ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΕΝΙΑΙΑΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ: ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Α. Μη Λογοτεχνικό κείμενο

Εισαγωγικό σημείωμα

Ο Κωνσταντίνος Α. Δημόπουλος ήταν καθηγητής ιατρικής και διετέλεσε πρύτανης του ΕΚΠΑ κατά τα έτη 1997-2000. Με το πλούσιο ερευνητικό, διδακτικό και συγγραφικό έργο του άφησε σε όλους μας πολύτιμη παρακαταθήκη.

Η αναγνώριση και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

  Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπήρξε το ασφαλέστερο κριτήριο της ποιότητας κάθε κοινωνίας. Κατ’ επέκταση, χρέος της κοινωνίας είναι ο σεβασμός, η αναγνώριση και η προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών που ζουν μέσα σε αυτή.

  Αλλά και σε ατομικό επίπεδο ο κάθε πολίτης οφείλει να σέβεται όχι μόνο τα δικαιώματα των ανθρώπων που βρίσκονται σε άμεση σχέση με αυτόν, αλλά και τα δικαιώματα των προσώπων εκείνων που δεν έχουν, βέβαια, καμία σχέση και εξάρτηση μαζί του, εμπίπτουν όμως στη χριστιανική έννοια του πλησίον.
  Ο άνθρωπος γενικά οφείλει να σέβεται τον συνάνθρωπό του, στο βαθμό που ο ίδιος θα ήθελε να τον σεβαστούν, κάνοντας πράξη αυτό που πολύ εύστοχα είπε κάποτε ο Καζαντζάκης: «Αγάπα τον άνθρωπο, γιατί είσαι εσύ». Αν ο καθένας από μας βλέπει μέσα στον άλλο τον ίδιο του τον εαυτό, τότε είναι βέβαιο ότι πολλές παρανοήσεις, παρεξηγήσεις και αδικίες δεν θα έχουν λόγο ύπαρξης, ενώ τα
ανθρώπινα δικαιώματα θα είναι σεβαστά και κανείς δεν θα διανοείται να τα παραβιάσει.

  Τα ανθρώπινα δικαιώματα, βέβαια, κατοχυρώνονται και προστατεύονται από Συντάγματα, από Καταστατικούς Χάρτες Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που έχουν περίτεχνα φιλοτεχνηθεί, από Διακηρύξεις άφθονες και από Διεθνείς Οργανισμούς. Παρ’ όλα αυτά, εκατομμύρια άνθρωποι στερούνται την ελευθερία τους και σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις τις πιο στοιχειώδεις εκφράσεις της.

  Από την άλλη, αιμοσταγείς τύραννοι αυτοαποκαλούνται προστάτες και σωτήρες των λαών, εξανδραποδιστές αυτοδιορίζονται τιμητές της ελευθερίας, μεγαλόσχημοι απατεώνες καταπατητές και καταχραστές μιλούν για τον τίμιο μόχθο και την ιερότητα της ιδιοκτησίας και έμποροι των ιερών και των οσίων για ευσυνειδησία και συνέπεια. Ακόμα και σήμερα υπάρχουν μέρη στα οποία η επιβολή δικτατορικών καθεστώτων εμφανίζεται ως σωτήρια λύση ή ως έκφραση δημοκρατικής διακυβέρνησης της χώρας, όπως επίσης περιοχές που έχουν κατακτηθεί και βρίσκονται υπό κατοχή, όπως η μαρτυρική Κύπρος.

  Στις περιοχές αυτές, η άσκηση ψυχολογικής βίας, οι διώξεις και οι συλλήψεις, οι κρατήσεις, οι φυλακίσεις, τα βασανιστήρια, η τρομοκρατία, η παραβίαση του οικογενειακού ασύλου και η κατάργηση, τελικά, του δημοκρατικού καθεστώτος εξευτελίζουν και καταρρακώνουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και καταργούν κάθε έννοια ισηγορίας, ισονομίας και ισοπολιτείας.

