλλοντος. Πόσα από τα επαγγέλματα αυτά του μέλλοντος έγιναν πραγματικότητα για τις σύγχρονες γυναίκες; Μπορείτε να φανταστείτε ποια θα είναι τα γυναικεία επαγγέλματα του μέλλοντος;

Ε. Αναπαραστάσεις του διαφορετικού Άλλου
1) Το δικαίωμα του παιδιού στον σεβασμό

Ο Γιάνους Κόρτσακ, πολωνοεβραίος, παιδίατρος, παιδαγωγός, συγγραφέας, δημοσιογράφος, κοινωνικός ακτιβιστής, στο δοκίμιό του «Το δικαίωμα του παιδιού στον σεβασμό», που δημοσίευσε το 1928, διατυπώνει  την απαίτηση ο κόσμος των ανηλίκων να σεβαστεί την παιδικότητα και να μην την προσεγγίζει απλώς ως «ελλειμματική» οντότητα.

2) Δίχως όρια Διδακτική πρόταση

Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από το τελευταίο (13ο) κεφάλαιο της αυτοβιογραφίας του Stephen Hawking (1942 - 2018). Το απόσπασμα παρουσιάζει ενδιαφέρον τόσο ως προς τα χαρακτηριστικά του είδους της αυτοβιογραφίας όσο και ως προς τον τρόπο που αναπαράγονται ή αμφισβητούνται στερεότυπα σχετικά με την ταυτότητα του επιστήμονα-ερευνητή και του ανθρώπου με αναπηρία.

3) Σουέλ

Η Ιωάννα Καρυστιάνη (1952) είναι συγγραφέας και σεναριογράφος. Το βραβευμένο μυθιστόρημά της «Σουέλ» (που σημαίνει βουβό κύμα) αναδεικνύει, μεταξύ άλλων, τη στενή σχέση των ηρώων με τη θάλασσα, την αγάπη για τη θάλασσα. Ο κεντρικός ήρωας, ο καπετάν Αυγουστής, στο βουβό κυματισμό του ωκεανού κρύβει τη μοναξιά και την τυφλότητά του.

4) Αυτό που έζησα στο Θέατρο Κωφών

Πρόκειται για άρθρο στην κατηγορία Πολιτισμός στο protagon.gr, που συνδυάζει κριτική θεάτρου και ρεπορτάζ. Η συνύπαρξη κωφών και ακουόντων ηθοποιών επί σκηνής είναι το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της παράστασης που υποβάλλει το θέμα της συνύπαρξης με τον διαφορετικό Άλλο στην καθημερινή ζωή.

5) Διαβάζοντας στη Χάννα

Ο Schlink (1944- ),νομικός, Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου, στο λογοτεχνικό του έργο «Διαβάζοντας στη Χάννα», αναμοχλεύει μια ιδιαίτερα τραυματική περίοδο στην ιστορία της Γερμανίας, αυτή του ναζισμού. Η μυθοπλαστική αφήγηση διαπλέκει τα ατομικά συμβάντα με τη μεγάλη

ιστορία. Στο απόσπασμα που ακολουθεί, η κεντρική ηρωίδα Χάννα, καταδικασμένη για εγκλήματα πολέμου, μαθαίνει ανάγνωση και γραφή στη φυλακή.

6) Η αναλφάβητη

Το αυτοβιογραφικό αφήγημα της Α. Κριστόφ χωρίζεται σε έντεκα κεφάλαια που μιλούν για έντεκα στιγμές της ζωής της, από τότε που, μικρό κορίτσι στην Ουγγαρία, καταβροχθίζει τα βιβλία μέχρι τη συγγραφή του πρώτου μυθιστορήματός της στα γαλλικά. Τα ευτυχισμένα παιδικά χρόνια και η φτώχεια μετά τον πόλεμο, τα χρόνια της μοναξιάς […] η δουλειά στο εργοστάσιο και η άφιξη στη Λωζάνη με το μωρό της, όπου βρήκε καταφύγιο, αλλά και μια πολιτισμική έρημο, αποτέλεσμα των γλωσσικών της ορίων. Η εξορία μετέτρεψε αυτήν την ένθερμη αναγνώστρια σε αναλφάβητη. Όφειλε να κατακτήσει τη γαλλική γλώσσα από το μηδέν.

