ΠΕΡΙ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΙΟΥ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΙΟΥ

- Ποιο είναι για σας το κεντρικό θέμα που θίγεται στο κείμενο; Μέσα από ποιες αφηγηματικές επιλογές αναδεικνύεται; Γράψτε ένα σχόλιο περίπου 150 λέξεων.

- Βασικό θέμα του διηγήματος είναι η μετάπτωση ενός ισχυρού άνδρα από την ευτυχία στη δυστυχία μετά από μια τραγική εμπειρία. Πώς συμβάλλει στην ανάδειξή του ο χρόνος της αφήγησης; Γράψτε ένα σχόλιο 100 λέξεων περίπου.
- Τι πιστεύετε: Την αγαπούσε ή όχι την Άννα το αγόρι; Πού βασίζετε την άποψή σας; Γράψτε ένα σχόλιο 100 λέξεων περίπου.

- Ποιο είναι το κεντρικό ερώτημα που θέτει το κείμενο. Με ποιο τρόπο η μετατόπιση στον χρόνο και στον χώρο αναδεικνύει το θέμα αυτό;

- Ποιο νομίζετε ότι είναι το κεντρικό θέμα συζήτησης που θίγεται στο ποίημα; Λαμβάνοντας υπόψη σας τον συμβολικό/αλληγορικό χαρακτήρα του ποιήματος γράψτε την άποψή σας σ’ ένα κείμενο 100 περίπου λέξεων.
- Το θεματικό κέντρο γύρω από το οποίο αναπτύσσεται το κείμενο είναι ….

Λαμβάνοντας υπόψη σας δύο τουλάχιστον κειμενικούς δείκτες, ποια στάση

ζωής νομίζετε ότι προτείνεται; Γράψτε την άποψή σας σ’ ένα κείμενο 150

περίπου λέξεων.

- Λαμβάνοντας υπόψη τον χρόνο δημοσίευσης του ποιήματος και αξιολογώντας τα αντιθετικά μοτίβα/…, παρουσιάστε σ’ ένα κείμενο 150 περίπου λέξεων το βασικό, κατά τη γνώμη σας, θέμα που θίγεται στο ποίημα.

- Το κείμενο γράφτηκε στη διάρκεια της δικτατορίας ή ... (π.χ. Αναγνωστάκη "Κάθε πρωί"). Αυτή η πληροφορία σας πώς σας βοηθάει να εντοπίσετε το  

κεντρικό θέμα του ποιήματος; Να αναπτύξετε την άποψή σας σε ένα κείμενο....λέξεων.

- Ο ήρωας αναλαμβάνει να αποκαταστήσει τη διασαλευμένη «ηθική τάξη» λόγω της απιστίας της γυναίκας του (Θεοτόκη, Πίστομα"). Πώς κρίνετε μια τέτοια ενέργεια; Να γράψετε ένα σχόλιο 100-120 λέξεων.

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΡΙΤΗΣ ΤΑΞΗΣ ΓΕΛ

ΤΙ ΠΡΟΒΛΕΠΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟ ΣΧΟΛΙΟ μετά την 2α Αυγούστου 2019;

Το τρίτο θέμα σχετίζεται με το λογοτεχνικό κείμενο και αφορά στην παραγωγή ερμηνευτικού σχολίου, με το οποίο επιδιώκεται οι μαθητές και οι μαθήτριες,

Αφενός να αναπτύσσουν κρίσιμα θέματα/ερωτήματα που πραγματεύεται το λογοτεχνικό κείμενο, αξιοποιώντας συνδυαστικά κειμενικούς δείκτες ή και στοιχεία συγκειμένου,

αφετέρου να τοποθετούνται/ανταποκρίνονται στα θέματα/ερωτήματα αυτά, τεκμηριώνοντας τις προσωπικές τους θέσεις.

Η προβλεπόμενη έκταση της απάντησης μπορεί να κυμαίνεται από 100 έως 200 λέξεις

ΠΑΡΑΤΗΡΟΥΜΕ ΟΤΙ

η κεντρική έννοια είναι το κρίσιμο ερώτημα/θέμα που πραγματεύεται το κείμενο

ενώ με τους κειμενικούς δείκτες και τα στοιχεία συγκειμένου τεκμηριώνεται η ανάπτυξη του κρίσιμου ερωτήματος/θέματος

αν δεν καταδειχθούν τα στοιχεία αυτά, η ανάπτυξη γίνεται ερήμην του κειμένου, άρα δεν αποδεικνύεται η συνάφεια της με το κείμενο

αν η ερμηνεία των στοιχείων αυτών δεν έχει συνοχή, η ανάπτυξη είναι αδύναμη.

