ΕΙΔΗ ΔΟΚΙΜΙΟΥ

 

ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ

Περιεχόμενο:	Λογικό περιεχόμενοι και αξιόπιστη απεικόνιση της πραγματικότητας. Κυριαρχούν οι παρατηρήσεις, οι επισημάνσεις και οι διαπιστώσεις του συγγραφέα.
Συγγραφέας	Επικρατεί η επιστημονική ιδιότητα του συγγραφέα και τα γνωστικά του εφόδια
Γλώσσα	·         Δηλωτική-κυριολεκτική ·         Ειδική ορολογία ·         Επιμελημένες λόγιες φράσεις ·         Χρήση συνεκτικών μορίων, διαρθρωτικών-μεταβατικών λέξεων και φράσεων
Τρόποι πειθούς	Επικρατούν η επίκληση στη λογική και στην αυθεντία
Δομή	·         Αυστηρή, λογική οργάνωση ιδεών ·         Παραγωγική ή επαγωγική συλλογιστική πορεία ·         Τριμερής δομή κειμένου (πρόλογος-κύριο μέρος-επίλογος) ·         Διάκριση νοηματικών ενοτήτων ·         Ύπαρξη συνοχής, συνεκτικότητας και αλληλουχίας.
Ύφος	·         Σοβαρό, επίσημο, τυπικό, αυστηρό
Σκοπός	·         Πληροφόρηση, ενημέρωση ·         Πειθώ ·         Υπεράσπιση ή ανασκευή μιας αντίθετης θέσης.

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ – ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ

Περιεχόμενο:	Βιωματικό περιεχόμενο, απηχεί υποκειμενική απεικόνιση της πραγματικότητας. ·         Κυριαρχούν οι προβληματισμοί, ·         η ελεύθερη περιδιάβαση στον κόσμο των ιδεών με βάση τις ατομικές εμπειρίες και τα συναισθήματα του συγγραφέα.
Συγγραφέας	Επικρατεί η ιδιότητα του λογοτέχνη, διανθισμένη με το υποκειμενικό στοιχείο, την έξαρση της συγγραφικής του ευαισθησίας και της ποιητικής του φαντασίας.
Γλώσσα	·         Συνυποδηλωτική-μεταφορική ·         Προφορικότητα στην έκφραση με τη χρήση καθημερινών λέξεων-πεζολογικών φράσεων ·         Πλήθος σχημάτων λόγου ·         Χρήση συμβόλων ·         Λογοτεχνική απόδοση νοημάτων με επεξεργασμένη και καλαίσθητη έκφραση των σκέψεων ·         Χρήση αφηρημένων λέξεων και εκφράσεων που δηλώνουν πιθανότητα-ενδεχόμενο: πιθανώς, ενδεχομένως, ίσως, μπορεί, ενδέχεται….
Τρόποι πειθούς	·         Επικρατούν η επίκληση στο συναίσθημα, ·         στο ήθος του πομπού και η ·         επίθεση στο ήθος του αντιπάλου.
Δομή	·         Ελεύθερη περιήγηση-περιδιάβαση στο χώρο των ιδεών και χαλαρή πραγμάτευση του θέματος ·         Συνειρμικές μεταβάσεις –συνδέσεις ιδεών, παρεκβάσεις.
Ύφος	·         Άμεσο, οικείο, προσωπικό, γλαφυρό
Σκοπός	·         Προβληματισμός αποδεκτών ·         Τέρψη ·         Ενεργοποίηση φαντασίας και ευαισθησίας του κοινού με παράλληλη συναισθηματική συμμετοχή του.

Επομένως

Αποδεικτικό	Στοχαστικό
Κυριαρχεί λογική οργάνωση	Κυριαρχεί ·         συνειρμική οργάνωση ·         ο συγγραφέας κινείται/περιδιαβαίνει ελεύθερα στον κόσμο των ιδεών
ξεκάθαρο θέμα (πάντα γενικό)	Θέμα: όχι ευδιάκριτο
Υπάρχει δομή	χαλαρή δομή με παρεκβάσεις – όχι ευδιάκριτη
Θέση συγγραφέα είναι ευδιάκριτη-ειδική	Όχι ευδιάκριτη
Εντοπίζουμε: ·         Τεκμηρίωση ·         Αιτιολόγηση ·         Παραδείγματα ·         Σύγκριση-αντίθεση ·         Συνέπειες ·         Τρόπους αντιμετώπισης
υπάρχει λογική αλληλουχία σκέψεων
αναφορική λειτουργία γλώσσας-δήλωση-κυριολεξία	ποιητική λειτουργία της γλώσσας-συνυποδήλωση, δηλαδή μεταφορές και παρομοιώσεις, συγκινησιακή χρήση της γλώσσας λογοτεχνικό ύφος
	Σκοπός: συγκίνηση, τέρψη, έκφραση ιδεών, απόψεων

