ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ: Η εφηβική επαναστατικότητα

Α. Μη Λογοτεχνικό κείμενο

Η εφηβική επαναστατικότητα

Πρόκειται για ένα από τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά της εφηβείας και για έναν από τους μεγαλύτερους πονοκεφάλους των γονέων: η επαναστατικότητα. Ταυτόχρονα, δεν είναι όλες οι μορφές επαναστατικότητας ίδιες. Υπάρχει η επαναστατικότητα ενάντια στην κοινωνική συμμόρφωση και εκείνη ενάντια στη γονεϊκή εξουσία. Και στις δύο περιπτώσεις βέβαια, ο έφηβος κερδίζει με αυτόν τον τρόπο την προσοχή των ενηλίκων.

  Το νεαρό άτομο μπορεί ν’ αναζητά την προστασία της ατομικότητάς του και την ανεξαρτησία από τις επιθυμίες των γονιών του και αυτό να οδηγεί στην κριτική και τη δυσαρέσκεια από μέρους τους. Αυτό μπορεί να γίνεται είτε γιατί αμφισβητείται η γονεϊκή εξουσία είτε γιατί τα παιδιά μπορεί όντως να κινδυνεύσουν.

  Ένας επαναστατημένος έφηβος μπορεί να σαμποτάρει τον εαυτό του εγκαταλείποντας δραστηριότητες που τον ευχαριστούσαν, γιατί πια τις καταγράφει ως παιδικές. Μπορεί να εκδηλώσει αυτοκαταστροφική συμπεριφορά και να πέσουν οι επιδόσεις του στο σχολείο ή ακόμα και να εμπλακεί σε ριψοκίνδυνες δραστηριότητες. Οι γονείς όμως πρέπει να είναι σε θέση να διακρίνουν πότε εξεγείρονται λόγω της έκθεσης του παιδιού τους σε κίνδυνο ή για ναρκισσιστικούς λόγους, επειδή δηλαδή πλήττεται ο ρόλος της αυθεντίας που μέχρι πρότινος κατείχαν.

  Η δεύτερη περίπτωση είναι ανθρώπινη και αναμενόμενη ως ένα βαθμό. Αντιστοιχεί δηλαδή στο γονιό να δυσαρεστείται και να δυσφορεί μπροστά σ’ αυτή τη νέα τάξη πραγμάτων που διεκδικεί ένας έφηβος για την οικογένεια. Και ο γονιός άνθρωπος είναι άλλωστε που του αντιστοιχεί να σαστίζει μπροστά σε τέτοιες αλλαγές. Οποιαδήποτε μεγάλη αλλαγή ακολουθείται από μία περίοδο αποσταθεροποίησης και απαιτείται χρόνος για να βρεθεί ξανά η ισορροπία. Και η εφηβεία είναι μία μεγάλη αλλαγή για την οικογένεια αφού πρόκειται για τη μετάβαση ενός ατόμου από την παιδικότητα στην ενήλικη ζωή.

  Δεν είναι σπάνιο οι γονείς ν’ αντιστέκονται σε αυτή τη μετάβαση συνειδητά ή ασυνείδητα. Η εφηβεία προετοιμάζει το έδαφος για την ενηλικίωση και την προετοιμασία του ατόμου ν’ ανοίξει τα φτερά του και πιθανόν ν’ αφήσει πίσω του την οικογενειακή εστία. Πολλές φορές οι γονείς δεν είναι πρόθυμοι να το αποδεχτούν αυτό. Ειδικά αν δεν είναι ενεργοποιημένοι και δεν έχουν φροντίσει τη σχέση τους.

