Κυριακή 5 Ιουνίου 2011

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ: ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ


Οικολογία και Βιομηχανική Κοινωνία

  Η οικολογία είναι ανατρεπτική γιατί θέτει υπό αμφισβήτηση τον ανύπαρκτο καπιταλισμό που κυριαρχεί στον πλανήτη. Απορρίπτει τη βασική του αρχή σύμφωνα με την οποία προορισμός μας είναι να αυξάνουμε συνεχώς την παραγωγή και την κατανάλωση. Καταδεικνύει την καταστρεπτική επίδραση της καπιταλιστικής λογικής στο φυσικό περιβάλλον και στη ζωή των ανθρώπινων όντων.
  Η λογική αυτή είναι από μόνη της παράλογη και οδηγεί σε μια φύσει αδύνατη κατάσταση σε παγκόσμια κλίμακα, αφού φθάνει στο σημείο να καταστρέφει τις ίδιες της τις προϋποθέσεις.
  Δεν είναι μόνον η μη αντιστρεπτή διασπάθιση των αναντικατάστατων πόρων και μέσων είναι και η ανθρωπομορφική καταστροφή των ανθρώπινων όντων που μετατρέπονται σε παραγωγικά και καταναλωτικά ζώα, σε αποχαυνωμένους ζάπερ· είναι και η καταστροφή του ζωτικού μας περιβάλλοντος. Οι πόλεις, επί παραδείγματι, υπέροχο δημιούργημα της όψιμης νεολιθικής εποχής, καταστρέφονται με τους ίδιους ρυθμούς που καταστρέφονται και τα δάση του Αμαζονίου· αποσυντίθενται σε γκέτο, πλούσια προάστια και συνοικίες γραφείων που νεκρώνουν μετά τις 8 το βράδυ.
  Δεν πρόκειται λοιπόν για μια βουκολική υπεράσπιση της "φύσης", αλλά για έναν αγώνα που έχει ως στόχο τη διάσωση του ανθρώπου και του φυσικού του περιβάλλοντος.
  Είναι προφανές, για μένα τουλάχιστον, ότι αυτή η διάσωση είναι ασυμβίβαστη με τη διατήρηση του υπάρχοντος συστήματος και ότι συνδέεται με μια πολιτική αναδιάρθρωση της κοινωνίας. Θα συνέβαλλε μάλιστα στο να δημιουργηθεί επιτέλους μια δημοκρατία των έργων και όχι των λόγων. Σ' αυτό ακριβώς το σημείο βρίσκω, εξάλλου, ότι τα περισσότερα από τα υπάρχοντα οικολογικά κινήματα είναι συνήθως λιπόψυχα.
  Πέρα όμως από τις προφανείς αυτές διαπιστώσεις, ανακύπτουν άλλα, δυσκολότερα και βαθύτερα ερωτήματα. Αυτό που κυριαρχεί σήμερα είναι η αυτονόμηση της τεχνο-επιστήμης. Δε διερωτώμεθα πλέον αν υπάρχουν ανάγκες που πρέπει να ικανοποιήσουμε, παρά κατά πόσον το ένα ή το άλλο επιστημονικό ή τεχνικό επίτευγμα είναι εφικτό. Αν είναι πράγματι εφικτό, τότε θα υλοποιηθεί οπωσδήποτε και κατόπιν θα κατασκευασθεί και η αντίστοιχη "ανάγκη".
  Οι παρενέργειες σπανίως λαμβάνονται υπόψη. Αυτό ακριβώς πρέπει να σταματήσουμε, και εδώ αρχίζουν οι δυσκολίες. Όλοι επιθυμούμε -ή τουλάχιστον εγώ επιθυμώ- την ανάπτυξη της επιστημονικής γνώσης, θέλουμε, λοιπόν, για παράδειγμα, να υπάρχουν άκρως αποτελεσματικοί δορυφόροι παρακολούθησης. Αυτοί όμως προϋποθέτουν και όλο το σύμπλεγμα της σύγχρονης τεχνο-επιστήμης. Είναι λοιπόν και αυτό επιθυμητό;
  Δεν μπορεί να τίθεται θέμα περιορισμού της ελευθερίας της επιστημονικής έρευνας. Τα όρια όμως ανάμεσα στην καθαρή γνώση και στις, ενίοτε μοιραίες, εφαρμογές της είναι ασαφή αν όχι ανύπαρκτα. (…).
  Πώς να χαράξουμε τα όρια; Για πρώτη φορά, σε μια μη θρησκευτική κοινωνία, ερχόμαστε αντιμέτωποι με το ερώτημα: Πρέπει να ελέγξουμε την εξάπλωση της ίδιας της γνώσης; Και πώς να το κάνουμε αυτό χωρίς να καταλήξουμε σε μια δικτατορία επί του πνεύματος; Πιστεύω πως μπορούμε να θέσουμε ορισμένες απλές αρχές:
1.       Δεν επιθυμούμε μια απεριόριστη και απερίσκεπτη εξάπλωση της παραγωγής, θέλουμε μια οικονομία που να είναι μέσον και όχι σκοπός της ανθρώπινης ζωής.
2.       Επιθυμούμε την ελεύθερη εξάπλωση της γνώσης, δεν μπορούμε όμως πλέον να υποκρινόμαστε ότι δε γνωρίζουμε πως αυτή η εξάπλωση εμπεριέχει κινδύνους που δεν είναι δυνατόν να καθοριστούν εκ των προτέρων.
Για να αντιμετωπίσουμε αυτούς τους κινδύνους, μας χρειάζεται αυτό που ο Αριστοτέλης αποκαλούσε "φρόνησις". Η εμπειρία δείχνει ότι η σύγχρονη τεχνογραφειοκρατία είναι οργανικά και δομικά ανίκανη να διαθέτει αυτή τη φρόνηση, γιατί δεν υπάρχει και δεν κινείται παρά μόνον xάρη στο παραλήρημα της απεριόριστης εξάπλωσης.
 