Παρατηρούμε επίσης ότι δεν ορίζεται από ποιον γίνεται ο καθορισμός του κρισίμου θέματος / ερωτήματος. Μπορεί να αφεθεί ο μαθητής να το ορίσει και να το αναπτύξει, μπορεί όμως και ο θεματοθέτης, οπότε ο μαθητής έχει καθήκον μόνο να το αναπτύξει. Στη δεύτερη βέβαια περίπτωση παραβιάζεται ο ορισμός του ερμηνευτικού σχολίου και ο ερμηνευτικός διάλογος συνολικά!

Τι σημαίνει “να αναπτύξει”; Προφανώς να το παρουσιάσει με τον τρόπο που εντοπίζεται στο κείμενο, με τις διαστάσεις του, το εύρος και το βάθος του.

Το β σκέλος, της αναγνωστικής ανταπόκρισης στο κρίσιμο θέμα/ ερώτημα , είναι προφανές ότι απαιτεί υποστήριξη προσωπικής θέσης (επιχείρημα – τεκμηρίωση) πάντα όμως σε συνάφεια με το θέμα.

ΠΩΣ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΘΕΜΑ/ΕΡΩΤΗΜΑ ΣΤΟ ΓΛΩΣΣΑΡΙ;

Είναι το ερώτημα που προκαλείται στον αναγνώστη/στην αναγνώστρια, όταν διαβάζει ένα λογοτεχνικό κείμενο και απορρέει από αυτό που ο καθένας πιστεύει ότι είναι το πιο κρίσιμο θέμα συζήτησης που θέτει το κείμενο. Το «ερώτημα» δεν είναι μια οποιαδήποτε ερώτηση, διευκρινιστικού, λ.χ., τύπου· η απάντησή του δεν περιέχεται συνήθως ούτε αποκλειστικά στο κείμενο.

Αντίθετα, το «ερώτημα» παράγεται από έναν βαθύ πυρήνα σιωπής μέσα στο κείμενο και επιδέχεται πολλές απαντήσεις. Ερώτημα, λ.χ., για το ποίημα Περιμένοντας τους βαρβάρους του Κ.Π. Καβάφη θα μπορούσε να είναι το «Ποιοι είναι οι βάρβαροι; Τι συμβολίζουν;» ή «Γιατί εκείνοι που τους περιμένουν δείχνουν να τους έχουν τόση ανάγκη;»· όχι, όμως, «τι ήταν οι ύπατοι και οι συγκλητικοί;». Οι τοποθετήσεις των αναγνωστών/-τριών στο ερώτημα συνθέτουν σταδιακά μια πολλαπλή ερμηνεία. Για παράδειγμα, στο δεύτερο ερώτημα για το ποίημα Περιμένοντας τους βαρβάρους θα μπορούσαν να ακουστούν απόψεις, όπως: «για να τους βγάλουν από την αποχαύνωση του πολιτισμού» ή «για να αποτινάξουν τις ευθύνες τους για το αδιέξοδο στο οποίο περιήλθαν» κ.ά. Επειδή το θέμα συνδέεται με την οπτική και τα επίπεδα ανάγνωσης του καθενός και της καθεμιάς, τα θέματα είναι ρευστά και ποικίλλουν.

ΠΩΣ ΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΣΤΟ ΓΛΩΣΣΑΡΙ;

Είναι τα μορφικά στοιχεία του κειμένου που συνιστούν το εξωτερικό περίβλημα αλλά και το σκελετό του. Περιλαμβάνουν το λογοτεχνικό γένος/είδος, τις γλωσσικές επιλογές, τους αφηγηματικούς τρόπους, τις αφηγηματικές τεχνικές, τη δομή, την πλοκή, τους χαρακτήρες κ.ά. Η συνδυαστική ερμηνεία των κειμενικών δεικτών μας βοηθά να διερευνήσουμε τις ανταποκρίσεις μας στο κείμενο και να του αποδώσουμε νόημα.