7) Η τρίτη ηλικία ως Άλλος

Ο Έρικ Χομπσμπάουμ απαντώντας σε ερώτηση, αν οι άνθρωποι είναι πιο ευτυχείς στο τέλος της τελευταίας δεκαετίας του 20ού αιώνα, έδειξε προβληματισμένος για το μέλλον της τρίτης ηλικίας.

8) Η εξουσία ως «Άλλος»

Ο Έντουαρντ Σαΐντ σε μία από τις ομιλίες του στη σειρά διαλέξεων Reith στο BBC, το 1993, αναφέρεται στον ρόλο του διανοουμένου και τη στάση του απέναντι στην εξουσία. Στο παρακάτω απόσπασμα από την ομιλία με τίτλο «Η αλήθεια μπροστά στην εξουσία» προκαλεί τον αναγνώστη να πάρει θέση για το ίδιο ζήτημα.

Στ. Αναπαραστάσεις της Ημετερότητας

1) Ετερότητα και ταυτότητα: ένα ανοιχτό στοίχημα Διδακτική πρόταση

Στο συγκεκριμένο δημοσιογραφικό άρθρο διαπλέκονται ο τύπος της βιβλιοπαρουσίασης με μικροσυνεντεύξεις γύρω από το θέμα της ταυτότητας σε περίοδο κρίσης.

Το απόσπασμα που παρατίθεται αυτούσιο ως προς τη μορφή του προσφέρεται για την εξοικείωση με τα χαρακτηριστικά ενός δημοσιογραφικού άρθρου σε ηλεκτρονική μορφή (οπτικός γραμματισμός, γραμματισμός στα Μέσα).

2) Οι 43 –διαχρονικά– ωραιότερες αφίσες του ΕΟΤ με πυρήνα το έργο των Κάραμποττ- Κατζουράκη Διδακτική πρόταση 

Πρόκειται για αυτούσιο ηλεκτρονικό άρθρο με ελαφρώς διασκευασμένο τίτλο. Προσφέρεται για συνεξέταση με το άρθρο του Γ. Κωνσταντινίδη «Live your myth. Η Ελλάδα μέσα από τις αφίσες του ΕΟΤ. Από το χθες στο σήμερα».

3) Live your myth: Η Ελλάδα μέσα από τις αφίσες του ΕΟΤ. Διδακτική πρόταση

Από το χθες στο σήμερα Πρόκειται για διασκευασμένο απόσπασμα ηλεκτρονικού άρθρου. Προσφέρεται για συνεξέταση με το άρθρο της Μ. Καλτάκη «Οι 43 –διαχρονικά– ωραιότερες αφίσες του ΕΟΤ με πυρήνα το έργο των Κάραμποττ-Κατζουράκη».

4) Το αντίδοτο στο Brain Drain Διδακτική πρόταση

Ο συγγραφέας του κειμένου προτείνει τρόπους για την επιστροφή των Ελλήνων επιστημόνων από το εξωτερικό. Το κείμενο αυτό θα μπορούσε να αξιοποιηθεί συγκριτικά με το κείμενο του Γ.Στείρη, «Brain drain: Η Ελλάδα ξαναγίνεται κόσμος», ο οποίος υποστηρίζει την αντίθετη άποψη,

την παραμονή δηλαδή των Ελλήνων επιστημόνων στο εξωτερικό.

5) Brain Drain: Η Ελλάδα ξαναγίνεται κόσμος

Ο συγγραφέας του κειμένου προτείνει τη διαρροή των Ελλήνων επιστημόνων προς το εξωτερικό και στηρίζει την άποψή του αυτή ιστορικά. Το κείμενο αυτό θα μπορούσε να αξιοποιηθεί συγκριτικά με το κείμενο του Νίκου Κανέλλου, «Το αντίδοτο στο Brain Drain», ο οποίος υποστηρίζει την αντίθετη άποψη, το πώς δηλαδή θα ενισχυθούν οι Έλληνες επιστήμονες για να παραμείνουν στην Ελλάδα.