  Μας χρειάζεται λοιπόν μια πραγματική δημοκρατία που να θεσπίζει διαδικασίες διαβουλεύσεως και λήψεως αποφάσεων όσο το δυνατόν ευρύτερες, στις οποίες να συμμετέχουν οι πολίτες εν συνόλω. Αυτό, με τη σειρά του, δεν είναι δυνατόν παρά μόνον εάν οι πολίτες διαθέτουν πραγματική ενημέρωση, πραγματική παιδεία και ευκαιρίες να εφαρμόσουν στην πράξη την κρίση τους.
  Μια δημοκρατική κοινωνία είναι και μια κοινωνία αυτόνομη, αυτόνομη σημαίνει όμως επίσης -και κυρίως- αυτοπεριοριζόμενη· όχι μόνο σε ό,τι αφορά τις ενδεχόμενες πολιτικές καταχρήσεις (το να μη σέβεται, επί παραδείγματι, η πλειοψηφία τα δικαιώματα μιας μειοψηφίας), αλλά και σε ό,τι αφορά τα έργα και τις πράξεις του συνόλου.
  Τα όριά της, τα σύνορά της, δεν μπορούμε να τα διαγράψουμε εκ των προτέρων - γι' αυτό και μας χρειάζεται η φρόνηση. Τα σύνορα όμως υπάρχουν, και από τη στιγμή που θα τα παραβιάσουμε θα είναι εξ ορισμού πολύ αργά - όπως οι ήρωες της αρχαίας τραγωδίας που δεν αντιλαμβάνονται ότι βρίσκονται μέσα στην υπερβολή παρά μόνον αφού έχουν ήδη καταστραφεί. Η σύγχρονη κοινωνία είναι θεμελιωδώς άφρων.

