ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΕΝΙΑΙΑΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ: ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑ

ΚΕΙΜΕΝΟ Ι: Συνέντευξη του Κωνσταντίνου Δασκαλάκη στην Έρη Βαρδάκη (συντομευμένη)

Ο 37χρονος Κωνσταντίνος Δασκαλάκης, καθηγητής του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Επιστήμης των Υπολογιστών του ΜΙΤ, η ενσάρκωση της Ελλάδας της αριστείας και ταυτοχρόνως της εθνικής κατάρας του brain drain, προέβαλε μέσα από την οθόνη του υπολογιστή εξαιρετικά οικείος και χαλαρός, με τα ευγενικά χαρακτηριστικά του και τα επιμελώς ατημέλητα μαλλιά του, σε ένα ίσως έξυπνο κλείσιμο του ματιού στην εικόνα ενός σύγχρονου Αϊνστάιν. Τον περασμένο Αύγουστο τού απονεμήθηκε το Rolf Nevanlinna Prize, ένα από τα σημαντικότερα μαθηματικά βραβεία στον κόσμο. Και όμως, ο ίδιος δεν κάνει καμία προσπάθεια να πείσει ότι είναι ο πιο έξυπνος άνθρωπος μέσα στο δωμάτιο. «Ανήκω στη χορεία των Ελλήνων επιστημόνων που αναζήτησαν την τύχη τους έξω. Απλώς η ιστορία μου έτυχε να γίνει λίγο πιο γνωστή», αναφέρει κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της συζήτησής μας. Όσο όμως και να επιμένει, η δική του περίπτωση είναι ξεχωριστή, καθώς στα 24 του χρόνια ήδη είχε περάσει στην Ιστορία λύνοντας τον περίφημο μαθηματικό γρίφο του Νας.

Από εσάς τους επιστήμονες περιμένουμε απαντήσεις. Αυτή τη στιγμή η έρευνά σας επικεντρώνεται στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης. Θα ζούμε σε έναν διαφορετικό κόσμο σε 15 χρόνια;

«Νομίζω πως ναι και θα ήθελα να σας το αποδείξω με μια αναλογία. Ας κάνουμε ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο πηγαίνοντας 15 χρόνια πριν από το σήμερα, δηλαδή στο 2003. Σκεφθείτε πώς ήταν η ζωή σας τότε. Ο κόσμος του Internet είχε περίπου μία δεκαετία ζωής, η Google έκανε τα πρώτα της βήματα, το MySpace είχε μόλις ιδρυθεί. Δεν υπήρχε ούτε Facebook, ούτε Uber, ούτε Αirbnb, το online dating δεν ήταν τόσο διαδεδομένο. Σήμερα, 15 χρόνια μετά, το Internet βρίσκεται στην παλάμη μας μέσω του smartphone μας. Η επικοινωνία με τους άλλους ανθρώπους είναι πολύ άμεση και ένα τεράστιο κομμάτι της ανθρώπινης δραστηριότητας έχει μεταφερθεί στο Διαδίκτυο, είτε αυτό έχει να κάνει με τις αγορές προϊόντων, είτε με το πώς καλούμε ένα ταξί, είτε με το πώς κλείνουμε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου, είτε ακόμα με το πώς ερωτευόμαστε. Αυτός ο έντονος ρυθμός ανάπτυξης θα συνεχιστεί και τα επόμενα 15 χρόνια δημιουργώντας ακόμα πιο βαθιές τομές, επηρεάζοντας την καθημερινότητά μας. Γιατί οι μηχανές σιγά-σιγά θα αποκτούν όλο και μεγαλύτερη νοημοσύνη, θα παίρνουν δικές τους αποφάσεις και πάνω σε αυτό το ζήτημα τίθενται τελικά πολλά ηθικά ζητήματα».