Ζ. Ο Ξένος

1) Το μικρό ταξίδι. Η άφιξη και εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στις Οινούσσες 

Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από προφορική μαρτυρία του Κωνσταντίνου Καραμπλάκα, που περιλαμβάνεται στο Παράρτημα της μελέτης που εκπόνησε ο Νίκος Ανδριώτης με θέμα την εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στο νησί των Οινουσσών τόσο κατά τον πρώτο διωγμό του 1914 όσο και το 1922. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα της συνέντευξης, ο Κωνσταντίνος Καραμπλάκας, πρόσφυγας του 1922 από το Μελί της Μ. Ασίας, αφηγείται τημετανάστευσή του από τις Οινούσσες στην Αμερική το 1937. Το απόσπασμα παρατίθεται αυτούσιο ως προς το ύφος και τη γλώσσα.

Το συγκεκριμένο κείμενο παρουσιάζει πολλαπλό ενδιαφέρον τόσο ως προς το είδος του (προφορική μαρτυρία-συνέντευξη) και τα χαρακτηριστικά του ύφους και της γλώσσας του (προφορικότητα, λαϊκή γλώσσα παλιότερης εποχής) όσο και ως προς το περιεχόμενό του (συνθήκες μετανάστευσης και εγκατάστασης στην Αμερική, η διαχείριση της ταυτότητας στον ξένο τόπο).

2) Οι Έλληνες στη Διασπορά, 15ος - 21ος αιώνας

Πρόκειται για υλικό από τον Οδηγό της Έκθεσης «Οι Έλληνες στη Διασπορά, 15ος - 21ος αιώνας».

Η φωτογραφία του Έλληνα ναυτικού μπορεί να συνομιλήσει με τη μαρτυρία του Κωνσταντίνου Καραμπλάκα, στο κείμενο «Το μικρό ταξίδι. Η άφιξη και εγκατάσταση των Μικρασιατών προσφύγων στις Οινούσσες» του Ν. Ανδριώτη. Το πολυτροπικό κείμενο για την ελληνική διασπορά στην Ευρώπη, στα τέλη του 20ου αιώνα, συμβάλλει στην εξοικείωση με την ανάγνωση χαρτών, δίνοντας συγχρόνως πληροφορίες για το ίδιο θέμα.

3) Γέλια

Ο Αντώνης Σουρούνης (1942-2016) είναι βραβευμένος πεζογράφος. Στο διήγημα «Γέλια» που ακολουθεί, η αυτοαναφορικότητα και τα βιώματα του συγγραφέα ως μετανάστη λειτουργούν ως πυρήνες της μυθοπλαστικής σύνθεσης. Η ματιά του συγγραφέα τοποθετείται στον ελλαδικό χώρο και η συχνά ειρωνική κοινωνική παρατήρηση συνδυάζεται με γνήσιο ενδιαφέρον για την κατανόηση του ανθρώπου. 

4) Κρασί και νύμφες, Μικρά κείμενα επί παντός

Ο Θανάσης Βαλτινός (1932), Ακαδημαϊκός, είναι συγγραφέας και σεναριογράφος. Το απόσπασμα που ακολουθεί, ανήκει σε ευρύτερο κείμενο που δημοσιεύτηκε το 1996 με τον τίτλο «Mein bitters Arkadien» στο περιοδικό Merian. (Εσωτερική μετανάστευση)

5) Η προφορική ιστορία και η συγκυρία της κρίσης

Το κείμενο που ακολουθεί είναι η Εισαγωγή στον δικτυακό τόπο των Ομάδων Προφορικής Ιστορίας (http://oralhistorygroups.gr). Παρουσιάζεται με συντομία ο ρόλος της προφορικής ιστορίας στη σύγχρονη συγκυρία της κρίσης. Προτείνεται η συνεξέταση με το κείμενο «Μαρτυρς: εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση προς την Κυψέλη».