Εφαρμογή για το αποδεικτικό δοκίμιο

Οικογένεια

  Η οικογένεια αποτελεί το βασικό κύτταρο της οργανωμένης κοινωνικής συμβίωσης. Η καθιέρωση του θεσμού αυτού έγινε από τα πρώτα σχεδόν βήματα της ζωής του ανθρώπου στη γη και μέχρι σήμερα εξακολουθεί να διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο τόσο στο κοινωνικό σύνολο όσο και στη ζωή των μεμονωμένων ατόμων. Η οικογένεια άσχετα από τις δυσκολίες που αντιμετώπισε κατά καιρούς, σαν θεσμός έχει αναγνωριστεί και λειτουργεί με τη μία ή την άλλη μορφή σε όλες τις χώρες του κόσμου, είτε αυτές είναι πολιτισμένες είτε όχι.

  Ο κυριότερος προορισμός της οικογένειας είναι η διαιώνιση του είδους. Αλλά μετά την συγκρότηση της οικογένειας και ιδίως μόλις γεννηθούν τα παιδιά εμφανίζονται πλήθος ευκαιρίες για χαρές πρωτόγνωρες και απολαύσεις μοναδικές, που ο άνθρωπος μόνο στα πλαίσια της οικογένειας μπορεί να νιώσει.

  Ο καθένας από τους δύο συζύγους ανακαλύπτει στο πρόσωπο του άλλου τον αφοσιωμένο σύντροφο και συμπαραστάτη στις αντιξοότητες και δυσκολίες που συναντάει, τον ανεκτίμητο βοηθό στις υποθέσεις που τον απασχολούν, τον ανιδιοτελή και ειλικρινή σύμβουλο στα προβλήματα που τον ταλαιπωρούν και τον άδολο σύμμαχο στον αγώνα της ζωής. Οι γονείς βρίσκουν στα πρόσωπα των παιδιών τους την πηγή της χαράς, το στήριγμα των ελπίδων τους και το σκοπό της ζωής τους. Τα παιδιά αντίθετα βρίσκουν στα πρόσωπα των γονιών τους φύλακες της ασφάλειάς τους, τους εγγυητές των δικαιωμάτων τους , τους συντελεστές της μόρφωσης και της προόδου τους, τους καθοδηγητές τους στο γεμάτο παγίδες δρόμο της ζωής τους.

  Ο σημαντικός ρόλος που έχει ανατεθεί στην οικογένεια δεν είναι πρόσφατος. Για αιώνες τώρα οι γονείς έχουν αφοσιωθεί και έχουν καταπιαστεί με την ανατροφή των παιδιών τους. Αποτέλεσμα είναι από την μακροχρόνια πείρα να έχουν δημιουργηθεί ορισμένοι κανόνες ανατροφής που στηρίζονται μάλλον στη συνήθεια και την πείρα παρά στην επιστήμη και στην παιδαγωγική. Οι κανόνες αυτοί παραδίδονται προφορικά, αλλά και πρόχειρα και ασύνειδα από τους προηγούμενους στους μεταγενέστερους. Άλλες όμως ήταν οι συνθήκες των κοινωνικής συμβίωσης στο παρελθόν και άλλες είναι τώρα. Σήμερα οι όροι διαβίωσης, ανατροφής, υγιεινής, ενδυμασίας, μόρφωσης, ψυχαγωγίας και συμπεριφοράς έχουν αλλάξει ριζικά. Οι συνθήκες διαβίωσης λοιπόν έγιναν σήμερα πιο σύνθετες και περίπλοκες από ότι στο παρελθόν, άρα και ο ρόλος της οικογένειας έγινε ακόμα πιο δύσκολος και πιο σημαντικός.

