ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΣΥΝΕΞΕΤΑΣΗΣ: Η νέα ελληνική μετανάστευση

 

 Α’ ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ KEIMENO

Η νέα ελληνική μετανάστευση

Η χώρα μας υπήρξε χώρα μεταναστών. Πριν από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και κυρίως στις δεκαετίες 1950 και 1960, μετανάστευσαν εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες σε πολλές χώρες. Αυτή η μετανάστευση αφορούσε νέους ανθρώπους ανειδίκευτους, από αγροτικές κυρίως περιοχές.

Η μετανάστευση αυτή οδήγησε στην ερήμωση της υπαίθρου. Από πολλούς, όμως, θεωρήθηκε «ευλογία», γιατί απέτρεψε την κοινωνική αναταραχή που θα προκαλούσε η μαζική ανεργία, ενώ το εισρέον μεταναστευτικό συνάλλαγμα ήταν μια λύση για την κάλυψη του χρόνιου εμπορικού ελλείμματος της χώρας. Επίσης, ένα σημαντικό μέρος του συναλλάγματος μετατρεπόταν σε επενδύσεις, κυρίως σε κατοικίες, τροφοδοτώντας έτσι, την άνθηση της κατασκευαστικής δραστηριότητας σε ολόκληρη την περίοδο της μεταπολεμικής «ανάπτυξης» της χώρας. Τέλος, οι Έλληνες μετανάστες αποκτούσαν δεξιότητες στις χώρες υποδοχής και, όταν επέστρεφαν, ήταν χρησιμότεροι στην ελληνική οικονομία από τους ανειδίκευτους εργάτες, οι οποίοι εγκατέλειπαν μαζικά την ελληνική ύπαιθρο, κυρίως προς την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες. Το ισοζύγιο της μεταναστευτικής κίνησης ανατράπηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’70. Παράλληλα, μειώθηκε και η εσωτερική μετανάστευση από την ύπαιθρο προς τα μεγάλα αστικά κέντρα.  […] 

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, η Ελλάδα έγινε πλέον χώρα υποδοχής μεταναστών, κυρίως από τα Βαλκάνια, ενώ στη συνέχεια, η χαλαρή μεταναστευτική πολιτική και η θέση της χώρας μας ως πύλης προς τη Δύση, οδήγησαν σε είσοδο μεταναστών κυρίως από ασιατικές χώρες, σε αριθμούς που δεν έχουν προηγούμενο σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. 

Σήμερα, η κατάσταση έχει αλλάξει ριζικά. Η προϊούσα οικονομική δυσπραγία από το 2009 και μετά, οδηγεί όλο και περισσότερους νέους Έλληνες να αναζητούν και πάλι εργασία στο εξωτερικό. Μόνο που τώρα αυτοί οι νέοι δεν είναι ανειδίκευτοι, αλλά αντίθετα κυρίως επιστήμονες με γνώσεις και δεξιότητες, που όλο και περισσότερο δεν μπορούν να απασχοληθούν στην ελληνική οικονομία. Πρόκειται για μια νέα μετανάστευση, η οποία όχι μόνο δεν προσφέρει τίποτα στη χώρα μας, αλλά αντίθετα την αποστερεί από το πιο ταλαντούχο και εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό. Μια ματιά στα ποσοστά ανεργίας των νέων επιστημόνων, όχι μόνο των θεωρητικών, αλλά και των θετικών και τεχνολογικών επιστημών, δείχνει το μέγεθος του προβλήματος της αξιοποίησης του ανθρώπινου κεφαλαίου στη χώρα μας, για το «σχηματισμό» (εκπαίδευση) του οποίου έχουν δαπανηθεί τεράστια ποσά. 
Δεν πρόκειται μόνο για προσωπικά «δράματα» των νέων, οι οποίοι δεν έχουν επαγγελματική προοπτική στην πατρίδα τους, ύστερα από πολύχρονες και πανάκριβες, συχνά και μεταπτυχιακές, σπουδές, αλλά για μέγα εθνικό δράμα με ανυπολόγιστες συνέπειες για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, η οποία απασχολεί ανειδίκευτους εργάτες, αλλά αδυνατεί να απασχολήσει νέους εξειδικευμένους επιστήμονες, προς όφελος προφανώς των χωρών στις οποίες αναγκαστικά μεταναστεύουν.   […] 

                                                       Ναπολέων Μαραβέγιας, Ελευθεροτυπία, 6/11/2011, (διασκευή)

Δραστηριότητες

1η Δραστηριότητα

Α1. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο των δύο πρώτων παραγράφων του κειμένου, για να επισημάνετε συνοπτικά τα αποτελέσματα της μετανάστευσης των Ελλήνων σε παλαιότερες εποχές. (60-80 λέξεις)

Μονάδες 15

2η δραστηριότητα

Α2. Να εντοπίσετε δύο από τους τρόπους ανάπτυξης της τέταρτης παραγράφου του κειμένου («Σήμερα, η κατάσταση έχει αλλάξει ριζικά. ... τεράστια ποσά»). Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.

Μονάδες 8

A3. Να επισημάνετε τη νοηματική σχέση που εκφράζουν οι ακόλουθες διαρθρωτικές λέξεις της 2ης παραγράφου: όμως, Επίσης. Στη συνέχεια, να τις αντικαταστήσετε με άλλες διαρθρωτικές λέξεις (μία για κάθε λέξη), ώστε να διατηρείται αναλλοίωτη η συνοχή του κειμένου.

