ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΣΥΝΕΞΕΤΑΣΗΣ: Κορωνοϊός-Ιδιωτικότητα

ΚΕΙΜΕΝΟ I:  Ο κόσμος μετά τον κορωνοϊό –Θα θυσιάσουμε την ιδιωτικότητα στη μάχη με την πανδημία;

(Ο  Ισραηλινός ιστορικός και στοχαστής Γιουβάλ Νώε Χαράρι,[1] διερωτάται σε βαρυσήμαντο άρθρο του στους «Financial Times» κατά πόσο θα πρέπει να θυσιαστεί η ιδιωτικότητα στον βωμό της Υγείας). 

1^η § «Η ανθρωπότητα βρίσκεται τώρα αντιμέτωπη με μια παγκόσμια κρίση, ίσως τη μεγαλύτερη της γενιάς μας. Οι αποφάσεις που θα λάβουν οι πολίτες και οι κυβερνήσεις τις επόμενες εβδομάδες πιθανώς θα διαμορφώσουν  τον κόσμο για τα επόμενα χρόνια, όχι μόνον τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, αλλά και την οικονομία μας, την πολιτική και τον πολιτισμό.

2^η § Πρέπει να δράσουμε γρήγορα και αποφασιστικά. Και να λάβουμε επίσης υπόψη τις μακροπρόθεσμες συνέπειες των ενεργειών μας. Όταν επιλέγουμε μεταξύ διάφορων εναλλακτικών, πρέπει να σκεφτόμαστε όχι μόνο πώς θα αντιμετωπίσουμε την άμεση απειλή, αλλά και πώς θα είναι ο κόσμος που θα ζήσουμε όταν περάσει η καταιγίδα. Ναι, η καταιγίδα θα περάσει, η ανθρωπότητα θα επιβιώσει, οι περισσότεροι από εμάς θα είμαστε ακόμα ζωντανοί –αλλά θα ζούμε σε έναν αλλιώτικο κόσμο.

3^η  § Πολλά από τα βραχυπρόθεσμα έκτακτα μέτρα θα γίνουν στο μέλλον αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας. Αυτή είναι η φύση των καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, επισπεύδουν τις ιστορικές συγκυρίες και διαδικασίες. Αποφάσεις που υπό κανονικές συνθήκες μπορεί να χρειάζονταν χρόνια διαβουλεύσεων για να ληφθούν, παίρνονται πλέον μέσα σε λίγες ώρες. Ωθείται η χρήση νέων, παράκαιρων, ακόμη και επικίνδυνων τεχνολογιών, επειδή είναι μεγαλύτερος ο κίνδυνος της απραξίας. Χώρες ολόκληρες μετατρέπονται σε πειραματόζωα, σε μεγάλης κλίμακας κοινωνικά πειράματα. Τι συμβαίνει όταν όλοι εργάζονται από το σπίτι και επικοινωνούν μόνο εξ αποστάσεως; Τι συμβαίνει όταν ολόκληρα σχολεία και πανεπιστήμια κάνουν τα μαθήματα διαδικτυακά; Υπό κανονικές συνθήκες οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και τα εκπαιδευτικά συμβούλια ουδέποτε θα συναινούσαν στη διεξαγωγή τέτοιων πειραμάτων. Αλλά αυτές δεν είναι κανονικές συνθήκες», γράφει.

4^η § «Για να σταματήσει η πανδημία, ολόκληροι πληθυσμοί καλούνται να συμμορφωθούν με ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές.  Ένας βασικός τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι να παρακολουθεί η κυβέρνηση τους πολίτες και να τιμωρεί όσους παραβιάζουν τους κανόνες. Σήμερα, για πρώτα φορά στην ανθρώπινη ιστορία, η τεχνολογία καθιστά εφικτή τη διαρκή παρακολούθηση όλων. Στη μάχη τους ενάντια στην πανδημία του κορονοϊού, αρκετές κυβερνήσεις έχουν ήδη αναπτύξει τα νέα εργαλεία  παρακολούθησης, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την Κίνα. Παρακολουθώντας προσεκτικά τα «έξυπνα κινητά» των πολιτών, χρησιμοποιώντας εκατοντάδες εκατομμύρια κάμερες με προγράμματα αναγνώρισης προσώπου και υποχρεώνοντας τους κατοίκους να ελέγχουν και να αναφέρουν τη θερμοκρασία του σώματος και την ιατρική τους κατάσταση, οι κινεζικές Αρχές όχι μόνο είναι σε θέση να  εντοπίσουν άμεσα τους ύποπτους φορείς κορονοϊών, αλλά και τις κινήσεις τους και όποιον ήλθε σε επαφή μαζί τους. Εφαρμογές κινητών προειδοποιούν τους πολίτες για το πόσο κοντά βρίσκονται σε μολυσμένους ασθενείς», σημειώνει ο Ισραηλινός ιστορικός.