Κορνήλιος Καστοριάδης (από εφημερίδα)


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:
Α. Να συντάξετε την περίληψη του καμένου σε 100-120 λέξεις.
Μονάδες 25
Β1. «Η σύγχρονη κοινωνία είναι θεμελιωδώς άφρων». Μ’ αυτή τη φράση κλείνει ο συγγραφέας το κείμενό του. Να αναπτύξετε την πρόταση αυτή σε μια παράγραφο 10 περίπου γραμμών.
Μονάδες 10
Β2. Να εκτιμήσετε το παράδειγμα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην τρίτη παράγραφο. («Δεν είναι μόνο…το βράδυ.»).
Μονάδες 5
Β3. Με ποιο τρόπο έχει αναπτυχθεί η πρώτη παράγραφος;
Μονάδες 7
Β4. Πώς επιτυγχάνει ο συγγραφέας τη συνοχή μεταξύ α) της πέμπτης και έκτης παραγράφου και β) της ένατης και δέκατης;
Μονάδες 6
Β5. Να εντοπίσετε το επιχείρημα (προκείμενες και συμπέρασμα) της πρώτης παραγράφου, να το χαρακτηρίσετε και να το αξιολογήσετε.
Μονάδες 7

Γ. Σε ένα αποδεικτικό – πειθούς δοκίμιο 600 λέξεων περίπου, να αναλύσετε πως η καταναλωτική μανία του σύγχρονου ανθρώπου λειτουργεί καταστροφικά για το περιβάλλον.
Μονάδες 40



ΚΕΙΜΕΝΟ

  Με δεδομένη την οικολογική κρίση, την ακραία ανισότητα της κατανομής των πόρων μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών, την αδυναμία να συνεχίσει το σύστημα τη σημερινή του πορεία, το απαιτούμενο είναι μια νέα δυναμική πραγματικότητα που η σημασία της δεν μπορεί να συγκριθεί με τίποτε άλλο στο παρελθόν. Αναφέρομαι σε μια πραγματικότητα που θα έβαζε στο κέντρο της ζωής του ανθρώπου σημασίες άλλες από την αύξηση της παραγωγής και της κατανάλωσης και στόχους ζωής διαφορετικούς, για τους οποίους οι άνθρωποι θα μπορούσαν να πουν πως αξίζουν τον κόπο.
  Αυτό θα απαιτούσε, φυσικά, μια αναδιοργάνωση των κοινωνικών θεσμών, των εργασιακών, των οικονομικών, των πολιτικών και πολιτιστικών σχέσεων. Ένας τέτοιος προσανατολισμός, όμως, απέχει ανυπολόγιστα από τα όσα σκέπτονται και, ίσως, από τα όσα ποθούν οι άνθρωποι σήμερα. Αυτή είναι η μεγάλη δυσκολία που πρέπει να αντιμετωπίσουμε.
  Θα έπρεπε, σκέπτομαι, να θέλουμε μια κοινωνία στην οποία οι οικονομικές αξίες θα έχουν παύσει να κατέχουν κεντρική θέση, όπου η οικονομία θα έχει ξαναμπεί στη θέση της, δηλαδή θα έχει γίνει ένα απλό μέσο του ανθρώπινου βίου και όχι ύστατος σκοπός, στην οποία, επομένως, θα έχουμε παραιτηθεί από την τρελή κούρσα προς μια συνεχώς αυξανόμενη κατανάλωση. Αυτό δεν είναι απλώς αναγκαίο, για να αποφύγουμε την τελεσίδικη καταστροφή του γήινου περιβάλλοντος. Είναι αναγκαίο κυρίως, για να βγούμε από την ψυχική και ηθική εξαθλίωση των σύγχρονων ανθρώπων.
  Θα έπρεπε, ακόμα, από εδώ και εμπρός οι άνθρωποι (μιλάω για τις πλούσιες χώρες) να δεχτούν ένα αξιοπρεπές αλλά λιτό βιοτικό επίπεδο και να παραιτηθούν από την ιδέα ότι ο κεντρικός στόχος της ζωής τους είναι να αυξάνεται η κατανάλωσή τους κατά 2 με 3% το χρόνο. Για να το δεχτούν αυτό, θα έπρεπε κάτι άλλο να δίνει νόημα στη ζωή τους. Αυτό το άλλο είναι η ανάπτυξη των ανθρώπων αντί για την ανάπτυξη των σκουπιδοπροϊόντων.
  Η ανάπτυξη, βέβαια, των ανθρώπων αντί για την ανάπτυξη των σκουπιδοπροϊόντων θα απαιτούσε μιαν άλλη οργάνωση της εργασίας, η οποία θα έπρεπε να παύσει να είναι αγγαρεία και να γίνει πεδίο προβολής των ικανοτήτων του ανθρώπου˙ μιαν αληθινή δημοκρατία
που θα συνεπαγόταν τη συμμετοχή όλων στη λήψη των αποφάσεων˙ μιαν άλλη οργάνωση παιδείας, ώστε να διαπλάθονται πολίτες ικανοί «να άρχουν και να άρχονται βάσει των νόμων» σύμφωνα με τη θαυμάσια έκφραση του Αριστοτέλη.
  Εννοείται ότι όλα αυτά θέτουν τεράστια προβλήματα. Προβλήματα μεγάλης δυσκολίας που όμως, κατά τη γνώμη μου, μπορούν να λυθούν, με την προϋπόθεση ότι η πλειονότητα των ανθρώπων και των ικανοτήτων τους θα κινητοποιηθεί για τη δημιουργία λύσεων, αντί να προβληματίζεται για το πότε θα μπορέσει να αποκτήσει τρισδιάστατη τηλεόραση. Αυτά είναι τα καθήκοντα που έχουμε μπροστά μας και η τραγωδία της εποχής μας είναι ότι η ανθρωπότητα δεν νοιάζεται γι’ αυτά. Πόσον καιρό ακόμα η ανθρωπότητα θα κατατρύχεται από τις ματαιότητες και τις ψευδαισθήσεις που ονομάζουμε εμπορεύματα; Μια καταστροφή οποιουδήποτε είδους - οικολογική για παράδειγμα - θα προκαλέσει άραγε μια βίαιη αφύπνιση ή μήπως την εμφάνιση αυταρχικών ή ολοκληρωτικών καθεστώτων; Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει σε τέτοιου είδους ερωτήματα.
  Εκείνο, πάντως, που μπορούμε να πούμε, είναι ότι όλοι όσοι έχουν συνείδηση του σοβαρού χαρακτήρα των ζητημάτων πρέπει να προσπαθήσουν να μιλήσουν, να ασκήσουν κριτική σ’ αυτή την ξέφρενη πορεία προς την άβυσσο, να ξυπνήσουν τη συνείδηση των συμπολιτών τους.
(Κορνήλιος Καστοριάδης, «Η Άνοδος της Ασημαντότητας»,
Διασκευή )