Όπως;

«Ας πάρουμε το παράδειγμα των αυτοοδηγούμενων αυτοκίνητων. Έστω ότι ένα τέτοιο όχημα συνειδητοποιεί ότι σε λίγα δευτερόλεπτα θα βρεθεί προ ατυχήματος και έχει μόνο δύο επιλογές: να πατήσει μια μητέρα που περνάει τη διάβαση με το παιδί της ή να την αποφύγει και να ρίξει το αυτοκίνητο σε μια κολόνα σκοτώνοντας τους επιβάτες του. Ο αλγόριθμος που οδηγεί το αυτοκίνητο καλείται να πάρει την απόφαση. Με ποια κριτήρια θα τον προγραμματίσουμε να τη λάβει;».

Και ποιος θα δώσει τη λύση σε αυτό, ο φιλόσοφος ή ο επιστήμονας;

«Τέτοιου τύπου κρίσιμες αποφάσεις που θα κληθούν να λαμβάνουν οι αλγόριθμοι του μέλλοντος αγγίζουν βαθιά και πολλές φορές μη επιλύσιμα νομικά και φιλοσοφικά ζητήματα. Πιστεύω λοιπόν ότι όλοι μας θα πρέπει να συμμετέχουμε στη συζήτηση για το πώς θα διαμορφωθεί η εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης στη ζωή μας. Και φυσικά ο επιστήμονας πρέπει να είναι ενεργό μέλος της κουβέντας, για τον απλούστατο λόγο ότι δεν μπορείς να αποκόψεις τη συζήτηση αυτή από την τεχνογνωσία. Γιατί ο επιστήμονας κατευθύνει τις εξελίξεις, γνωρίζει τι είναι εφικτό, μπορεί να ψυχανεμιστεί τις πιθανές αλλαγές που θα επέλθουν και τις προκλήσεις που αυτές θα θέσουν».

Τι πιστεύετε ότι δεν θα κατορθώσει ποτέ η ανθρωπότητα; Υπάρχουν πράγματα που αποκλείετε;

«Αν κάτι δεν ξεπερνά τους νόμους της φύσης, είναι εν γένει εφικτό. Υπάρχουν προφανώς δυσεπίλυτα επιστημονικά και τεχνολογικά προβλήματα, αλλά τα πιο δυσεπίλυτα προβλήματα ίσως είναι αλλού: στο πώς θα αλλάξει η φύση του ανθρώπου, στο πώς θα τον σταματήσεις από την καταστροφή που ο ίδιος φέρνει στον εαυτό του και στο φυσικό του περιβάλλον».

Πράγματι. Άλλωστε, ενώ η τεχνολογία κάνει προόδους και θα περιμέναμε να κλείνει η ψαλίδα, οι ανισότητες μεγαλώνουν…

«Είναι ξεκάθαρο για εμένα ότι χρειαζόμαστε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο. Πράγματι, ενώ θα περίμενες η τεχνολογία να μειώνει τις ανισότητες, τα οφέλη της τα καρπώνονται πολλές φορές με δυσανάλογο τρόπο οι προνομιούχοι. Και εδώ τίθεται ένα σημαντικό θέμα. Σε ένα άμεσο μέλλον, καθώς οι μηχανές θα αντικαθιστούν ανθρώπους από τα πόστα τους, για παράδειγμα καθώς τα αυτοοδηγούμενα αυτοκίνητα θα αρχίσουν να κυριαρχούν στις μεταφορές, πολλές θέσεις εργασίας θα χάνονται. Δεν μπορούμε και δεν πρέπει να σταματήσουμε αυτή την εξέλιξη. Κάτι τέτοιο θα ήταν αντιπαραγωγικό αλλά και ανόητο. Είναι όμως ευθύνη όλων μας οι άνθρωποι που θα βρεθούν χωρίς δουλειά να στηριχθούν, να μετεκπαιδευθούν και να μεταφερθούν σε άλλους παραγωγικούς τομείς. Για αυτό, όπως και για το πώς θα κατανεμηθούν τα οφέλη της προόδου, χρειάζεται, όπως είπα, ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο».