  Δυστυχώς, ακόμα και σε χώρες με δημοκρατική διακυβέρνηση, σε χώρες του λεγόμενου πολιτισμένου κόσμου, γίνονται καθημερινά παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Διότι για ποια προστασία ανθρωπίνων δικαιωμάτων μπορεί να γίνεται λόγος, όταν τα τσιμεντένια μεγαθήρια στερούν τον ήλιο και τον αέρα από τα παιδιά, όταν η απληστία του χρήματος δεν μας επιτρέπει να ανασάνουμε και δεν αφήνει τον παραμικρό χώρο για την ψυχαγωγία των παιδιών και την άθληση των νέων, όταν εξαιτίας του νέφους των μεγάλων πόλεων γεμίζουν καθημερινά τα νοσοκομεία μας από ασθενείς, όταν βάναυσα υποβαθμίζεται και αλλοιώνεται το περιβάλλον και η ποιότητα της ανθρώπινης ζωής;

  Συνεπώς, δεν αρκούν μόνο τα Συντάγματα και οι Διακηρύξεις για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι απαραίτητο, πέρα από τις οποιεσδήποτε διακηρύξεις, να παρέχεται στον κάθε πολίτη η δυνατότητα να ζει άνετα και ελεύθερα μέσα σ’ ένα περιβάλλον πολιτισμένο, ανθρώπινο και ευχάριστο, όπως είναι επίσης απαραίτητο να εξασφαλίζεται σ’ αυτόν η σωστή παιδεία, η ολοκληρωμένη και αποτελεσματική δημόσια περίθαλψη και, γενικότερα, μια ανεκτή ποιότητα ζωής. Μόνο έτσι θα μπορούμε να μιλάμε για πραγματική προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ελευθεριών του πολίτη.

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Εισαγωγικό σημείωμα

Τα διηγήματα της Εύας Μαθιουδάκη μιλούν για τους ανθρώπους τους οποίους η συγγραφέας «βλέπει» σε κάποια στιγμή της καθημερινότητάς τους. Συναντούν ψυχικά τον αναγνώστη τους  με τις  έντονες εικόνες και τα συναισθήματα που προβάλλουν.

Αέρας καβαλάρης Καθόταν κουλουριασμένος πάνω στο μαρμάρινο σκαλί. Η παλιά αστική πολυκατοικία ακατοίκητη, με δύο τάβλες χιαστί να κλείνουν την κεντρική είσοδο. Το μαρτύριο του Αγίου Αντρέα, αλλά αυτός καθόταν από κάτω αδιαμαρτύρητα.

Γιορτές, κόσμος πολύς, κρύο και βουητό.

Οι ηλικιωμένοι αναζητούν τη χειραψία, σαν τους φαροφύλακες και τους φαντάρους που παν στον κουρέα για να νιώσουν ένα χέρι, να νιώσουν ζωντανοί. Οι επαίτες, πάλι, τη ματιά μας. Σκέτος ο οβολός βροντοκοπά ντροπή περνάς και δεν κοιτάς.

  Αυτά όμως τα δυο παιδιά, έξι και οκτώ χρονών θα ’ταν δε θα ’ταν, στάθηκαν εκείνο το βράδυ μπροστά στον μικρόσωμο κουλουριασμένο Αφγανό, στη θολούρα της γιορτής, καρδιά του κέντρου.

«Εδώ θα κοιμηθείς;» «Όχι, αλλού…»

Το «αλλού» το ’πε αλλοιωμένο, συρτά και χαμηλά.

«Πάνω στο άλογο;» ρώτησαν. «Έχεις άλογο;» και γέλασαν χαρούμενα.

  Πρόλαβε η μάνα η κλώσα να τα τραβήξει μακριά και πήγαν παρακάτω…

  Μείναμε μόνοι εμείς να κοιτάζουμε το άλογο και τον αέρα καβαλάρη… Προσπέρασα ύστερα κι εγώ με το κεφάλι χαμηλά και παρωπίδες.

Εύα Μαθιουδάκη, Μικρά πείσματα, εκδ. Το Ροδακιό, 2017

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

Εισαγωγικό σημείωμα

Ο Νεόφυτος Παπαλαζάρου γεννήθηκε στο χωριό Χολέτρια της επαρχίας Πάφου. Πρωτοεμφανίστηκε στην κυπριακή ποίηση το 1986 με την ποιητική συλλογή Ματωμένες μνήμες. Εκτός από την ποίηση, ασχολήθηκε και με την πεζογραφία, τη συγγραφή θεατρικών έργων και την πολιτική-ιστορική έρευνα. Σήμερα είναι δήμαρχος Γερίου.

Οι αλλοδαπές

Τις Κυριακές

στους έρημους δρόμους

τις προσπερνάμε αδιάφοροι.

Αποφεύγουμε να τις κοιτάξουμε

κατάματα,

να διαβάσουμε τη θλίψη

στο πρόσωπό τους.

Στο κουρασμένο τους

χαμόγελο κρύβουν

έγνοιες, αγωνίες και μια νοσταλγία

να σφίξουν στην αγκαλιά τα παιδιά τους.