ΠΩΣ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΤΟ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΤΟ ΓΛΩΣΣΑΡΙ;

Είναι ένα γραπτό σχόλιο, περιορισμένης έκτασης, που περιλαμβάνει την ανάπτυξη αφενός του βασικού, για τους/τις μαθητές/-τριες, ερωτήματος/θέματος του κειμένου και αφετέρου της ανταπόκρισής τους σε αυτό. Στο ερμηνευτικό σχόλιο, ο/η μαθητής/-τρια δεν περιορίζεται στο «τι λέει το κείμενο» αλλά επεκτείνεται στο «τι σημαίνει για τον/την ίδιον/-α». Με τη συγγραφή του ερμηνευτικού σχολίου, διευκολύνεται η ανάδυση του «εγώ» και «ελέγχεται» σύνθετα ο βαθμός εκπλήρωσης του γενικού και των ειδικότερων σκοπών διδασκαλίας του μαθήματος

ΠΩΣ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΤΟ ΣΥΓΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΟ ΓΛΩΣΣΑΡΙ;

Είναι το πλαίσιο αναφοράς του λογοτεχνικού έργου, δηλαδή τα ιστορικά, κοινωνικά και βιογραφικά/ιδεολογικά δεδομένα των συνθηκών της παραγωγής του. Τα στοιχεία του πραγματικού κόσμου που αναπαριστώνται στα λογοτεχνικά κείμενα αποτελούν το συγκείμενό τους και συμβάλλουν στην ερμηνεία τους. Τέτοια στοιχεία είναι, μεταξύ άλλων, η χωρο-χρονική τοποθέτηση (πού και πότε εκτυλίσσεται αυτό που διαβάζουμε), οι ιστορικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες του χρόνου συγγραφής, η πολιτεία και το δίκαιό της (άγραφο ή γραπτό), ο πολιτισμός, η κουλτούρα και η θρησκεία, όπως μετουσιώνονται σε διαδεδομένες αντιλήψεις, παραδόσεις και ήθη.

Όλα αυτά υποδηλώνονται στο κείμενο είτε συνδυαστικά είτε επιλεκτικά∙ αποτελούν βοηθητικά στοιχεία, για να καταλάβει ο αναγνώστης/η αναγνώστρια ότι αυτό που διαβάζει αποτελεί μια μικρή φέτα ζωής του πραγματικού κόσμου, όπως αυτός διαθλάται στο κείμενο μέσα από τη φιλοσοφική και ιδεολογική ματιά του/της συγγραφέα και από τις γλωσσικές του επιλογές. Με άλλα λόγια, διαβάζει συγκεκριμένους χαρακτήρες σε ένα συγκεκριμένο χρονικό και χωρικό περιβάλλον όχι με τρόπο πραγματικό και ρεαλιστικό, αλλά μέσα από το είδος της αναπαράστασης που κάνει ο/η συγγραφέας με τις επιλογές του. Ο αναγνώστης/η αναγνώστρια καλείται να λαμβάνει υπόψη όλα αυτά και να προβαίνει σε λεπτές διακρίσεις ανάμεσα στον πραγματικό κόσμο και το συγκείμενο.

ΠΟΙΑ ΜΟΡΦΗ ΕΧΕΙ ΤΟ ΘΕΜΑ ΣΤΟ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΙΕΠ ΜΕ ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ΤΗΣ ΧΛΟΗΣ ΚΟΥΤΣΟΥΜΠΕΛΗ;

Αξιοποιώντας τους κειμενικούς δείκτες του ποιήματος (π.χ. εικόνες, αντιθέσεις κ.λπ.) να σχολιάσετε το θέμα/ερώτημα που πιστεύετε ότι τίθεται στο ποίημα αυτό κατά την κρίση σας.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΙΟΥ (τα προσέφερε  η οικοδέσποινα ύστερα από συζήτηση της με "αυθεντικό" συνάδελφο)

- Ποιο είναι για σας το κεντρικό θέμα που θίγεται στο κείμενο; Μέσα από ποιες αφηγηματικές επιλογές αναδεικνύεται; Γράψτε ένα σχόλιο περίπου 150 λέξεων.
- Βασικό θέμα του διηγήματος είναι η μετάπτωση ενός ισχυρού άνδρα από την ευτυχία στη δυστυχία μετά από μια τραγική εμπειρία. Πώς συμβάλλει στην ανάδειξή του ο χρόνος της αφήγησης; Γράψτε ένα σχόλιο 100 λέξεων περίπου.
- Τι πιστεύετε: Την αγαπούσε ή όχι την Άννα το αγόρι; Πού βασίζετε την άποψή σας; Γράψτε ένα σχόλιο 100 λέξεων περίπου.