6) Μαρτυρίες: εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση προς την Κυψέλη

Το κείμενο που ακολουθεί παρουσιάζει αποσπάσματα από συνεντεύξεις που έχει καταγράψει η Ομάδα Προφορικής Ιστορίας Κυψέλης (http://oralhistorygroups.gr/opik-metanastefsi). Για τον τρόπο εργασίας των Ομάδων Προφορικής Ιστορίας μπορεί να δει κανείς το κείμενο «Η προφορική ιστορία και η συγκυρία της κρίσης»

7) Όταν η Ευρώπη θα γίνει Αφρο-ευρώπη

Στο άρθρο του ο Έκο προσεγγίζει ιστορικά το φαινόμενο της μετανάστευσης.

Η. Ο Άλλος ως εχθρός

1) Η νίκη του ανθρώπου ενάντια στον ναζισμό

Το συγκεκριμένο δημοσιογραφικό άρθρο έχει θέμα τη βιβλιοπαρουσίαση του Ημερολογίου της Άννας Φρανκ σε κόμικ. Μπορεί να αξιοποιηθεί διδακτικά με πολλούς τρόπους: εξοικείωση με τα χαρακτηριστικά ενός δημοσιογραφικού άρθρου σε ηλεκτρονική μορφή (οπτικός γραμματισμός, γραμματισμός στα Μέσα), μεταγραφή ενός λογοτεχνικού κειμένου σε κόμικ, προβληματισμός για θέματα ιστορικού ενδιαφέροντος, με προεκτάσεις μέχρι τις μέρες μας (ο «Άλλος», ναζισμός, νεοναζισμός...).

2) Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ, σε μορφή Graphic Diary

Παρατίθενται δύο αποσπάσματα από «Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ», σε μορφή Graphic Diary. Θα μπορούσαν να συνεξεταστούν με το κείμενο «Η νίκη του ανθρώπου ενάντια στον ναζισμό», του Γ. Κουκουλά. Η Εφημερίδα των Συντακτών.

3) Προετοιμάζοντας το Ολοκαύτωμα

Η Μαρίνα Πετράκη είναι ιστορικός. Το συγκεκριμένο άρθρο της έχει δημοσιευθεί στην εφημερίδα Η Καθημερινή, (κατηγορία Ιστορία, έντυπη και ηλεκτρονική έκδοση). Θέτει το ζήτημα της λειτουργίας του κινηματογράφου ως μέσου προπαγάνδας

4) Εξηγώντας τον 20ό αιώνα στον εγγονό μου Γκουεντάλ

Ο Γάλλος ιστορικός Marc Ferro (1924) σε αυτό το βιβλίο του επιχειρεί να αφηγηθεί την ιστορία του 20ού αιώνα με τη μορφή απαντήσεων σε ερωτήματα που του θέτει ο δεκαεπτάχρονος εγγονός του Γκουεντάλ. Παρουσιάζει τα μεγάλα γεγονότα που έβαλαν, κατά τη γνώμη του, τη σφραγίδα τους στον αιώνα και προσπαθεί να παρέχει στον αναγνώστη τα κλειδιά που θα τον βοηθήσουν να κατανοήσει το δικό του παρόν. To κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από την απάντηση που δίνει ο ιστορικός στο πρώτο ερώτημα που του θέτει ο εγγονός του.

Το συγκεκριμένο κείμενο παρουσιάζει ενδιαφέρον όχι μόνο ως προς το είδος του (εκλαϊκευμένη ιστορική αφήγηση) αλλά και ως προς τα ζητήματα που θέτει σχετικά με τον τρόπο που τον 20ό αι. ο αναπτυγμένος κόσμος διαχειρίστηκε τον «Άλλο» (αποικιοκρατία, εκμετάλλευση του τρίτου κόσμου). Μέσα από τη σύντομη βιογραφία του Γκάντι επιχειρεί να αναπαραστήσει τον αγώνα για ανεξαρτησία της Ινδίας ως νίκη των αξιών της δικαιοσύνης και της μη βίας.

Θ. Αναπαραστάσεις της τεχνολογίας

1) Η τεχνολογία συναντά την τέχνη σε μια μοναδική έκθεση στη Στέγη Διδακτική πρόταση

Πρόκειται για δημοσιευμένο άρθρο στην κατηγορία Τεχνολογία της διαδικτυακής εφημερίδας Liberal. Το κείμενο αναφέρεται σε μία πρωτότυπη έκθεση του 2017, με τίτλο «Υβρίδια: Μια διαδραστική έκθεση στα όρια», που φιλοξενήθηκε στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.