  Στη μεταβαλλόμενη διαρκώς κοινωνία μας η οικογένεια αγωνίζεται να προσαρμοστεί κατά τέτοιο τρόπο ώστε να συμβαδίσει με τις νέες συνθήκες και τα νέα ήθη. […]

Σ. Μεσσήνης

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΔΙΟΤΙ:

Ως προς την οργάνωση:	Αυστηρή δομή, ακολουθώντας τριμερή ανάπτυξη (πρόλογος, κύριο μέρος, επίλογος)
Συγγραφέας	Προκειμένου να στηρίξει τη θέση του καταφεύγει στην επίκληση στη λογική μέσω επιχειρημάτων και τεκμηρίων
Δομή	Διαθέτει συνοχή και συνεκτικότητα
Γλώσσα	·         Επίσημο λεξιλόγιο ·         γ’ πρόσωπο ·         κυριολεκτική/αναφορική
Λόγος/Ύφος	·         απρόσωπος/σοβαρό-αντικειμενικό

Εφαρμογή για το στοχαστικό δοκίμιο

Για το Παραμύθι

  Μου ζητήσατε να μιλήσω για το παραμύθι. Με κάνατε να επιστρέψω στον κόσμο του. Και ξαφνικά μου ανοίξατε ένα κρυφό παράθυρο. Μου δώσατε μια διέξοδο - που χρόνια την είχα ξεχάσει. Πόσο παραμυθία και παρηγοριά είναι το παραμύθι!

  Είναι ο κόσμος της ελευθερίας - μέσα σε μια ζωή αναγκαιότητας. Είναι η νίκη του αδύνατου - που (για λίγο) ανατρέπει τον χρόνο, την φθορά και την προγραμματισμένη μας τελική ήττα. Πιστεύω πως πρέπει να καταγραφεί ανάμεσα στα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα: το δικαίωμα στο παραμύθι. Και βέβαια όχι μόνο για τα παιδιά. Κυρίως για τους ενήλικες! Αντ' αυτού μας προσφέρουν συνεχώς το παραμύθιασμα. Σοφή γλώσσα, πως λοιδορείς!

  Το παραμύθι είναι το πεποιημένο όνειρο. Το ελεγχόμενο όνειρο. Πόσοι δεν θα ήθελαν να κατευθύνουν, να σκηνοθετούν τα όνειρά τους; Το δικαίωμα στο παραμύθι είναι το δικαίωμα σε μιαν άλλη, πιο όμορφη, πιο δίκαιη τάξη του κόσμου. Το έντεχνο παραμύθι, που θα μας απασχολήσει απόψε, είναι το έντεχνο όνειρο. Αποτελεί την συνέχεια του λαϊκού. Καλύπτει την ίδια ανάγκη. Μόνο που αντί για την εναλλασσόμενη (και αλληλοσυμπληρούμενη) σειρά των ανωνύμων, οι δημιουργοί του είναι μεμονωμένοι (και μοναχικοί) επώνυμοι. Που υπογράφουν τα όνειρά τους. […]

  Υπάρχει κανείς από μας που να αμφισβητεί ότι το παραμύθι ζει και βασιλεύει ακόμα και στην (δήθεν) αντιποιητική εποχή των υπολογιστών. Αφού και αυτούς τους έχει κατακτήσει. Τι άλλο είναι τα περισσότερα video games από παραμυθοπαίχνιδα!

  Ζει, λοιπόν, αυτό καλά-κι εμείς (μαζί του καλύτερα). Τέλος του παραμυθιού, καληνύχτα σας.

Νίκος Δήμου, διασκευασμένο

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ ΔΙΟΤΙ:

Πρόσωπο:	Κυριαρχεί το α’ πρόσωπο (να μιλήσω, να επιστρέψω, είχα ξεχάσει, πιστεύω, μας, σκηνοθετούμε, εμείς κ.α.)
Τρόπος πειθούς	Απευθύνεται στο συναίσθημα του δέκτη και όχι στη λογική λειτουργία του: ·         περιγραφή ·         μεταφορική χρήση της γλώσσας ·         σημεία στίξης ·         ρητορική ερώτηση ·         συναισθηματικά φορτισμένο λεξιλόγιο ·         νεολογισμοί
Συγγραφέας	Εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του και συνδέει συνειρμικά τα νοήματά του
Ύφος	Προσωπικό, οικείο, άμεσο, εξομολογητικό

Πιο συγκεκριμένα: το παραμύθι παραπέμπει σε έναν κόσμο «κόσμο ελευθερίας μέσα σε μία ζωή αναγκαιότητας» και, επίσης, ως στοιχείο κατεξοχήν της παιδικής ηλικίας, οδηγεί συνειρμικά τη σκέψη του γράφοντος στο «παραμύθιασμα» της ενήλικης ζωής.