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:
Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας μια περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις).
Μονάδες 25
Β1. Να αναπτύξετε με 80-100 λέξεις το νόημα της παρακάτω άποψης του συγγραφέα: «Η ανάπτυξη, βέβαια, των ανθρώπων αντί για την ανάπτυξη των σκουπιδοπροϊόντων θα απαιτούσε μιαν άλλη οργάνωση της εργασίας, η οποία θα έπρεπε να παύσει να είναι αγγαρεία και να γίνει πεδίο προβολής των ικανοτήτων του ανθρώπου».
Μονάδες 10
Β2. Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
κατανάλωσης, αναδιοργάνωση, κεντρική, δεχτούν, συμμετοχή.
Μονάδες 10
Β3. Ποιους τρόπους και ποια μέσα πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην τέταρτη και πέμπτη παράγραφο του κειμένου; Να δώσετε ένα παράδειγμα για κάθε περίπτωση.
Μονάδες 10
Β4. Τι επιδιώκει ο συγγραφέας με τη χρήση των ερωτήσεων στην προτελευταία παράγραφο του κειμένου;
Μονάδες 5
Γ. Ως μέλος του δεκαπενταμελούς συμβουλίου του Λυκείου σου εκπροσωπείς τους συμμαθητές σου σε μια εκδήλωση της περιοχής σου που έχει ως θέμα το φυσικό περιβάλλον και την ποιότητα ζωής. Να διαμορφώσεις μια εισήγηση με την οποία θα παρουσιάσεις τις επιπτώσεις της υπερκατανάλωσης στον άνθρωπο και το φυσικό περιβάλλον προτείνοντας και τρόπους αντιμετώπισής τους. (500-600 λέξεις).
Μονάδες 40