  Το τελευταίο είναι πολύ σημαντικό ώστε να επιτραπεί στον έφηβο να εκδηλώσει την επαναστατικότητά του με υγιή τρόπο και να διαφοροποιηθεί από τους γονείς του. Η εφηβεία συνεπάγεται πολλές φορές αμφισβήτηση για τους γονείς και τη σχέση τους. Το παιδί είναι πια πολύ πιθανό να μιλήσει ανοιχτά για πράγματα που δεν έχουν ειπωθεί μέσα στην οικογένεια ή για συναισθήματα που κρατούσε καιρό για τον εαυτό του. Πολλές φορές με θυμό και ακατέργαστο τρόπο. Οι γονείς τότε πρέπει να έχουν εφεδρείες σε προσωπικό επίπεδο αλλά και σε επίπεδο ζευγαριού ώστε ν’ απορροφήσουν τους οικογενειακούς κραδασμούς. Και ίσως αυτή να είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για την οικογένεια όταν έχει παιδιά σ’ εφηβική ηλικία.

Εύη Μεσσαριτάκη, https://efiveia.gr/i-efiviki-epanastatikotita/, 2017, διασκευασμένο

*Η Εύη Μεσσαριτάκη είναι ψυχολόγος

Δραστηριότητες

1^η Α1. Η συντάκτρια του κειμένου προτείνει συγκεκριμένους τρόπους, ώστε να αντεπεξέλθουν οι γονείς στην επαναστατικότητα των εφήβων. Να εντοπίσετε αυτούς τους τρόπους και τη στάση που μπορούν να κρατήσουν οι γονείς απέναντι στα παιδιά τους. (80-100 λέξεις)

Α2. Να δώσετε τον χαρακτηρισμό «Σωστό» ή «Λάθος», ανάλογα με το αν αποδίδουν το νόημα του κειμένου σωστά ή όχι, σε κάθε μία από τις διατυπώσεις που ακολουθούν.

                                                                                        

	Σωστό	Λάθος
1.      Η επαναστατικότητα των εφήβων εκδηλώνεται με μια συγκεκριμένη μορφή.
2.      Πολλοί έφηβοι σταματούν να ασχολούνται με δραστηριότητες που έκαναν στο παρελθόν επειδή δεν επιθυμούν πλέον να τους συνδέει κάτι με τις παιδικές συνήθειές τους.
3.      Ένας έφηβος μπορεί να προβεί σε ριψοκίνδυνες ενέργειες, για να αμφισβητήσει τον ρόλο αυθεντίας των γονιών του.
4.      Όλοι οι γονείς μπορούν να διαχειριστούν τις αλλαγές της εφηβικής ηλικίας χωρίς να κάνουν ιδιαίτερες προσαρμογές στις ισχύουσες οικογενειακές σχέσεις.
5.      Η μεγαλύτερη πρόκληση για την οικογένεια είναι να αποτρέψει την επαναστατικότητα και την αμφισβήτηση του εφήβου.

  2^η Α3. Να αποδώσετε το περιεχόμενο του κειμένου δίνοντας πλαγιότιτλους στις παραγράφους του κειμένου.

Α4. Με ποιον τρόπο εξασφαλίζεται η συνοχή μεταξύ της 3^ης και 4^ης παραγράφου και μεταξύ 5^ης και 6^ης; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας.

Α5. α) Να ξαναγράψετε την περίοδο λόγου που ακολουθεί: «Οι γονείς όμως πρέπει να είναι σε θέση να διακρίνουν πότε εξεγείρονται λόγω της έκθεσης του παιδιού τους σε κίνδυνο ή για ναρκισσιστικούς λόγους, επειδή δηλαδή πλήττεται ο ρόλος της αυθεντίας που μέχρι πρότινος κατείχαν». Να αντικαταστήσετε κάθε μία από τις έντονα τονισμένες λέξεις με μια συνώνυμή της και να κάνετε τις αναγκαίες αλλαγές.

β) Να γράψετε τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων: ευχαριστούσαν, σαστίζει, αμφισβήτηση.

Α6. Σε μια ημερίδα σχετικά με τους νέους, αναλάβατε να παρουσιάσετε έναν λόγο που θα εκφωνήσετε, τα προβλήματα που, κατά την γνώμη σας, απασχολούν περισσότερο τη σημερινή νεολαία και συμβάλλουν στην εφηβική επαναστατικότητα. (200-250 λέξεις).