- Ποιο είναι το κεντρικό ερώτημα που θέτει το κείμενο. Με ποιο τρόπο η μετατόπιση στον χρόνο και στον χώρο αναδεικνύει το θέμα αυτό;

- Ποιο νομίζετε ότι είναι το κεντρικό θέμα συζήτησης που θίγεται στο ποίημα; Λαμβάνοντας υπόψη σας τον συμβολικό/αλληγορικό χαρακτήρα του ποιήματος γράψτε την άποψή σας σ’ ένα κείμενο 100 περίπου λέξεων.
- Το θεματικό κέντρο γύρω από το οποίο αναπτύσσεται το κείμενο είναι ….

Λαμβάνοντας υπόψη σας δύο τουλάχιστον κειμενικούς δείκτες, ποια στάση

ζωής νομίζετε ότι προτείνεται; Γράψτε την άποψή σας σ’ ένα κείμενο 150

περίπου λέξεων.

- Λαμβάνοντας υπόψη τον χρόνο δημοσίευσης του ποιήματος και αξιολογώντας τα αντιθετικά μοτίβα/…, παρουσιάστε σ’ ένα κείμενο 150 περίπου λέξεων το βασικό, κατά τη γνώμη σας, θέμα που θίγεται στο ποίημα.

- Το κείμενο γράφτηκε στη διάρκεια της δικτατορίας ή ... (πχ Αναγνωστάκη "Κάθε πρωί"). Αυτή η πληροφορία σας πώς σας βοηθάει να εντοπίσετε το κεντρικό θέμα του ποιήματος; Να αναπτύξετε την άποψή σας σε ένα κείμενο.... λέξεων.
- Ο ήρωας αναλαμβάνει να αποκαταστήσει τη διασαλευμένη «ηθική τάξη» λόγω της απιστίας της γυναίκας του (Θεοτόκη, Πίστομα"). Πώς κρίνετε μια τέτοια ενέργεια; Να γράψετε ένα σχόλιο 100-120 λέξεων.

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΤΙ ΠΡΟΒΛΕΠΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΜΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΛΟΓΟΥ ΣΤΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΌ ΚΕΙΜΕΝΟ

Το τρίτο θέμα αναφέρεται στην παραγωγή γραπτού λόγου και απορρέει από το κείμενο. Προτείνονται ένα θέμα αναγνωστικής ανταπόκρισης και ένα θέμα δημιουργικής γραφής και κάθε μαθητής/τρια επιλέγει ένα από τα δυο.

Ι. Όσον αφορά την αναγνωστική ανταπόκριση ελέγχεται η ικανότητα των μαθητών/τριών

α) είτε να σχολιάζουν ιδέες, αξίες, στάσεις, πράξεις και συμπεριφορές που αναδεικνύονται στο κείμενο τεκμηριώνοντας την άποψη τους με στοιχεία του κειμένου και του εισαγωγικού σημειώματος,

β) είτε να συγκρίνουν ιδέες, αξίες, στάσεις, πράξεις και συμπεριφορές που αναδεικνύονται στο κείμενο με αντίστοιχες του σήμερα,

γ) είτε να συσχετίσουν ιδέες, αξίες, στάσεις, πράξεις και συμπεριφορές που αναδεικνύονται στο κείμενο με προσωπικές εμπειρίες, βιώματα, συναισθήματα κ.τ.λ.

II. Όσον αφορά τη δημιουργική γραφή, οι μαθητές/ τριες καλούνται:

α) είτε να αναδιηγηθούν τμήμα της ιστορίας από την οπτική γωνία συγκεκριμένου ήρωα (π.χ. με μορφή ημερολογίου, επιστολής κ.τ.λ.),

β) είτε να αλλάξουν ή να συμπληρώσουν δημιουργικά το αρχικό κείμενο (π.χ. με τη δημιουργία νέας σκηνής ή διαλόγων, την εισαγωγή στοιχείων περιγραφής ή σχολίων ή οπτικών, ακουστικών και άλλων εικόνων κ.ά.),

γ) είτε να διατυπώσουν σκέψεις και να εκφράσουν συναισθήματα που τους ενεργοποιεί η ανάγνωση του λογοτεχνικού κειμένου σε ένα νέο κείμενο το οποίο υιοθετεί τα χαρακτηριστικά κειμενικού είδους (ποιητικού ή πεζού) που ορίζεται από τον/την εκπαιδευτικό.

Με το κείμενο αυτό: α) ως προς το περιεχόμενο ελέγχεται η ικανότητα των μαθητών/τριών να αξιοποιούν με τρόπο ευρηματικό τα δεδομένα του κειμένου. β) ως προς τη δομή ελέγχεται ο βαθμός ανταπόκρισης του μαθητικού κειμένου στο κειμενικό είδος που ζητείται. γ) ως προς τη μορφή ελέγχονται το ύφος (επιλογή κατάλληλου λεξιλογίου, ιδιωματισμών, σύνταξης που υπηρετούν τον σκοπό του κειμένου και ταιριάζουν στο κειμενικό είδος και το επικοινωνιακό πλαίσιο) και η χρήση της γλώσσας (ορθογραφία, σύνταξη, σαφήνεια στη διατύπωση, στίξη κ.τ.λ.)

ΤΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΙΕΠ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΕΔΩ:

https://filologika.gr/wp-content/uploads/2016/11/kritiria_axiologisis_ne_glossas.pdf

Καταγράφονται μόνο τα θέματα της παραγωγής λόγου – αναγνωστικής ανταπόκρισης

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΜΕ ΘΕΜΑ ΠΟΙΗΜΑ ΤΟΥ ΔΡΟΣΙΝΗ

Σε ποια ψυχική κατάσταση βρίσκεται ο ποιητής όταν γράφει το ποίημα αυτό; Είναι ήρεμος, χαρούμενος, κάτι άλλο; Για την απάντησή σου να αξιοποιήσεις φράσεις και λέξεις του ποιήματος αλλά και το εισαγωγικό κείμενο του βιβλίου όπου σημειώνεται: «Στις εικόνες του συγκεκριμένου ποιήματος κυριαρχεί η ειδυλλιακή διάσταση και η αρμονική συνύπαρξη όλων των μερών του θαλασσινού τοπίου».

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΜΕ ΘΕΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΟΥ Ν.ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ

Στο απόσπασμα καταγράφονται τα ανάμικτα συναισθήματα που αισθάνεται ο μικρός μαθητής την πρώτη μέρα προς το σχολείο (βλ. και πρώτη ερώτηση). Να επιβεβαιώσεις την παραπάνω παρατήρηση από τρία χωρία του κειμένου, εξηγώντας τι τον χαροποιεί και τι τον φοβίζει. Θεωρείς λογική και αναμενόμενη τη στάση του αυτή; Γιατί; Ισχύει το ίδιο και σήμερα για έναν μικρό μαθητή; Γιατί;

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΜΕ ΘΕΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ Της ΑΝΝΑΣ ΦΡΑΝΚ

Συχνά οι έφηβοι θεωρούν ότι οι μεγαλύτεροι δεν τους καταλαβαίνουν και νιώθουν απομονωμένοι. Τα συναισθήματα που περιγράφει η Άννα νομίζετε ότι δικαιολογούνται από το γεγονός ότι βρίσκεται στην εφηβική ηλικία; Να απαντήσετε σε 100-120 λέξεις, αφού λάβετε υπόψη και όσα αναφέρονται στο εισαγωγικό σημείωμα για τις συνθήκες ζωής της Άννας

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΚΡΤΗΡΙΟ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΑ ΖΑ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗ ΜΥΡΙΒΗΛΗ

«... ο σεβασμός των ζώων από τους ανθρώπους είναι αδιαχώριστος με τον αντίστοιχο σεβασμό ανθρώπου προς άνθρωπο.» Από την οικουμενική διακήρυξη για τα δικαιώματα των ζώων, Παρίσι, 1978. Να συσχετίσετε την παραπάνω θέση με το απόσπασμα του Στρ. Μυριβήλη.

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΠΑΛ

ΤΙ ΠΡΟΒΛΕΠΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΜΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΛΟΓΟΥ ΣΤΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Η τρίτη δραστηριότητα αφορά στην ερμηνεία και την παραγωγή λόγου σε ένα θέμα αναγνωστικής ανταπόκρισης.

Ζητείται από τους μαθητές/τριες

να αξιολογήσουν ιδέες, αξίες, στάσεις, συμπεριφορές που αναδεικνύονται στο κείμενο με βάση είτε τα κειμενικά συμφραζόμενα είτε τα ιστορικά και ιδεολογικά συμφραζόμενα της εποχής παραγωγής του έργου (εφόσον τους δίνονται σχετικές πληροφορίες),

να τις συγκρίνουν με αυτές του σήμερα

ή να τις συσχετίσουν με προσωπικές εμπειρίες, βιώματα, συναισθήματα.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΙΕΠ 1

Το κείμενο αναφέρεται στην εμπειρία από την ηλεκτροδότηση ενός μικρού νησιού, της Σύμης, στα τέλη του 1928.