5^η § Και προειδοποιεί: «Ίσως υποστηρίξετε ότι όλα αυτά δεν είναι κάτι νέο, αφού τα τελευταία χρόνια κυβερνήσεις και εταιρείες χρησιμοποιούν τις πιο εξελιγμένες τεχνολογίες για την παρακολούθηση και τη χειραγώγηση ανθρώπων. Ωστόσο, εάν δεν προσέξουμε, η επιδημία μπορεί να σηματοδοτήσει μια σημαντική καμπή στην ιστορία της παρακολούθησης. Όχι μόνο επειδή θα μπορούσε να λειάνει το δρόμο για την ανάπτυξη εργαλείων μαζικής επιτήρησης σε χώρες που τις έχουν απορρίψει μέχρι τώρα, αλλά ακόμη περισσότερο επειδή σηματοδοτεί μια δραματική μετάβαση από την επιδερμική στην λεπτομερή παρακολούθηση. Μέχρι τώρα, όταν το δάχτυλό σας άγγιζε την οθόνη του «έξυπνου» κινητού σας  που είχατε κι έκανε κλικ πάνω σε ένα σύνδεσμο, η κυβέρνηση ήθελε να μάθει που ακριβώς «κλικάρατε». Αλλά με την πανδημία του κορωνοϊού μετατοπίζεται η εστίαση του ενδιαφέροντος. Τώρα η κυβέρνηση θέλει να γνωρίζει τη θερμοκρασία του δακτύλου σας και την αρτηριακή πίεση κάτω από την επιδερμίδα του.

6^η § Ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε επεξεργαζόμενοι τη στάση μας έναντι της παρακολούθησης, είναι ότι δεν γνωρίζουμε  τι θα φέρει τα επόμενα χρόνια. Η τεχνολογία παρακολούθησης αναπτύσσεται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς και αυτό που φάνταζε ως επιστημονική φαντασία πριν από 10 χρόνια είναι σήμερα κάτι το συνηθισμένο. Ας σκεφτούμε υποθετικά  ότι μια κυβέρνηση απαιτεί να φορά κάθε πολίτης βιομετρικό βραχιόλι που παρακολουθεί τη θερμοκρασία του σώματος και τους καρδιακούς παλμούς 24 ώρες το 24ωρο. Τα δεδομένα που θα προκύπτουν θα αποθηκεύονται και θα αναλύονται από κυβερνητικούς αλγορίθμους. Οι αλγόριθμοι θα γνωρίζουν ότι είστε άρρωστοι, πριν ακόμα το αντιληφθείτε εσείς οι ίδιοι και θα ξέρουν επίσης πού πήγατε και ποιον συναντήσατε. Οι αλυσίδες της μόλυνσης θα μπορούσαν να μειωθούν δραστικά, ακόμα και να κοπούν. Ένα τέτοιο σύστημα θα μπορούσε ενδεχομένως να σταματήσει την επιδημία στην αρχή της σε λίγες μέρες. Ακούγεται υπέροχο, έτσι;

7^η § Το μειονέκτημα είναι, φυσικά, ότι αυτό θα προσέδιδε νομιμότητα σε ένα τρομακτικό νέο σύστημα παρακολούθησης. Αν μπορείτε να παρακολουθήσετε τι συμβαίνει με τη θερμοκρασία του σώματος μου, την αρτηριακή μου πίεση και τους καρδιακούς μου παλμούς καθώς παρακολουθώ ένα συγκεκριμένο βίντεο, μπορείτε να μάθετε τι με κάνει να γελώ, να κλαίω, και αυτό που με κάνει πραγματικά να εξοργίζομαι. Ο θυμός, η χαρά, η ανία και η αγάπη είναι βιολογικά φαινόμενα,  όπως ο πυρετός και ο βήχας. Η ίδια τεχνολογία που αναγνωρίζει τον βήχα θα μπορούσε επίσης να εντοπίσει το γέλιο. Εάν οι εταιρίες και οι κυβερνήσεις αρχίσουν να συλλέγουν κατά μαζικό τρόπο βιομετρικά δεδομένα, μπορούν να φθάσουν στο σημείο να μας γνωρίζουν πολύ καλύτερα από ό, τι γνωρίζουμε εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας και τότε όχι μόνον θα μπορούν να  προβλέψουν τα  αισθήματά μας, αλλά και να τα χειραγωγήσουν και να μας πουλήσουν οτιδήποτε – από προϊόντα μέχρι πολιτικούς.