Είναι καθήκον του επιστήμονα να ερευνά μόνο ή να μοιράζεται τις ανακαλύψεις του με την κοινωνία;

«Εννοείται ότι πρέπει να βρίσκεται σε ανοιχτό διάλογο με την κοινωνία. Είναι απλό: καθώς η τεχνολογία αποκτά έλεγχο σε όλο και περισσότερους τομείς της ζωής μας, αν δεν κατανοούμε πώς λειτουργεί, δεν γνωρίζουμε καν σε τι κόσμο ζούμε. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Οι εταιρείες Google και Facebook χρησιμοποιούν αλγορίθμους για να οργανώσουν την πληροφορία που μας παρουσιάζουν. Το τι θα δείτε στο News Feed σας δεν αποτελεί τίποτε άλλο παρά τις αυτοματοποιημένες επιλογές ενός αλγορίθμου. Και όμως, εσείς εσφαλμένα μπορεί να πιστεύετε ότι είναι ένα τυχαίο αντιπροσωπευτικό δείγμα από όλα όσα έχουν συμβεί στον κόσμο ή στον κοινωνικό σας περίγυρο αντίστοιχα. Για εμένα είναι ξεκάθαρο λοιπόν ότι θα πρέπει να γίνει πιο διαφανής και να εξηγείται η λειτουργία αυτών των αλγορίθμων. Αν δεν γνωρίζω ακριβώς τον κώδικα που «τρέχουν» για να αποφασίσουν τι θα δω, πώς μπορώ να είμαι πραγματικός μέτοχος της πληροφορίας που μου προσφέρουν; Είναι επίσης εξίσου σημαντικό να γνωρίζουμε πώς χρησιμοποιούνται τα δεδομένα μας από αυτές τις πλατφόρμες. Και το γεγονός ότι αυτό δεν είναι απόλυτα διαφανές είναι πολύ ανησυχητικό. Βέβαια, βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή».

Βημαgazino,  23/9/2018

ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ: Μάθημα Δημοκρατίας

Ψίθυροι κυκλοφορούν απειλητικά, τις τελευταίες αυτές μέρες, για επικείμενες "εκκαθαρίσεις" στο Πανεπιστήμιο. Το γεγονός ότι μεταξύ των ονομάτων των υπό απόλυση καθηγητών αναφέρεται και το δικό μου -και αυτό δεν το θεωρώ διόλου περίεργο- μου παρέχει το δικαίωμα και μου επιβάλλει το καθήκον να σας καταστήσω, σήμερα που βρίσκομαι ακόμη κοντά σας, κοινωνούς ορισμένων σκέψεών μου που ίσως δεν θα μπορώ να σας τις πω αύριο [...]

Θα μιλήσω χωρίς περιστροφές για την ηθικοπολιτική πλευρά του ζητήματος. Κάτω από τις συνθήκες που ζούμε η σιωπή δεν είναι "χρυσός"~ είναι "λίβανος και σμύρνα". Διότι η σιωπή μπορεί να ερμηνευθεί σαν αποδοχή ή συναίνεση: "ο σιωπών δοκεί συναινείν", qui tacet consentire videtur (=όποιος σιωπά φαίνεται ότι συναινεί), κατά το ρωμαϊκό δίκαιο. Δεν έχω λοιπόν το δικαίωμα να σιωπήσω, αφού σωπαίνοντας θα εμφανιζόμουν ως αποδεχόμενος ή ανεχόμενος τα όσα γίνονται. Υπάρχουν στη ζωή, την ατομική και την κοινωνική, στιγμές που πρέπει κανείς να πει το μεγάλο "ναι" ή το μεγάλο "όχι".