(απόσπασμα από μυθιστόρημα)

  Η Μαρία σπρώχνοντας προσπάθησε να πλησιάσει προς το μέρος των επισήμων, αλλά δεν τα κατάφερε. Μια κοπέλα τής είπε να μείνει εκεί που ήταν γιατί δίπλα τους βρισκόταν ένας φανοστάτης και θα έβλεπαν από κοντά τι θα συνέβαινε όταν θ' άναβαν τα φώτα.

  Η ομιλία τελείωσε και τότε -όπως είχαν συνεννοηθεί απ' τ' απόγευμα- όλα τα μαγαζιά και τα σπίτια έσβησαν τις λάμπες πετρελαίου. Ένα πυκνό σκοτάδι απλώθηκε και τους έκοψε την αναπνοή. Ένας προϊστορικός φόβος τούς κατέλαβε. Ο τρόμος του απόλυτου σκοταδιού. Χέρια απλώθηκαν κι οι άνθρωποι άγγιζαν ο ένας τον άλλον. Σαν να ήθελαν να παρηγορηθούν, λες κι

είχαν νιώσει στη πλάτη τους την ανάσα του τσακαλιού, της ύαινας και της μεγάλης αρκούδας των σπηλαίων. Τότε που το φως της φωτιάς έδιωχνε τον κίνδυνο των σαρκοφάγων και η εστία ήταν το κέντρο των ανθρώπινων ομάδων.

  Κάποιος έδωσε ένα σύνθημα κι ο αθέατος μηχανικός κατέβασε το λεβιέ στο σταθμό παραγωγής. Οι δύο πετρελαιοκίνητες σουηδικές μηχανές Bolider, ισχύος τριάντα ίππων η κάθε μια, πήραν απαλά μπρος και διοχέτευσαν τα 220 βολτ συνεχούς ρεύματος.

   Όλες οι ηλεκτρικές λάμπες άναψαν και φώτισαν τον τόπο.

  “Ααα”, ακούστηκε μόνο στην αρχή. Οι άνθρωποι εντυπωσιασμένοι κοιτούσαν άφωνοι. Μετά, μόλις συνήλθαν απ' την πρώτη έκπληξη, άρχισαν να λένε και να επαναλαμβάνουν ο ένας στον άλλον “Τα 'λεχτρικά”, “Τα 'λεχτρικά”, λες και η επανάληψη θα έφερνε και την αφομοίωση του εξαιρετικού γεγονότος. Έπειτα άρχισαν να κινούνται προς τα μαγαζιά, να μπαίνουν στα ηλεκτροφωτισμένα καφενεία και τα μπακάλικα, να δίνουν συγχαρητήρια στους υπερήφανους ιδιοκτήτες και να δέχονται το κέρασμα. Ήταν πράγματι ένα πανηγύρι.

  Η Μαρία δεν ακολούθησε το πλήθος. Έμεινε κάτω απ' το φανοστάτη και γύριζε γύρω γύρω κυνηγώντας τη σκιά της, όπως η γάτα προσπαθεί να πιάσει την ουρά της. Ζαλίστηκε και στάθηκε. Τα φώτα της προκυμαίας έκαναν τρελούς κύκλους. Η καρδιά της χτυπούσε με δύναμη. Καταλάβαινε ότι ζούσε κάτι μοναδικό κι ότι όταν θα μεγάλωνε και θ' αποκτούσε παιδιά κι εγγόνια, θα μπορούσε να τους λέει: “Ήμουνα κι εγώ εκεί όταν ήρθαν τα 'λεχτρικά”. Ήταν κι αυτή μια κουκκίδα σε μια ιστορική στιγμή.

(338 λέξεις)

Ευγενία Φακίνου, Έρως, Θέρος, Πόλεμος, εκδόσεις Καστανιώτη, 2003, σελ. 63-64

“Καταλάβαινε ότι ζούσε... ιστορική στιγμή.” Η ηρωίδα συμμετέχει σε μια σημαντική στιγμή στην ιστορία του νησιού της. Ποιες σκέψεις και ποια συναισθήματα εκφράζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα; Πώς θα νιώθατε εσείς σε μια ανάλογη κατάσταση; Να αναπτύξετε την απάντησή σας σε ένα ενιαίο κείμενο 100-150 λέξεων.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΙΕΠ 2

Το κείμενο είναι απόσπασμα από ποίημα του ισπανού ποιητή Χοσέ Αγκουστίν Γκοϊτισόλο (José Agustín Goytisolo,1928-1999 )με τίτλο Λόγια για τη Τζούλια (1979). Kαθώς η μικρή Julia ξεκινάει το ταξίδι της ζωής της, ο πατέρας της αναλαμβάνει να της στρώσει το δρόμο, ψιθυρίζοντας για την αγάπη, τη ζεστασιά των σχέσεων, τη χαρά της ζωής και καλώντας τη, στις δύσκολες στιγμές της, να θυμάται πάντα τα λόγια του.