Ποιος ξέρει,

μπορεί να κρύβουν και το φόβο

από την κυρία τους

που απαιτεί

όλα να ’ναι στην εντέλεια

και στην ώρα τους.

Εμείς όμως

συνεχίζουμε αδιάφοροι

να τις προσπερνούμε,

βυθισμένοι

στις δικές μας σκέψεις

και τα προβλήματα,

χωρίς ποτέ να μοιραστούμε

μια καλημέρα μαζί τους.

Νεόφυτος Παπαλαζάρου, Του έρωτα και της ζωής, 2005

ΘΕΜΑΤΑ

A.

Θέλετε να ενημερώσετε τους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές σας για το περιεχόμενο του αποσπάσματος (κείμενο 1) αναφορικά με τις μορφές παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις χώρες του πολιτισμένου κόσμου, καθώς και για τους τρόπους που προτείνει ο συγγραφέας για την προστασία τους. Για τον λόγο αυτό αποδίδετε περιληπτικά τις δύο τελευταίες παραγράφους του κειμένου («Δυστυχώς, ακόμα και σε χώρες με δημοκρατική διακυβέρνηση … και των ελευθεριών του πολίτη») σε ένα κείμενο 60-70 λέξεων.

[Μονάδες 10]

Β1. Να χαρακτηρίσετε ως ΣΩΣΤΗ ή ΛΑΘΟΣ καθεμία από τις πιο κάτω προτάσεις/πληροφορίες, σύμφωνα με το κείμενο 1, αιτιολογώντας την επιλογή σας.

Πληροφορία	Σωστή/Λάθος	Αιτιολόγηση με αναφορά στο κείμενο
α) Κάθε πολίτης οφείλει να σέβεται κυρίως τους ανθρώπους που δεν έχουν καμία σχέση και εξάρτηση μαζί του.
β) Οι αιμοσταγείς τύραννοι αυτοδιορίζονται επιτιμητές της ελευθερίας.
γ) Τα ανθρώπινα δικαιώματα προστατεύονται σήμερα στις δημοκρατικές χώρες.
δ) Τα εκατομμύρια ανέργων και αστέγων επιβεβαιώνουν την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
ε) Δεν αρκούν μόνο τα συντάγματα και οι διακηρύξεις για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

[Μονάδες 15]

Β2. α) Σε τι αποσκοπεί ο συγγραφέας του κειμένου 1 με τη χρήση της ρητορικής ερώτησης στην έβδομη («Δυστυχώς … της ανθρώπινης ζωής;») παράγραφο; β) Ποια νοηματική σχέση δηλώνουν οι ακόλουθες διαρθρωτικές λέξεις/φράσεις του κειμένου 1: Αλλά και (δεύτερη παράγραφος), Παρ’ όλα αυτά (τέταρτη παράγραφος), Από την άλλη (πέμπτη παράγραφος), Συνεπώς (όγδοη παράγραφος).

[Μονάδες 15]

Β3. α) Να εντοπίσετε τρεις διαφορετικούς εκφραστικούς τρόπους που υπάρχουν στο μικροδιήγημα (κείμενο 2) που σας δόθηκε και να σχολιάσετε τη λειτουργία τους. β) Να αναφερθείτε στο είδος του αφηγητή (χαρακτηρισμός, εστίαση) του κειμένου 2, τεκμηριώνοντας την απάντησή σας με αναφορές σε αυτό.

[Μονάδες 15]

Γ. Πώς αντιμετωπίζονται οι «ξένοι» από τους γηγενείς στα κείμενα 2 και 3; Γιατί κατά τη γνώμη σας; Να γράψετε την απάντησή σας σε ένα κείμενο 100-200 λέξεων.

[Μονάδες 15]

Δ. «Tα ανθρώπινα δικαιώματα, βέβαια, κατοχυρώνονται και προστατεύονται από συντάγματα, από καταστατικούς χάρτες ανθρωπίνων δικαιωμάτων (…). Παρ’ όλα αυτά, εκατομμύρια άνθρωποι στερούνται την ελευθερία τους, και σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις τις πιο στοιχειώδεις εκφράσεις της» (κείμενο 1). Ποια φαινόμενα πιστοποιούν, στις μέρες μας, την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και με ποιους τρόπους η πολιτεία θα μπορούσε να τα διασφαλίσει; Η απάντησή σας θα έχει τη μορφή άρθρου, 300-400 λέξεων, το οποίο θα δημοσιευθεί στην ηλεκτρονική εφημερίδα του σχολείου σας. 

[Μονάδες 30]