Σε τέτοιες στιγμές, σαν τις τωρινές, το ουσιώδες είναι, πιστέψτε με, να προστατεύσει κανείς τον εαυτό του, όχι από τη δίωξη, αλλά από τον εξευτελισμό. Να περισώσει την αξιοπρέπειά του ως ανθρώπου, ως πολίτη, ως επιστήμονα. Και έτσι να περιφρουρήσει, επίσης, το κύρος της πανεπιστημιακής έδρας που έχει την τιμή να κατέχει, η οποία, ως έδρα της πολιτικής ελευθερίας, είναι φυσικό, εφόσον βρίσκεται στο ύψος της, να δέρνεται από τις πολιτικές καταιγίδες...

Φαίνεται ότι ήδη έφτασε η ώρα να εφαρμοσθούν οι υποθήκες που έχουν εξαγγελθεί. Σε ό,τι με αφορά, το ξαναδηλώνω: όσο θα μπορώ να διδάσκω το μάθημα του Συνταγματικού Δικαίου, θα το διδάσκω σαν μάθημα της πολιτικής ελευθερίας. Αν δε το αποψινό μου μάθημα συμβεί να είναι το τελευταίο, θα ήθελα να σας παρακαλέσω να κρατήσετε από τη διδασκαλία μου την ουσία της: τη σημασία της πολιτικής ελευθερίας, ως ιστορικής κατακτήσεως για την παραπέρα εξέλιξη του κοινωνικού βίου και ως προϋποθέσεως για τη γενικότερη απελευθέρωση και καταξίωση του ανθρώπου. Και επειδή θεωρία και πράξη είναι αλληλένδετες, το ουσιώδες είναι να μείνει κανείς ελεύθερος, όρθιος και αλύγιστος απέναντι στους καταναγκαστικούς και ιδεολογικούς μηχανισμούς των κρατούντων.

Μην επιτρέψετε να σας εξανδραποδίσουν. Διατηρήστε, μέσα στους ζοφερούς και άρρωστους καιρούς, άγρυπνη και ανυπόταχτη τη σκέψη σας, περιφρουρήστε την άγια υγεία και ρωμαλεότητα της ψυχής σας, κρατήστε στητό και αγέρωχο το ωραίο ανάστημά σας. Και αν η Εξουσία, που την συμφέρει να έχει παθητικούς και πολιτικά αδιάφορους υπηκόους, σας πει ότι, έτσι κάνοντας, δεν είστε φρόνιμοι και νομοταγείς πολίτες, αποδείξτε της ότι καλός πολίτης είναι μόνον ο ελεύθερος πολίτης, ο συνειδητός, ενεργός και υπεύθυνος πολίτης. Και θυμίστε της ότι ο Περικλής είχε πει στον "Επιτάφιο": όποιος αδιαφορεί για τα πολιτικά πράγματα του τόπου του είναι, όχι φιλήσυχος, αλλ' άχρηστος, "αχρείος" πολίτης. Και μη ξεχνάτε, στις σημερινές δύσκολες για την Πατρίδα μας και το Λαό μας περιστάσεις, τα λόγια του ποιητή - και θέλω μ' αυτά να σας αποχαιρετήσω:

"Όσοι το χάλκεον χέρι
βαρύ του φόβου αισθάνονται,
ζυγόν δουλείας ας έχωσι~
θέλει αρετήν και τόλμην
η Ελευθερία".

Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το τελευταίο μάθημα στους φοιτητές της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης του Συνταγματολόγου Αριστόβουλου Μάνεση, πριν συλληφθεί το 1968 από το δικτατορικό καθεστώς για τις δημοκρατικές του ιδέες. Δημοσιεύτηκε στο βιβλίο του "Συνταγματική Θεωρία και Πράξη", Θεσσαλονίκη 1980, με τίτλο "Το τελευταίο μάθημα επί δικτατορίας".

ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ: Ερωτήσεις Ι

Πώς γίνεται να είναι θνητοί οι άνθρωποι που αγαπώ,
αφού η αγάπη μου για αυτούς,
θνητή δεν είναι;
Γιατί πάντα η σωστή είναι η τελευταία επιλογή;
Τα άλογα, σε ποιους ποντάρουν;
Μικραίνει ο κόσμος ή γερνάμε;
Όλοι το ίδιο δεν θέλουμε. Μα, δεν απευχόμαστε όλοι το ίδιο;
Δίκιο έχει αυτός που μπορεί να το αποδείξει,
ή αυτός που μπορεί να το επιβάλλει;
Όταν ο κόσμος όλος πίστευε ότι η γη είναι επίπεδη,
Είχε ο κόσμος όλος δίκιο;
Πού είναι οι Γαλιλαίοι του κόσμου;

Μαριάννα Γιαννουράκου

ΘΕΜΑ 1^ο:

Η τάξη σας ετοιμάζει ένα αφιέρωμα για το περιοδικό του σχολείου σας, με αφορμή την επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, για το ρόλο των μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας στην αντίσταση κατά της δικτατορίας. Ετοιμάστε μία σύντομη παρουσίαση του κειμένου (80-100 λέξεις) στην ομάδα σύνταξης, προκειμένου να αποφασισθεί αν αυτό θα συμπεριληφθεί στο αφιέρωμα (προσχεδιασμένος προφορικός λόγος).

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ 2^ο:

Β1. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες. 

Ο Κωνσταντίνος Δασκαλάκης πιστεύει ότι…

·       ο ρυθμός της τεχνολογικής ανάπτυξης θα είναι και στο μέλλον εξίσου ραγδαίος, όπως στην εποχή μας.

·       στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης είναι αδύνατον να προκύψουν ηθικά διλήμματα.

·       σε δυσεπίλυτα ηθικά ζητήματα ο επιστήμονας θα πρέπει να φέρει την αποκλειστική ευθύνη να δώσει απαντήσεις.

·       για χάρη της κοινωνικής δικαιοσύνης η τεχνολογία πρέπει να επιβραδύνει τον ρυθμό εξέλιξής της.

·       αποτελεί ευθύνη του επιστήμονα να ενημερώνει την κοινωνία για τη λειτουργία των νέων τεχνολογικών επιτευγμάτων.

 Μονάδες 10

Β2.α.  Από ποιες ενδείξεις της μορφής και του περιεχομένου του Κειμένου ΙΙ συμπεραίνει κανείς ότι το κείμενο αποτελεί ομιλία;

Μονάδες 7

   β. Σχολιάστε τους τρόπους πειθούς της τελευταίας παραγράφου του κειμένου ΙΙ. Θεωρείτε ότι επιτυγχάνουν το στόχο τους;

Μονάδες 8

Β3.  "Σε τέτοιες στιγμές, σαν τις τωρινές, το ουσιώδες είναι, πιστέψτε με, να προστατεύσει κανείς τον εαυτό του, όχι από τη δίωξη, αλλά από τον εξευτελισμό. Να περισώσει την αξιοπρέπειά του ως ανθρώπου, ως πολίτη, ως επιστήμονα", υποστηρίζει ο ομιλητής το 1968.  Το 2018, ο νεότερος συνάδελφός του συμφωνεί ή διαφωνεί με τη θέση αυτή;  Τεκμηριώστε με αναφορές στο Κείμενο Ι.

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ 3^ο:

Ποιος ο ρόλος των ερωτημάτων στο ποίημα; Να ερμηνεύσετε το τελευταίο ερώτημα διατυπώνοντας και την προσωπική σας γνώμη για την ισχύ του στη σύγχρονη εποχή.  Να αναπτύξετε τις απόψεις σας σε ένα κείμενο 150 – 200 λέξεων.