Β. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Οι Άθλιοι, Β. Ουγκό (απόσπασμα)

Εισαγωγικό σημείωμα

Παρίσι 1832. Οι παριζιάνοι, δυσαρεστημένοι από τον βασιλιά τους Λουδοβίκο-Φίλιππο των Βουρβόνων, επαναστατούν. Ένα νέο αγόρι, ο Γαβριάς, αψηφώντας τον κίνδυνο, αφήνει την ασφάλεια του οδοφράγματος όπου οι εξεγερμένοι φίλοι του αντιστέκονται εναντίον των εθνοφρουρών. Με κίνδυνο της ζωής του προσπαθεί να γεμίσει ένα καλάθι με φυσίγγια των νεκρών στρατιωτών για να φέρει στους συναγωνιστές του που είναι στο οδόφραγμα.

Ο θάνατος του Γαβριά

[…] Ευτυχώς στον δρόμο είχε ακόμα καταχνιά από τους πυροβολισμούς κι έτσι μικρός που ήταν ο Γαβριάς πέρασε απαρατήρητος από τους στρατιώτες.

  Από το το οδόφραγμα όλοι είχαν κρατήσει την ανάσα τους και δεν τολμούσαν πια να του φωνάξουν, για να μην τους πάρουν χαμπάρι από απέναντι.

  Ο Γαβριάς στο μεταξύ, σερνόταν με την κοιλιά, πήγαινε με τα τέσσερα, άδειαζε φυσιγγιοθήκες κι όλο γεμίσει το καλάθι του. Προχωρώντας όμως έτσι, έφτασε σ’ ένα σημείο όπου οι καπνοί από τους πυροβολισμούς γίνονταν πιο αραιοί. Οι στρατιώτες από την άλλη μεριά ε’όδαν κάτι να σαλεύει και τη στιγμή που ο Γαβριάς ξαλάφρωνε τις  φυσιγγιοθήκες ενός λοχία μια σφαίρα χτύπησε το πτώμα.

  «Ου να μου χαθείτε!» φώναξε. « Αρχίσατε τώρα να χτυπάτε και τους πεθαμένους;».

  Μια δεύτερη σφαίρα έπεσε σε μία πέτρα δίπλα του κι έβγαλε σπίθες και μία τρίτη του αναποδογύρισε το καλάθι.

  Τότε ο Γαβριάς σηκώθηκε όρθιος, με τα μαλλιά στον άνεμο, τα χέρια στη μέση και τα μάτια καρφωμένα στους στρατιώτες που τον πυροβολούσαν κι άρχισε να τραγουδάει.

«Άσχημο είναι αυτό το μέρος,

φταίει, σου λέω, ο Βολταίρος.

Κι είμαι εγώ παιδί χρυσό,

φταίει, σου λέω, ο Ρουσό».

  Έπειτα σήκωσε το καλάθι του, μάζεψε τα φισέκια του από κάτω και μέσα στους πυροβολισμούς συνέχισε τη συγκομιδή του.

Αυτό συνεχίστηκε για πολλή ώρα. Το θέαμα ήταν τρομερό αλλά και θαυμαστό. Να τον πυροβολούν κι αυτός να τους κοροϊδεύει. Να τον πυροβολούν κι αυτός να απαντάει με το τετράστιχό του, όλο και πιο δυνατά, όλο και πιο κεφάτα:

«Άσχημο είναι αυτό το μέρος,

φταίει, σου λέω, ο Βολταίρος.

Κι είμαι εγώ παιδί χρυσό,

φταίει, σου λέω, ο Ρουσό».