 Τα κύματα του Δουνάβεως

  Ένα ποτάμι κυλάει στις χώρες των Βαλκανίων κουβαλώντας τον θάνατο. Ένας φονιάς ανεξέλεγκτος σκοτώνει ό,τι βρει στο διάβα του. Το κυάνιο αφού νέκρωσε τον Τίσα χύθηκε στα νερά του Δούναβη, ενός ποταμού ήδη θανάσιμα πληγωμένου από τα συντρίμμια των γεφυρών, σε μια ερημωμένη χώρα, τη Σερβία, από τις ανθρωπιστικές βόμβες του ΝΑΤΟ. Σε μια γη ήδη δηλητηριασμένη από τα τοξικά των διυλιστηρίων και των χημικών εργοστασίων που έκαψαν οι έξυπνες βόμβες του ΝΑΤΟ. Εκατοντάδες χιλιάδες κάτοικοι όλων των εθνικοτήτων, Ρουμάνοι, Ούγγροι, Σλοβένοι, Σέρβοι, δεν μπορούν να ξεδιψάσουν, να φάνε τα ψάρια ή τα προϊόντα της γης που ποτίζουν τα νερά που κουβαλάνε τον θάνατο.
  Δεν είναι το χέρι της άκαρδης μοίρας που προκάλεσε τη μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή μετά την έκρηξη του πυρηνικού αντιδραστήρα στο Τσερνόμπιλ. Δεν είναι το χέρι του εκδικητή Θεού, αλλά του ανθρώπου. Δεν είναι υπεύθυνοι οι «καθυστερημένοι» Ρουμάνοι για τη διαρροή του κυανίου από το εργοστάσιο χρυσού της Μπάια Μάρε, αλλά οι πολιτισμένοι και τεχνολογικά ανεπτυγμένοι αυστραλοί ιδιοκτήτες του χρυσωρυχείου. Και δεν ήταν δυστύχημα, αλλά υπολογισμένος κίνδυνος. Στα υπανάπτυκτα Βαλκάνια οι κανόνες ασφαλείας που ισχύουν για τις πολυεθνικές του ανεπτυγμένου κόσμου είναι συνάρτηση του μέγιστου κέρδους και του ελάχιστου κόστους. Τα αφεντικά των γαλλικών, γερμανικών, βρετανικών, ιταλικών, αμερικανικών και καναδικών εταιρειών απαιτούν πλήρη ελευθερία για να επενδύσουν τα ανθρωπιστικά τους κεφάλαια. Και έχουν πλήρη ασυδοσία. Κανείς δεν θα πάει φυλακή για τον εκ προμελέτης φόνο των υδάτων. Οι οικολογικές καταστροφές είναι το τίμημα που οι υπανάπτυκτοι οφείλουν να πληρώσουν για την ανάπτυξή τους.
  Οι ορδές του νεοφιλελευθερισμού λεηλατούν περιβάλλον, συνειδήσεις, ζωές, υποσχόμενες ψεύτικους παραδείσους ανάπτυξης και πλούτου. Και όπου η «δημοκρατία της ελεύθερης αγοράς» συναντά εμπόδια, υπάρχουν οι ανθρωπιστικοί πόλεμοι για να της ανοίξουν τον δρόμο. Για να διχάσουν λαούς και να στηρίξουν φαύλα καθεστώτα.
  Τα δηλητήρια που οι ανεπτυγμένες χώρες έχυσαν στη γη των βαρβάρων εξαπλώνονται και δηλητηριάζουν και τις ίδιες. Για να σωθούν υψώνουν τείχη, ανοίγουν τάφρους και εκλέγουν ρατσιστές στις κυβερνήσεις τους. Η Δύση προσπαθεί να μείνει αμόλυντη βυθίζοντας τα πλοία των απελπισμένων και βάζοντας συρματοπλέγματα στα σύνορά της. Προσπαθεί να σταματήσει τους ανθρώπους, αλλά δεν μπορεί να σταματήσει τα ποτάμια. Αυτά δεν γνωρίζουν σύνορα, κυλούν και κουβαλάνε στα νερά τα δηλητήρια που εμείς τους ρίχνουμε.
   Και η Ευρώπη; Η Ευρώπη ατενίζει τα συμβάντα από τις γκρεμισμένες γέφυρες του Δούναβη και αναγγέλλει ότι θα εκπονήσει ένα σχέδιο ανθρωπιστικής παρέμβασης το οποίο, λόγω εμπάργκο, δεν θα περιλαμβάνει την κακιά Σερβία. Το δηλητήριο είχε αρχίσει να σκοτώνει την ψυχή της Ευρώπης πολύ προτού το κυάνιο χυθεί στα νερά του ποταμού.
  «Είναι το δηλητήριο» ­ όπως γράφει ο Μ. Μητσός στα «Νέα» ­ «ενός κόσμου χωρίς έλεγχο, ενός κόσμου που δεν αφήνει να περάσουν τα σύνορά του οι άνθρωποι παρά μόνο τα δηλητήρια, ενός κόσμου που "καθαρίζει" τα έθνη και δηλητηριάζει το περιβάλλον. Ενός κόσμου που η ποικιλία των ειδών τον ενοχλεί όσο και η ποικιλία των πολιτισμών».