«Λόγια για την Τζούλια»

[…] Μα όταν μιλώ σε σένα

Όταν σου γράφω αυτούς τους στίχους

Σκέφτομαι επίσης και τους άλλους ανθρώπους

Το πεπρωμένο σου είναι στους άλλους

Το μέλλον σου είναι η ζωή σου η ίδια

Η αξιοπρέπειά σου είναι η αξιοπρέπεια όλων

Οι άλλοι θα περιμένουν την αντίστασή σου

Τη βοήθεια από τη χαρά σου

Τη βοήθεια από το τραγούδι σου μέσα στα δικά τους τραγούδια

Κόρη μου είναι καλύτερα

Να ζήσεις με τη χαρά των ανθρώπων

Παρά να φωνάζεις πίσω από έναν τυφλό τοίχο

‘Ομως να σκέφτεσαι πάντα

Αυτό που κάποτε σου έγραψα

Με τη σκέψη μου σε σένα, όπως σε σκέπτομαι τώρα

Ποτέ μην παραδίδεσαι, μην εγκαταλείπεις

Ποτέ μην πεις στη διαδρομή

δεν μπορώ άλλο και σταματάω.

Η ζωή είναι όμορφη, θα το δεις

Και παρά όλα τα υπόλοιπα

Θα έχεις έρωτες, θα έχεις φίλους

Έξω από εδώ δεν υπάρχει καμιά εκλογή

Κι αυτός ο κόσμος έτσι όπως είναι

Είναι ολόκληρη η κληρονομιά μας

[…]Και πάντα, να σκέφτεσαι πάντα

Αυτό που κάποτε σου έγραψα

Με τη σκέψη μου σε σένα, όπως σε σκέπτομαι τώρα…

[José Agustín Goytisolo, Palabras para Julia (Λόγια για τη Τζούλια) μτφρ.: Γιάννης Ανδρουλιδάκης, με διασκευασμένη τη μετάφραση]

Ως νέος/α με ανησυχίες και προβληματισμούς για το μέλλον που ανοίγεται μπροστά σου, ποια συμβουλή (ή συμβουλές) του ποιητή πιστεύεις ότι θα σου φανεί χρήσιμη; Να αναπτύξεις τη σκέψη σου σε 100 λέξεις

ΕΠΑΛ ΙΟΥΝΙΟΣ 2018

Εισαγωγικό Σημείωμα:

Ο Θανάσης Βαλτινός είναι συγγραφέας και γράφει διηγήματα, μυθιστορήματα και σενάρια για τον κινηματογράφο. Το διήγημα Ειδύλλιο ανήκει στη συλλογή Επείγουσα ανάγκη ελέου (2015).

Ειδύλλιο

Δεν ήταν ακριβώς του δρόμου. Από κάπου πρέπει να το είχε σκάσει. Ήταν καθαρή και υγιής. Το τρίχωμά της γυάλιζε-εξαιρετικά νέα δηλαδή. Ενάμισι-δύο χρόνων;

Διασχίζοντας τη Βασιλίσσης Σοφίας, από Πλουτάρχου προς Ριζάρη, με πήρε από πίσω. Ήταν χαρούμενη. Με προσπερνούσε φερμάροντας , προχώραγε, ξαναγύριζε κοντά μου. Χαρούμενη. Με ακολούθησε έτσι έως τη Βασιλέως Κωνσταντίνου. Την περάσαμε μαζί.

Μπήκαμε στην Αντήνορος. Έφυγε πάλι μπροστά. Πάντα τρέχοντας, πάντα φερμάροντας. Διαδήλωνε με αυτόν τον τρόπο την ευφροσύνη της. Ευφροσύνη που ζούσε, που ξαναγύριζε πίσω και με κοίταζε στα μάτια, που με εμπιστευόταν.

Στην Αστυδάμαντος σταμάτησα. Έβγαλα τα κλειδιά μου. Είχε φτάσει η ώρα. Εκείνη έπαψε να τρέχει. Ακίνητη. Ήταν μια πρώτη ραγισματιά αμφιβολίας. Είχα ψηλά ένα μεγάλο μπαλκόνι, αυτό ήταν όλο. Να την κάνω τι; Έβαλα το κλειδί στην πόρτα προσπαθώντας να μην την κοιτάξω. Συμπεριφορά δειλού. Δεν τα κατάφερα. Το μάτι μου την αναζήτησε από μόνο του. Πάντα ασάλευτη, με μιαν αξιοπρέπεια στην ακινησία της με παρακολουθούσε που την έκλεινα έξω.

