ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΣΥΝΕΞΕΤΑΣΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ: ΟΙ ΝΕΟΙ

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Εισαγωγικό σημείωμα

Ο Αντώνης Μιχαηλίδης είναι φιλόλογος-ιστορικός και διευθυντής σύνταξης του περιοδικού Οροπέδιο.

Παιδί μου,

Η περίοδος που ζούμε ως χώρα με ώθησε να σου απευθύνω αυτήν την επιστολή προκειμένου να σε ενημερώσω για την κατάσταση που πλήττει τον τόπο μας, αλλά και να σε καταστήσω κοινωνό των σκέψεων και των προβληματισμών μου για το μέλλον.

  Μιλώ ασφαλώς για το δικό σας μέλλον, για το μέλλον της γενιάς σας. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, μετά από έναν εικοστό αιώνα με ραγδαία βήματα βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων, από την οποία ωφελήθηκαν οι δυο προηγούμενες γενιές, μεταβαίνουμε σε μια νέα περίοδο, γεμάτη δυσχέρειες και απειλές για τους κατοίκους του ταλαιπωρημένου αυτού κράτους. Ίσως είστε η πρώτη γενιά από τη δημιουργία του ελληνικού κράτους που θα ενηλικιωθεί ζώντας σε συνθήκες διαβίωσης χειρότερες από εκείνες των γονιών της. Αυτά τα αγαθά που σταδιακά οι προηγούμενες γενιές κέρδιζαν και κληροδοτούσαν στις επόμενες φαίνεται πως ήρθε η εποχή να τα στερηθούμε. Βιοτικό επίπεδο αξιοπρεπές, δυνατότητες σπουδών και επαγγελματικής αποκατάστασης άφθονες δίνουν πλέον τη θέση τους σε μια βαθιά αβεβαιότητα για το μέλλον, αν όχι σε μελαγχολικές σκέψεις για το τι ξημερώνει αύριο. Η υποβάθμιση της αγοραστικής δύναμης του Έλληνα, που έρχεται με βεβαιότητα, δεν είναι το πιο οδυνηρό στοιχείο της αυριανής πραγματικότητας. Ίσως η απειλή της ανεργίας και η αβεβαιότητα για τη δυνατότητα επιβίωσης για εσάς και τις οικογένειές σας αποτελέσει την πιο δυσβάστακτη συνθήκη του μέλλοντος.

  Ποιοι όμως ευθύνονται για τη ζοφερή αυτή πραγματικότητα; Πώς κατανέμονται οι ευθύνες, ίσως αναρωτηθείς, παιδί μου.

  Για την εξέλιξη αυτή οι ένοχοι είμαστε εμείς, οι γονείς, οι δάσκαλοι και οι πολιτικοί ηγέτες, που είχαμε καθήκον να σας αναθρέψουμε σε συνθήκες ανθρώπινες, αν όχι άριστες. Δυστυχώς, όμως, δεν ανταποκριθήκαμε στις προσδοκίες σας. Θαμπωθήκαμε από την ευμάρεια και την χλιδή στην οποία βρεθήκαμε αιφνιδιαστικά και χάσαμε τους στόχους και τον προσανατολισμό μας. Σκεφτήκαμε άπληστα και επιπόλαια και θέσαμε σε δεύτερη μοίρα τις υποχρεώσεις μας απέναντι στη γενιά σας. Ο εγωισμός μάς αποπροσανατόλισε και μας απομάκρυνε από το καθήκον μας να σας προϊδεάσουμε για τις αντίξοες συνθήκες που αργά αλλά σταθερά άρχισαν να διαγράφονται στον ορίζοντα. Μεγάλο, ωστόσο, μερίδιο της ευθύνης για την αποτυχία μας αυτή φέρει, παιδί μου, η πολιτική μας τάξη. Αυτή στάθηκε κατεξοχήν ανάξια του ρόλου του καθοδηγητή, λειτούργησε μυωπικά και επιδίωξε σταθερά την εκλογή ή την επανεκλογή της αντίστοιχα. Κατασπατάλησε τους οικονομικούς πόρους του τόπου, δανείστηκε στη συνέχεια υπέρογκα ποσά και έφτασε σήμερα ένα βήμα από την πτώχευση της πατρίδας μας.