2) Έντυπος vs. ηλεκτρονικός τύπος

Το κείμενο που ακολουθεί αναφέρεται συγκριτικά στον έντυπο και στον ηλεκτρονικό λόγο και δημοσιεύτηκε στη δημοσιογραφική ιστοσελίδα The Pressroom Blog. Η MetaNews Εφημερίδα, η οποία φιλοξενείται στο WordPress.com και εστιάζει στη διαφορετική προσέγγιση της ειδησεογραφίας από δύο πόλους της ενημέρωσης, τον έντυπο και τον ηλεκτρονικό τύπο.

3) Έντυπο vs. ηλεκτρονικό βιβλίο

Το κείμενο που ακολουθεί αναφέρεται συγκριτικά στον έντυπο και στον ηλεκτρονικό λόγο. Είναι απόσπασμα συνέντευξης που έδωσε ο καθηγητής Γλωσσολογίας Γ. Μπαμπινιώτης στον δημοσιογράφο και συγγραφέα Γ. Μπασκόζο και αναφέρεται στα ηλεκτρονικά και έντυπα βιβλίαμε έμφαση στα λεξικά.

4) Η απειλή της τεχνολογίας

Το κείμενο βασίζεται σε μια μελέτη για τις παγκόσμιες προκλήσεις, στην οποία αναλύονται οι σημαντικότεροι κίνδυνοι για την ισορροπία του παγκόσμιου συστήματος και τα συμπεράσματα από την έρευνα.

5) Τα ρομπότ εισβάλλουν στον χώρο εργασίας Διδακτική πρόταση

Η ρομποτική εισβάλλει με γοργό ρυθμό στον χώρο των επαγγελμάτων και απειλεί με εξαφάνιση ειδικά τη χειρωνακτική εργασία.

6) Είμαστε όλοι εντός του μέλλοντός μας

Ο συγγραφέας Χρήστος Χωμενίδης στοχάζεται σχετικά με τα αποτελέσματα της τέταρτης τεχνολογικής επανάστασης στην καθημερινότητα των ανθρώπων

7) Η ζωή είναι επίλυση προβλημάτων

Ο Κάρλ Πόππερ στη διάλεξή του, που πραγματοποίησε τον Ιούνιο του 1989, προτείνει μια «άλλη», μη φοβική στάση απέναντι στην Τεχνολογία, που βασίζεται στη διαχείριση του «λάθους».

8) Κινητό - έφηβοι. Γελοιογραφίες. Διδακτική πρόταση 9) Facebook – Γελοιογραφίες

Ι. Εμείς και το φυσικό περιβάλλον: Φόβοι και προσδοκίες

1) Η δοκιμασία ενός πολιτισμού

Ο Γιώργος Γραμματικάκης, καθηγητής στο τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, διερευνά τις δυνατότητες του σύγχρονου πολιτισμού να αποκαταστήσει τις σχέσεις του με το περιβάλλον, αλλά και την ίδια την έννοια του ανθρώπου.

2) Στους ορίζοντες του 21ου αιώνα

Στο βιβλίο του με τίτλο: «Στους ορίζοντες του 21ου αιώνα» ο Έρικ Χομπσμπάουμ συνομιλεί με τον Αντόνιο Πόλιτο, στα ερωτήματα του οποίου απαντά. Στο παρακάτω απόσπασμα θέτει ερωτήματα-υποθέσεις για τη σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον.

3) Αντιμέτωποι με το κλίμα

Από την έκθεση γελοιογραφίας του Ιδρύματος Ευγενίδου με αφορμή τη σύνοδο του ΟΗΕ για το κλίμα (Κοπεγχάγη, 2009). Οι σκιτσογράφοι με τη σειρά: Κώστας Μητρόπουλος, Ρίμπερ Χάνσον, Πέτρος Ζερβός, Πάνος Ζάχαρης, Γιάννης Ιωάννου.

ΠΗΓΗ