  Έπεφτε κάτω σηκωνόταν, κρυβόταν σε μία γωνιά, πηδούσε πάλι μέσα στη βροχή από τις σφαίρες χανόταν, ξαναφαινόταν και, τέλος, άρπαζε τα φυσέκια και συνέχιζε να γεμίζει το καλάθι του. Οι στασιαστές τον κοιτούσαν αποσβολωμένοι. Όλοι τους έτρεμαν από τον φόβο τους κι αυτός τραγουδούσε! Τραγουδούσε και περιγελούσε τον θάνατο. Τραγουδούσε σαν να μη βρισκόταν  εκεί, σαν να μην καταλάβαινε ότι από τη μια στιγμή στην άλλη μια σφαίρα μπορεί να του έκοβε το νήμα της ζωής.

  Κι έτσι έγινε. Μια σφαίρα, καλύτερα ζυγισμένη από τις άλλες, μια σφαίρα προδοτική, τον χτύπησε. Από το οδόφραγμα ακούστηκε μια κραυγή αγωνίας. Ο Γραβιάς λύγισε, έπεσε, ανασηκώθηκε και τελικά απέμεινε καθισμένος με μια γραμμή αίμα να αυλακώνει το πρόσωπό του. Έπειτα σήκωσε τα δύο του χέρια στον αέρα, κοίταξε προς τοπ μέρος του απ΄ όπου είχε έρθει η σφαίρα και πήρε πάλι να τραγουδάει:

«Άσχημο είναι αυτό το μέρος…»

  Δεν κατάφερε όμως να τελειώσει το τραγούδι του. Μια δεύτερη σφαίρα, σταλμένη από τον ίδιο σκοπευτή, το έκοψε στη μέση. Ο Γραβιάς έπεσε με το πρόσωπο στο λιθόστρωτο και δε σάλεψε πια. Η ψυχούλα αυτή η μεγάλη είχε πετάξει…[…]

Βίκτωρ Ουγκό, Οι Άθλιοι,

Απόδοση-διασκευή Φίλιππος Μανδηλαράς,

Εκδόσεις Πατάκη, 2014

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1^Η δραστηριότητα

Β1. Να χαρακτηρίσετε τον μικρό Γαβριά. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας σε ένα κείμενο 50-60 λέξεων με στοιχεία από το απόσπασμα που σας δόθηκε.

Β2. Ποια από τις παρακάτω απόψεις θεωρείτε ότι ανταποκρίνεται στο νόημα του αποσπάσματος; Να αιτιολογήσετε την άποψή σας.

α) Ο Γαβριάς, επειδή ήταν φτωχόπαιδο, πήγαινε στους νεκρούς στρατιώτες για να τους κλέψει.

β) Ο Γαβριάς αγωνιζόταν με θάρρος για να αποκατασταθεί η δημοκρατία στη Γαλλία.

2^Η δραστηριότητα

Β3. Να εντοπίσετε δύο εκφραστικά μέσα και να σχολιάσετε τη λειτουργία τους.

Β4. Να χαρακτηρίσετε την οπτική γωνία του αφηγητή.

Β5. Να σχολιάσετε τη γλώσσα και το ύφος του αποσπάσματος.

3^η δραστηριότητα

Β6. Οι ήρωες του Ουγκό είναι πρόσωπα που παλεύουν με τη μοίρα τους και προσπαθούν να την αλλάξουν. Ο Γαβριάς, ο έξυπνος και ζωηρός αλητάκος του μυθιστορήματος του Ουγκό, πάλευε να γίνει καλύτερος ο ίδιος, ήταν «τρεις μήνες σε τυπογράφο», εκτιμούσε τα καλά πράγματα που συναντούσε στη ζωή του και στην πόλη του.

  Εάν ο Γαβριάς ζούσε σήμερα και βρισκόταν σε μια πορεία διαμαρτυρίας στο Σύνταγμα, πιστεύετε πως θα πήγαινε με το μέρος των «μπαχαλάκηδων» και των «κουκουλοφόρων» ή με το μέρος των απεργών και των διαδηλωτών; Υπάρχουν σήμερα ανάμεσά σας «Γαβριάδες»;

  Να αναπτύξετε τις σκέψεις σας σε ένα κείμενο 100-150 λέξεων.