  Δυστυχώς, οι συνέπειες αυτής της κρίσης θα στοιχίσουν περισσότερο για τη δική σας γενιά, θα είναι η δική σας γενιά που θα επωμιστεί το μεγαλύτερο κόστος αυτής της κρίσης. Οικονομική στενότητα, για άλλους πιο σκληρή και για άλλους λιγότερο έντονη, θα δυσχεράνει την υλοποίηση των προσωπικών σας ονείρων στη σφαίρα του επαγγέλματος και κατά συνέπεια τα προσωπικά σας σχέδια για οικογενειακή αποκατάσταση και ευτυχία. Αυτό που για τις παλιότερες γενιές φάνταζε εύκολο και προσιτό, να δημιουργήσουν δηλαδή οικογένεια και παιδιά, για τη δική σας, ίσως και για τις επόμενες, θα αποτελέσει στόχο δυσπρόσιτο και θα προκαλεί θλίψη και μελαγχολία.

  Γι’ αυτό, παιδί μου, είναι ανάγκη να συνειδητοποιήσετε την κρισιμότητα των περιστάσεων και να αγωνιστείτε για τη δική σας προκοπή, την προσωπική, αλλά ταυτόχρονα να συμβάλετε στην αναγέννηση και της πατρίδας, με τη σκληρή κριτική και το ενεργό ενδιαφέρον σας για τα δημόσια πράγματα, γιατί η αποχή από τα κοινά επιτρέπει την υπονόμευση των ονείρων σας και την προδοσία της γενιάς σας.

  Καλή δύναμη.

Ο δάσκαλός σας

Αντώνης Μιχαηλίδης

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Εισαγωγικό σημείωμα

Ο Mιχάλης Κατσαρός ανήκει στην Πρώτη Μεταπολεμική Γενιά ποιητών, των οποίων το έργο καθορίζεται από τους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες. Ο ίδιος είναι ένας αιρετικός ποιητής, ο οποίος με τη ζωή και το έργο του αντιστάθηκε σε κάθε είδους πνευματικό, ιδεολογικό και κοινωνικό περιορισμό, προβάλλοντας το όραμα της ελευθερίας απέναντι στις υποκριτικές συμβάσεις του κυρίαρχου συστήματος. (Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ´ Γενικού Λυκείου, Βιβλίο Καθηγητή)

Η διαθήκη μου[1]

Αντισταθείτε

σ’ αυτόν που χτίζει ένα μικρό σπιτάκι

και λέει: καλά είμαι εδώ.

Αντισταθείτε σ’ αυτόν που γύρισε πάλι στο σπίτι

και λέει: Δόξα σοι ο Θεός.

Αντισταθείτε

στον περσικό τάπητα των πoλυκατοικιών

στον κοντό άνθρωπο του γραφείου

στην εταιρεία εισαγωγαί-εξαγωγαί

στην κρατική εκπαίδευση

στο φόρο

σε μένα ακόμα που σας ιστορώ.

Αντισταθείτε

σ’ αυτόν που χαιρετάει απ’ την εξέδρα

ώρες ατέλειωτες τις παρελάσεις

σ’ αυτή την άγονη κυρία που μοιράζει

έντυπα αγίων λίβανον και σμύρναν

σε μένα ακόμα που σας ιστορώ.

Αντισταθείτε πάλι σ’ όλους αυτούς που λέγονται μεγάλοι

στον πρόεδρο του Εφετείου αντισταθείτε

στις μουσικές τα τούμπανα και τις παράτες

σ’ όλα τ’ ανώτερα συνέδρια που φλυαρούνε

πίνουν καφέδες σύνεδροι συμβουλατόροι

σ’ όλους που γράφουν λόγους για την εποχή

δίπλα στη χειμωνιάτικη θερμάστρα

στις κολακείες τις ευχές τις τόσες υποκλίσεις

από γραφιάδες και δειλούς για το σοφό

αρχηγό τους.

Αντισταθείτε στις υπηρεσίες των αλλοδαπών και διαβατηρίων

στις φοβερές σημαίες των κρατών και τη διπλωματία

στα εργοστάσια πολεμικών υλών

σ’ αυτούς που λένε λυρισμό τα ωραία λόγια

στα θούρια

στα γλυκερά τραγούδια με τους θρήνους

στους θεατές

στον άνεμο

σ’ όλους τους αδιάφορους και τους σοφούς

στους άλλους που κάνουνε το φίλο σας

ως και σε μένα, σε μένα ακόμα που σας ιστορώ

αντισταθείτε.

Τότε μπορεί βέβαιοι να περάσουμε προς την

Ελευθερία.