8^η § Θα μπορούσε, φυσικά, να υποστηρίξει κανείς την ανάγκη βιομετρικής παρακολούθησης ως προσωρινού μέτρου στη διάρκεια μιας έκτακτης κατάστασης, που θα σταματούσε με τη λήξη της. Αλλά τα προσωρινά μέτρα  έχουν την κακή συνήθεια να διαρκούν περισσότερο από τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, καθώς υπάρχει πάντα μια νέα κατάσταση έκτακτης ανάγκης που παραμονεύει στον ορίζοντα. Ακόμη και αν μηδενιστούν οι μολύνσεις από τον κορωνοϊό, ορισμένες διψασμένες για προσωπικά δεδομένα κυβερνήσεις θα μπορούν να ισχυριστούν ότι πρέπει να διατηρήσουν την επιτήρηση των βιομετρικών δεδομένων επειδή φοβούνται ένα δεύτερο κύμα κορωνοϊού, ή επειδή υπάρχει ένα νέο στέλεχος του Έμπολα εν εξελίξει στην κεντρική Αφρική ή επειδή . . . τέλος πάντων,  αντιλαμβάνεστε. Τα τελευταία χρόνια μαίνεται μια μεγάλη μάχη για την ιδιωτικότητά μας. Η κρίση του κορωνοϊού μπορεί να είναι το σημείο βρασμού αυτής της μάχης, γιατί όταν οι άνθρωποι καλούνται να επιλέξουν μεταξύ της ιδιωτικότητας και της υγείας, συνήθως επιλέγουν την υγεία».

(Διασκευασμένο για τις ανάγκες του κριτηρίου απόσπασμα. Πηγή: iefimerida.gr - https://www.iefimerida.gr/stories/gioybal-noe-harari-o-kosmos-meta-ton-koronoio, 24/03/2020)

ΚΕΙΜΕΝΟ II

 

ΚΕΙΜΕΝΟ III

                        

Κ. Π. Καβάφης: Τελειωμένα

Μέσα στον φόβο και στες υποψίες, με ταραγμένο νου και τρομαγμένα μάτια, λιώνουμε και σχεδιάζουμε το πώς να κάμουμε για ν’ αποφύγουμε τον βέβαιο τον κίνδυνο που έτσι φρικτά μάς απειλεί.              5 Κι όμως λανθάνουμε, δεν είν’ αυτός στον δρόμο· ψεύτικα ήσαν τα μηνύματα (ή δεν τ’ ακούσαμε, ή δεν τα νιώσαμε καλά). Άλλη καταστροφή, που δεν την φανταζόμεθαν,  εξαφνική, ραγδαία πέφτει επάνω μας,                   10 κι ανέτοιμους — πού πια καιρός — μας συνεπαίρνει.

(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)

ΘΕΜΑΤΑ

ΘΕΜΑ Α. Να παρουσιάσετε συνοπτικά, χωρίς δικά σας σχόλια, τους κινδύνους που διαβλέπει ο συγγραφέας στην ενδεχόμενη ψηφιακή επιτήρηση της υγείας των πολιτών στις τρεις τελευταίες παραγράφους του κειμένου. (σε 70-80 λέξεις)         (Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ Β.

1^ο ΕΡΩΤΗΜΑ. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις αποδίδουν ορθά απόψεις του συγγραφέα του κειμένου; ( Σ ή Λ). Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας παραθέτοντας σχετικά αποσπάσματα από το κείμενο.

       i.          Ο συγγραφέας εκτιμά ότι τα έκτακτα μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας θα επιφέρουν ευρύτερες αλλαγές σε πολλούς τομείς του συλλογικού βίου.

     ii.          Οι συνθήκες έκτακτης ανάγκης επιφέρουν ραγδαίες μεταβολές σε σύντομο χρονικό διάστημα.

   iii.          Τα «έξυπνα κινητά» στην Κίνα λειτούργησαν στη διάρκεια της πανδημίας  ως εργαλείο παρακολούθησης της ιδιωτικότητας.

   iv.          Το παράδειγμα του «βιομετρικού βραχιολιού» (6^η §) έχει εφαρμοστεί στην πράξη στη χώρα του συγγραφέα. 

     v.          Η συλλογή βιομετρικών δεδομένων θα αξιοποιηθεί αποκλειστικά για την θωράκιση της δημόσιας υγείας.                                                      (Μονάδες 15)