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ 4^ο:

Στο κείμενο ΙΙ ένας πανεπιστημιακός δάσκαλος διακηρύσσει με θέρμη το χρέος του να μη σιωπά όταν η πολιτική συγκυρία υπονομεύει το αγαθό της πολιτικής ελευθερίας. Ωστόσο, αν και αυτή είναι μια πρωταρχική υποχρέωση του επιστήμονα, δεν είναι η μοναδική. Γράψτε ένα κείμενο που να προσδιορίζει τις ηθικές και άλλες υποχρεώσεις του επιστήμονα απέναντι στην κοινωνία που υπηρετεί. Υποθέστε ότι το κείμενο θα αποτελέσει ανακοίνωση των μαθητών του σχολείου σας σε ένα επιστημονικό συνέδριο με τίτλο: "Οι μαθητές για την επιστήμη".

                                                                             Μονάδες 30

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ:

ΘΕΜΑ 1^ο:

Λοιπόν, όπως είπαμε το κείμενο παρουσιάζει το χρέος του πανεπιστημιακού δασκάλου και των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας να μην μένουν αδρανείς όταν τους στερείται η πολιτική τους ελευθερία. Ο ομιλητής διακηρύσσει την απόφασή του να μη σιωπήσει, διότι υπό τις συνθήκες που επικρατούν η σιωπή θα ισοδυναμούσε με ανοχή στο καθεστώς. Σε τέτοιες στιγμές, το καθήκον όλων, λέει ο ομιλητής, είναι να προστατεύσουν την αξιοπρέπειά τους και να δείξουν έμπρακτα το σεβασμό τους στις αξίες και τα ιδανικά που υπηρετούν. Τελειώνοντας προτρέπει το ακροατήριό του να διατηρήσει άκαμπτο το φρόνημά του, υπενθυμίζοντας τις σχετικές υποθήκες του Περικλή και στίχους του Κάλβου.

Λέξεις 101

ΘΕΜΑ 2^ο:

Β1.

                            i.            Σ

                          ii.            Λ

                        iii.            Λ

                        iv.            Λ

                          v.            Σ

Β2.α. Ενδείξεις μορφής: Εναλλαγή α' ενικού και β' πληθυντικού γραμματικού προσώπου. Η αποστροφή της τελευταίας παραγράφου είναι γνώρισμα του προφορικού λόγου. Ο ομιλητής υιοθετεί συμβουλευτικό και παραινετικό ύφος ζητώντας από το ακροατήριό του να ενστερνιστεί τις προτροπές του. Χαρακτηριστική η χρησιμοποίηση αλλεπάλληλων προστακτικών, προτρεπτικών ή αποτρεπτικών.

Ενδείξεις περιεχομένου:

Τα αποσπάσματα:

"Το γεγονός ότι ... να σας τις πω αύριο"

"όσο θα μπορώ να διδάσκω ... από τη διδασκαλία μου την ουσία της"

δείχνουν ότι πρόκειται για παράδοση μαθήματος από καθηγητή πανεπιστημίου προς τους φοιτητές του.

β. Επίκληση στο συναίσθημα, με τις διαδοχικές προστακτικές και την επιλογή λεξιλογίου με αυξημένο συναισθηματικό φορτίο (εξανδραποδίσουν, ζοφερούς και άρρωστους καιρούς).

Επίκληση στο ήθος του δέκτη: "περιφρουρήστε την άγια υγεία και ρωμαλεότητα της ψυχής σας, κρατήστε στητό και αγέρωχο το ωραίο ανάστημά σας"

Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου: "Και αν η Εξουσία, που την συμφέρει να έχει παθητικούς και πολιτικά αδιάφορους υπηκόους".

Επίκληση στην αυθεντία: Οι αναφορές στον Περικλή και στον ποιητή (Κάλβος).

Οι τρόποι πειθούς του ομιλητή κρίνονται ιδιαίτερα αποτελεσματικοί καθώς χειρίζεται συγκινησιακά φορτισμένη γλώσσα, επιτυγχάνοντας τη διέγερση ισχυρών συναισθημάτων στο ακροατήριό του.