Μιχάλης Κατσαρός, Κατά Σαδδουκαίων, ΘΕΜΑΤΑ

εκδ. Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος, 1994

ΘΕΜΑΤΑ

Α. Θέλετε να ενημερώσετε τους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές σας σε ποιους καταλογίζει ευθύνες ο συντάκτης της επιστολής (κείμενο 1) που διαβάσατε για τη ζοφερή σημερινή κατάσταση. Για τον λόγο αυτό πυκνώνετε την τέταρτη παράγραφο της επιστολής («Για την εξέλιξη αυτήν … της πατρίδας μας») σε ένα κείμενο 50-60 λέξεων. 

[Μονάδες 10]

Β1. Σε καθεμία από τις προτάσεις/πληροφορίες που ακολουθούν να δώσετε τον χαρακτηρισμό ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ, ανάλογα με το εάν αποδίδουν το νόημα του κειμένου 1 σωστά ή λανθασμένα. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένη αναφορά σε αυτό.

Πληροφορία	Σωστή/Λάθος	Αιτιολόγηση με αναφορά στο κείμενο
α) Oι συνθήκες ζωής σήμερα εγγυώνται ένα καλύτερο μέλλον για τους νέους.
β) Oι πολιτικοί μας βαρύνονται με μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα η χώρα μας.
γ) Χρέος των νέων είναι να συμμετέχουν στα κοινά και να ασκούν γόνιμη κριτική.
δ) Οι σημερινοί νέοι μεγαλώνουν σε έναν κόσμο καλύτερο από αυτόν των γονιών τους.
ε) Η οικονομική κρίση δε θα σταθεί ικανή να επηρεάσει την υλοποίηση των ονείρων των νέων.

[Μονάδες 15]

Β2. α) «(Η πολιτική μας τάξη) κατασπατάλησε τους οικονομικούς πόρους του τόπου».

i.                    Να αιτιολογήσετε τη χρήση ενεργητικής σύνταξης στην πιο πάνω πρόταση του κειμένου 1.

ii.                  Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική.

β) Να γράψετε δύο στοιχεία της μορφής και δύο του περιεχομένου από το κείμενο 1 που σας δόθηκε, τα οποία το κατατάσσουν στο κειμενικό είδος της επιστολής.

[Μονάδες 15]

Β3. α) Να σχολιάσετε τη γλώσσα και το ύφος του ποιήματος (κείμενο 2).

β) Το ποίημα που σας δόθηκε (κείμενο 2) ανήκει στην παραδοσιακή ή τη μοντέρνα/νεωτερική ποίηση; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας γράφοντας δύο χαρακτηριστικά της μορφής και δύο του περιεχομένου.

[Μονάδες 15]

Γ. Πιστεύετε πως το ποίημα του Μιχάλη Κατσαρού «Αντισταθείτε» (κείμενο 2) εξακολουθεί να είναι επίκαιρο; Πώς, κατά τη γνώμη σας, ο σύγχρονος άνθρωπος θα μπορέσει να ξεπεράσει τις δυσκολίες που ορθώνονται μπροστά του στην πορεία του για την κατάκτηση της ελευθερίας του; Να αναπτύξετε τις σκέψεις σας σε ένα κείμενο 100-200 λέξεων.

[Μονάδες 15]

Δ. Ο συντάκτης του κειμένου 1 στον επίλογο εκφράζει την αγωνία του για το μέλλον και παροτρύνει τους νέους, εκτός των άλλων, να δείξουν ενεργό ενδιαφέρον για τα κοινά. Το μήνυμα όμως αυτό δε φαίνεται να έχει αποδέκτες το σύνολο των νέων. Πού οφείλεται, κατά τη γνώμη σας, η απάθεια με την οποία σήμερα πολλοί νέοι αντιμετωπίζουν τα κοινά; Ποιες συνέπειες μπορεί να έχει η στάση τους αυτή για την κοινωνία μας; Να γράψετε τις απόψεις σας σε ένα κείμενο 300-400 λέξεων, το οποίο θα δημοσιευθεί στον τοπικό Τύπο.

[Μονάδες 30]

---

[1] Γράφει ο ποιητής: «Το ποίημα αυτό δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Δημοκρατικός τύπος (8-10-1950) λογοκριμένο από προοδευτικό διανοούμενο. Αναγκάστηκα να διαμαρτυρηθώ στο επόμενο φύλλο της ίδιας εφημερίδας με το “υστερόγραφο”». Μιχάλης Κατσαρός, Κατά Σαδδουκαίων, γ΄ έκδοση, εκδόσεις Κείμενα, 1973. Οι συγγραφείς –τιμώντας τον ποιητή– σημειώνουν με πλάγια γράμματα τους στίχους που θεώρησε τότε σκόπιμο να παραλείψει η εφημερίδα.