2^ο Ερώτημα

α) Να παρουσιάσετε τον τρόπο με τον οποίο οργανώνει το λόγο ο συγγραφέας στο παρακάτω τμήμα της 3^ης §:  «..Αυτή είναι η φύση των καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, επισπεύδουν τις ιστορικές συγκυρίες και διαδικασίες. Αποφάσεις που υπό κανονικές συνθήκες μπορεί να χρειάζονταν χρόνια διαβουλεύσεων για να ληφθούν, παίρνονται πλέον μέσα σε λίγες ώρες. Ωθείται η χρήση νέων, παράκαιρων, ακόμη και επικίνδυνων τεχνολογιών, επειδή είναι μεγαλύτερος ο κίνδυνος της απραξίας. Χώρες ολόκληρες μετατρέπονται σε πειραματόζωα, σε μεγάλης κλίμακας κοινωνικά πειράματα…»

Μονάδες 5

β) Ο συγγραφέας στην 5^η § ισχυρίζεται ότι «εάν δεν προσέξουμε, η επιδημία μπορεί να σηματοδοτήσει μια σημαντική καμπή στην ιστορία της παρακολούθησης». Με ποιον  τρόπο προσπαθεί να πείσει για τον ισχυρισμό του; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας αξιολογώντας την πειστικότητα του τρόπου που χρησιμοποιεί.

εναλλακτικά

Στις πρώτες δύο παραγράφους του κειμένου ο συγγραφέας πιθανολογεί για ό,τι πρόκειται να συμβεί το επόμενο διάστημα. Να εντοπίσετε δύο γλωσσικές επιλογές που επιβεβαιώνουν αυτή τη διαπίστωση και να ερμηνεύσετε  τη επιλογή του.   Μονάδες 5

3^ο Ερώτημα

α) Ο συγγραφέας ολοκληρώνει την 6^η § με ένα ερώτημα («Ακούγεται υπέροχο, έτσι;») Τι επιτυγχάνει μέσω αυτού ως προς την οργάνωση του κειμένου και ως προς την αντίδραση του αναγνώστη;                                                                            

εναλλακτικά 

Να αντικαταστήσετε καθεμία από τις υπογραμμισμένες λέξεις με μία συνώνυμή τους στο ίδιο ύφος/ επίπεδο λόγου.

       i.          Πολλά από τα βραχυπρόθεσμα έκτακτα μέτρα θα γίνουν στο μέλλον αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας.

     ii.          Υπό κανονικές συνθήκες οι κυβερνήσεις, οι επιχειρήσεις και τα εκπαιδευτικά συμβούλια ουδέποτε θα συναινούσαν στη διεξαγωγή τέτοιων πειραμάτων.

   iii.          Όχι μόνο επειδή θα μπορούσε να λειάνει το δρόμο για την ανάπτυξη εργαλείων μαζικής επιτήρησης..

   iv.          … και τότε όχι μόνον θα μπορούν να  προβλέψουν τα  αισθήματά μας, αλλά και να τα χειραγωγήσουν και να μας πουλήσουν οτιδήποτε ..

     v.          ….καθώς υπάρχει πάντα μια νέα κατάσταση έκτακτης ανάγκης που παραμονεύει στον ορίζοντα.                                                               Μονάδες 5

β) Ποιο είναι το θέμα του σκίτσου (Κείμενο ΙΙ); Πώς συνομιλεί με το Κείμενο Ι; (να απαντήσετε σε 80-90 λέξεις)                                                                         Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Γ.: Ποιο είναι το ερώτημα που, κατά τη γνώμη σας, θέτει το κείμενο;  Ποια είναι η δική σας τοποθέτηση απέναντί του; (να απαντήσετε σε 150-περίπου λέξεις)

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ. Αξιοποιώντας δημιουργικά τις πληροφορίες  του κειμένου I  να αναπτύξετε τις απόψεις σας σχετικά με τους κινδύνους που διατρέχει η ιδιωτική ζωή των ανθρώπων από την υπερανάπτυξη των ψηφιακών μέσων. Το κείμενό σας να έχει τη μορφή άρθρου το οποίο θα δημοσιευτεί στο περιοδικό του σχολείου σας (γύρω στις 350 λέξεις).

Μονάδες 30 

[1]Ο Γιουβάλ Νώε Χαράρι (Εβραϊκά: יובל נח הררי) είναι Ισραηλινός ιστορικός και καθηγητής του τμήματος ιστορίας στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ. Είναι ο συγγραφέας των βιβλίων Sapiens: Μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου (2014), και Homo Deus: Μια σύντομη ιστορία του μέλλοντος (2016) τα οποία σημείωσαν διεθνή εκδοτική επιτυχία σε πολλές γλώσσες. Στα γραπτά του εξετάζει το ζήτημα της ελεύθερης θέλησης, της συνείδησης, και της νοημοσύνης.  

ΠΗΓΗ