Β3.  Ο πανεπιστημιακός δάσκαλος το 1968 αναλύει τον ρόλο του επιστήμονα σε περιόδους πολιτικής κρίσης.  Σε χαλεπούς καιρούς, λοιπόν, όταν διακυβεύεται το ύψιστο αγαθό της πολιτικής ελευθερίας, πρώτιστη υποχρέωση όλων είναι η διαφύλαξη της ηθικής ελευθερίας. Καθώς ένα ανελεύθερο πολιτικό καθεστώς επιχειρεί να περιορίσει την πολιτική ελευθερία, τόσο η κοινωνία των πολιτών όσο και το κάθε άτομο χωριστά οφείλουν να περιχαρακώσουν και να θωρακίσουν την πιο προσωπική και εξατομικευμένη μορφή της ελευθερίας, δηλαδή την ηθική ελευθερία. Με τη στάση του ο πνευματικός άνθρωπος θα υποδείξει και στα υπόλοιπα μέλη της πολιτικής κοινότητας την αξία της ενεργητικής άμυνας απέναντι σε κάθε επιβουλή της ατομικής ελευθερίας.

Αντίστοιχος είναι ο ρόλος του επιστήμονα και στη σημερινή εποχή που η πρόοδος της επιστήμης  στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης διαμορφώνει νέες συνθήκες και εγείρει ηθικά ζητήματα.  Σύμφωνα με τον Δασκαλάκη τα νέα δεδομένα απαιτούν τη δραστηριοποίηση ολόκληρης της κοινωνία για το πώς θα διαμορφωθεί η εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης στη ζωή μας. Ο επιστήμονας πρέπει να είναι ενεργό μέλος αυτής της προσπάθειας, γιατί κατέχει την απαραίτητη τεχνογνωσία. Γιατί ο επιστήμονας κατευθύνει τις εξελίξεις, γνωρίζει τι είναι εφικτό, μπορεί να ψυχανεμιστεί τις πιθανές αλλαγές που θα επέλθουν και τις προκλήσεις που αυτές θα θέσουν.

ΘΕΜΑ 3^ο:αδημοσιεύουμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με τη και ποιήτρια :

Το ποίημα αποτελείται από μια σειρά ερωτημάτων που εκφράζουν την αγωνία της ποιήτριας για τις αντιφάσεις που βλέπει γύρω της.  Την αγωνία της μοιράζεται, με τρόπο ζωντανό και παραστατικό, με τους αναγνώστες της προσπαθώντας να τους προβληματίσει και να κινητοποιήσει την ευαισθησία και τη σκέψη τους πάνω στα παράδοξα της ζωής.  Αφετηρία του προβληματισμού της ο Γαλιλαίος.

Ο Γαλιλαίος, ως επιστήμονας, έκανε μία κορυφαία ανακάλυψη:  συμπέρανε επιστημονικά ότι οι παλιοί νόμοι περί της κίνησης των ουρανίων σωμάτων, δεν ίσχυαν, αφού δεν είναι ο Ήλιος που γυρίζει γύρω από τη Γη, αλλά η Γη που περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο, όπως και όλοι οι πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος.  Όταν όμως χρειάστηκε να υπερασπιστεί την ανακάλυψή του, ο Γαλιλαίος, ακόμη και με το υψηλότερο κόστος από όλα, αυτό της ζωής του, τότε έκαμε πίσω. Τότε ήταν που ουσιαστικά απαρνήθηκε την επιστημονική του ιδιότητα και τον ρόλο του ως πρωτοπορία της διανόησης. Αντίστοιχη είναι η εικόνα που παρατηρείται συχνά στην εποχή μας και αυτή είναι που κάνει την ποιήτρια να αναφωνεί στον τελευταίο στίχο: «Πού είναι οι Γαλιλαίοι του κόσμου;» Δηλαδή, πού είναι εκείνοι οι επιστήμονες που με το προσωπικό τους παράδειγμα θα καθοδηγήσουν τον άνθρωπο στις δύσκολες καταστάσεις της εποχής, παραμερίζοντας κάθε προσωπική φιλοδοξία.