Β. Μουλόπουλος εφ. Το Βήμα, 20/02/2000

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου, χωρίς δικά σας σχόλια. (90-100 λέξεις).
Μονάδες 25
Β1. «Οι οικολογικές καταστροφές είναι το τίμημα που οι υπανάπτυκτοι οφείλουν να πληρώσουν για την ανάπτυξή τους». Να αναπτυχθεί η παραπάνω θεματική φράση σε ολοκληρωμένη παράγραφο. (80-100 λέξεις).
Μονάδες 10

Β2. Να αναγνωρίσετε το γραμματειακό είδος στο οποίο ανήκει το παραπάνω κείμενο και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας με κριτήρια τη θεματολογία του, τη γλώσσα και το ύφος του, καθώς και το σκοπό της σύνταξής του.
Μονάδες 5
Β3. Ποια συλλογιστική πορεία ακολουθεί ο συγγραφέας στην ανάπτυξη του κειμένου του;
Μονάδες 5
Β4. Να γράψετε ένα αντώνυμο για κάθε μία από τις παρακάτω υπογραμμισμένες λέξεις:
πλήρη ασυδοσία, φόνος εκ προμελέτης, φαύλα καθεστώτα, λεηλατούν ζωές.
Μονάδες 8
Β5. «Οι ορδές του νεοφιλελευθερισμού… φαύλα καθεστώτα»: Ο συγγραφέας κατά κύριο λόγο χρησιμοποιεί την αναφορική ή την ποιητική λειτουργία της γλώσσας; Δικαιολογήστε την επιλογή του.
Μονάδες 7
Γ. Με αφορμή την πρόσφατη οικολογική καταστροφή στον Δούναβη μια τοπική εφημερίδα δημοσιεύει ένα ένθετο αφιέρωμα για το περιβάλλον με τίτλο: «Μην αλλάζετε το κλίμα, αλλάξτε πολιτική». Η εκπαιδευτική κοινότητα συμμετέχει στην προσπάθεια με φωτογραφικό υλικό, και κείμενα μαθητών. Να συντάξετε λοιπόν, ένα άρθρο στο οποίο θα επισημαίνετε τον παγκόσμιο χαρακτήρα της οικολογικής καταστροφής και την ανάγκη της συλλογικής αντιμετώπισής της. (περίπου 500 λέξεις).
Μονάδες 40


1 σχόλιο:

Ι.Ε.Π.: Οι νέοι φάκελοι υλικού για Αρχαία Ελληνικά, Λογοτεχνία και Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου

Ι.Ε.Π.: Οι νέοι φάκελοι υλικού για Αρχαία Ελληνικά, Λογοτεχνία και Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Λυκείου