Θανάσης Βαλτινός, ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΑΝΑΓΚΗ ΕΛΕΟΥ. Αθήνα, Εστία, 2015, σελ. 55-56.

Ο ήρωας τελικά «κλείνει έξω» το ζώο. Ποια είναι η γνώμη σας για τη στάση του ήρωα; Ποια θα ήταν η δική σας στάση σε παρόμοια περίπτωση και γιατί; Να αναπτύξετε την απάντησή σας σε ένα ενιαίο κείμενο 100-150 λέξεων.

ΕΠΑΛ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2018

Εισαγωγικό Σημείωμα Η Ελένη Βακαλό σπούδασε Αρχαιολογία και Ιστορία της Τέχνης και ασχολήθηκε με την ποίηση. Στην ποίησή της χρησιμοποιεί γλώσσα απογυμνωμένη από τους παραδοσιακούς λυρικούς τρόπους, για να εκφράσει την ουσία των πραγμάτων. Το ποίημά της «Πώς έγινε ένας κακός άνθρωπος» προέρχεται από τη συλλογή Του κόσμου (1978). 

Πώς έγινε ένας κακός άνθρωπος

Θα σας πω πώς έγινε Έτσι είναι η σειρά 

Ένας μικρός καλός άνθρωπος αντάμωσε στο 

δρόμο του έναν χτυπημένο Τόσο δα μακριά από κείνον ήταν πεσμένος και λυπήθηκε 

Τόσο πολύ λυπήθηκε που ύστερα φοβήθηκε 

Πριν κοντά του πλησιάσει για να σκύψει να 

τον πιάσει, σκέφτηκε καλύτερα 

Τι τα θες τι τα γυρεύεις Κάποιος άλλος θα βρεθεί από τόσους εδώ γύρω, 

να ψυχοπονέσει τον καημένο Και καλύτερα να πούμε Ούτε πως τον έχω δει 

Και επειδή φοβήθηκε Έτσι συλλογίστηκε 

Τάχα δεν θα είναι φταίχτης, ποιον χτυπούν χωρίς να φταίξει; Και καλά του κάνουνε λοιπόν αφού ήθελε να παίξει με τους άρχοντες Άρχισε λοιπόν και κείνος Από πάνω να χτυπά 

Αρχή του παραμυθιού καλημέρα σας 

Ο ήρωας του ποιήματος, βλέποντας τον χτυπημένο έγινε, τελικά, ένας κακός άνθρωπος. Ποια είναι η γνώμη σας για τις σκέψεις και τη συμπεριφορά του; Ποια συναισθήματα σας προκαλεί; Να αναπτύξετε την απάντησή σας σε ένα ενιαίο κείμενο 100 – 150 λέξεων. 

ΕΠΑΛ ΙΟΥΝΙΟΣ 2019

 Εισαγωγικό Σημείωμα Η Alda Merini είναι Ιταλίδα ποιήτρια και το 1996 προτάθηκε από τη Γαλλική Ακαδημία για το βραβείο Νόμπελ στη Λογοτεχνία. 

[Ένα ποίημα δυο ερμηνείες] 

Δεν έχω ανάγκη από χρήματα.

Έχω ανάγκη από αισθήματα,

από λέξεις, από λέξεις σοφά διαλεγμένες,

από λουλούδια που τα λένε σκέψεις,

από ρόδα που τα λένε παρουσίες,

από όνειρα που κατοικούν τα δέντρα,

από τραγούδια που κάνουν τ’ αγάλματα να χορεύουν,

από άστρα που ψιθυρίζουν στ’ αυτί των εραστών.

Έχω ανάγκη από ποίηση,

εκείνη τη μαγεία που καίει το βάρος των λέξεων,

που ξυπνά τις συγκινήσεις και φέρνει καινούργια χρώματα.

Alda Merini, Μετάφραση: Ευαγγελία Πολύμου, 

https://bibliotheque.gr/article/67424. 

Η ποιήτρια δηλώνει ότι έχει ανάγκη την ποίηση. Εσείς, στη ζωή σας, κατά πόσο έχετε ανάγκη από κάποια μορφή τέχνης (μουσική, ζωγραφική, θέατρο, λογοτεχνία κ.λπ.); Σε ένα κείμενο 100-150 λέξεων να αναπτύξετε την άποψή σας.

ΠΗΓΗ