 ΘΕΜΑ 4^ο:

ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ: Κύριοι σύνεδροι,

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:

Οι επιδόσεις στη βιοτεχνολογία, οι νέες εφαρμογές στην πολεμική βιομηχανία, η εισαγωγή καινοτομιών στην τεχνολογία των τροφίμων επαναφέρουν στο προσκήνιο το κρίσιμο πρόβλημα της ευθύνης του σύγχρονου επιστήμονα απέναντι στο κοινωνικό σύνολο, αναφορικά με το ρόλο των επιστημονικών εξελίξεων στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου.

Υπό το πρίσμα των εξελίξεων, επιτρέψτε μας μία απόπειρα να αποτυπώσουμε, ως αυριανοί πολίτες του κόσμου, το βασικό διάγραμμα της ευθύνης του επιστήμονα απέναντι στην κοινωνία που τάχθηκε να υπηρετεί.

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ:

·       Η επιστήμη στην υπηρεσία του ανθρώπου – στόχος η βελτίωση της ζωής του ανθρώπου και η εξυπηρέτηση του κοινού συμφέροντος της ανθρωπότητας.

·       Πολιτική και κοινωνική επαγρύπνηση του επιστήμονα, ώστε να καταγγέλλει οποιαδήποτε επιβουλή του δημόσιου συμφέροντος υποπίπτει στην αντίληψή του και να καθοδηγεί με την καθαρότητα του επιστημονικού λόγου το δρόμο για τη διεκδίκηση καλύτερων όρων ζωής.

·       Δημιουργική σύνδεση της επιστήμης με τη ζωή πράγμα που  γεννά την υποχρέωση για την εκλαΐκευση της επιστημονικής γνώσης, ώστε να είναι προσιτή και στους αμύητους και να συντελέσει στην καταπολέμηση της δεισιδαιμονίας και την ανύψωση του πνευματικού επιπέδου του ανθρώπου.

·       Ανάγκη της προστασίας του περιβάλλοντος.  Οι αρχαίοι έλεγαν "ο τρώσας και ιάσεται", μ' άλλα λόγια αυτός που έκανε το κακό οφείλει και να το θεραπεύσει. Επομένως, η επιστήμη έχει τη μεγαλύτερη ευθύνη στην προστασία του περιβάλλοντος. Πράγματι, γίνονται προσπάθειες για την ανάπτυξη μεθόδων μιας πιο ορθολογικής διαχείρισης των πόρων της φύσης, οι οποίες είναι η πιο λαμπρή συνεισφορά στην ανθρωπότητα και ταυτόχρονα μια καλή απόπειρα εξιλέωσης για τα δεινά από την αλόγιστη οικονομική ανάπτυξη.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Όλοι γνωρίζουμε πως η επιστήμη δεν είναι πανάκεια και ότι οι επιστήμονες είναι κι αυτοί άνθρωποι, με τις αρετές και τις αδυναμίες τους. Ζητούμε να μας συγχωρήσετε αν είμαστε υπερβολικοί στις απαιτήσεις μας, και δεν παραγνωρίζουμε φυσικά ότι δεν αρκούν μόνο οι καλές προθέσεις της επιστημονικής κοινότητας, αλλά χρειάζεται και βούληση από αυτούς που διαχειρίζονται τις τύχες του κόσμου.  Όμως η κοινωνία μας οφείλει να είναι ιδιαίτερα απαιτητική με τους πνευματικούς της ηγέτες. Γιατί, ακόμη κι αν δεν έχουν απεριόριστη ισχύ, η συνεισφορά τους στην υλοποίηση του οράματος για ένα καλύτερο κόσμο είναι καθοριστικής σημασίας.

Αποφώνηση: Σας ευχαριστούμε

Λέξεις 348