Μονάδες 4

Α4. Να εντοπίσετε στο κείμενο δύο λέξεις που να αποτελούν κριτήρια για την ορθή επιλογή επαγγέλματος και να δημιουργήσετε αντίστοιχες προτάσεις ή περιόδους λόγου με αυτές, χωρίς να αλλάξετε το μέρος του λόγου, στο οποίο βρίσκονται.

Μονάδες 3

3η δραστηριότητα

Α5. Μία συνέπεια της ανεργίας, όπως αναφέρεται και στο κείμενο που διαβάσατε, είναι η μετανάστευση των νέων στο εξωτερικό. Ιδιαίτερα προβληματισμένοι από το φαινόμενο αυτό, αποφασίζετε να δημοσιεύσετε ένα άρθρο στο προσωπικό σας ιστολόγιο, στο οποίο θα αναφέρεστε σε βασικούς τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος της ανεργίας. (200 - 250 λέξεις)

Μονάδες 20

Β Λογοτεχνικό κείμενο

Η μενεξεδένια πολιτεία (απόσπασμα)

Εισαγωγικό σημείωμα:

Η «Μενεζεδένια πολιτεία» είναι μυθιστόρημα του Άγγελον Τερζάκη. Πρωτοεκδόθηκε το 1937 από τις εκδόσεις του βιβλιοπωλείου της «Εστίας». Η ιστορία περιγράφει τη ζωή μιας αστικής οικογένειας και του στενού περιβάλλοντος της.

Κάθε Πέμπτη βράδυ, το χειμώνα, η σκαλίτσα που ανεβάζει στο χαγιάτι του Μαλβέικου τρίζει από βήματα πολλά.

Είναι πρώτα ο κύριος και η κυρία Ποντικενά, που έρχονται πάντοτε νωρίς, ν' ανοίξουνε τη βεγγέρα. Έπειτα ο θείος Αργύρης με τη θεία, αυτός μπροστά, εκείνη πίσω, όπως βαδίζουν και στο δρόμο. Τέλος, οι δυο αντικρινές γριές με την αναιμική κοπέλα. Όλη τούτη η κομπανία συνάζεται σιγά-σιγά μέσα στην τραπεζαρία, παίζει τόμπολα και τρώει κάστανα ή καρύδια.

Στις δέκα παρά πέντε, λίγο προτού ακουστούν τα βήματα του «ζεύγους Ποντικενά», ο Μελέτης ο Μαλβής θα σηκωθεί από το τραπέζι, όπου διάβαζε μετά το φαΐ την εφημερίδα του, και θα πάει γρήγορα-γρήγορα να εγκατασταθεί στο γραφείο. Ανοίγει μια δικογραφία στην τύχη, βουτάει την πέννα στο καλαμάρι¹ και χώνε: τα δάχτυλά του στα μαλλιά του. Με το περισπούδαστο αυτό ύφος θα τον δουν οι επισκέπτες ανεβαίνοντας.

- Εργάζεται, λέει πάντα σιγανά, με σεβασμό, ο κύριος Ποντικενάς.

- Εργάζεται, αποκρίνεται κι η Σοφία, που τους άκουσε κι άνοιξε την πόρτα, να τους φωτίζει.

Η κυρία Ποντικενά, νεάζοντας πάντα και μυρωμένη, πολύ κοινωνική, περνούσε πρώτη στην τραπεζαρία και ξαπλωνότανε στον καναπέ.

Τα βράδια τούτα, η Σοφία είτανε στις δόξες της. Το ρόλο της νοικοκυράς τον είχε πάρει στα σοβαρά από τον καιρό που, μικρούλα, πρώιμα-πρώιμα, ανάλαβε τη φροντίδα του σπιτιού, και λοιπόν οι Πέμπτες τής έδιναν αφορμή να φιγουράρει. Έβρισκε χίλιους τρόπους να προκαλέσει το ενδιαφέρον της συντροφιάς, με σοφά τεχνάσματα της νοικοκυροσύνης. Πότε θα παρουσίαζε πρώτη αυτή το καινούργιο γλυκό της εποχής, ρετσέλι ή κυδωνόπαστο, πότε θα φρεσκάριζε το στερεότυπο πρόγραμμα της βραδιάς με μια γευστική έκπληξη:

- Έφτιαξα και... Βρέστε το!

- Παστέλι!

- Μουσταλευριά!

- Σουτζούκι!

- Όχι!... Έφτιαξα τηγανίτες!

Την αναγγελία υποδέχονταν ξεφωνητά ενθουσιασμού

- Στους γάμους σου! έλεγε σηκώνοντας το ποτήρι με το νερό ο κύριος Ποντικενάς, που είχε την ψύχωση των συνοικεσίων.

- Εσένα όλο κει ο νους σου, τον αντίσκοβε με περιφρόνηση η γυναίκα του. Quelle tete, mon Dieu!²

- Πώς τόπες αυτό, κυρά; ρωτούσε ο θείος Αργύρης ο Μαντουλάς, που έκανε το χωρατατζή.

Η Θειά-Ευτέρπη, η γυναίκα του, τραβούσε με τα κίτρινα μάτια της μια λοξή σπαθιά της κυρίας Ποντικενά. Δεν τη χώνευε, την ξιπασμένη!

Ο Ορέστης, την ώρα αυτή, βρισκότανε πάντοτε κλεισμένος στο δωμάτιό του. Θα περίμενε τη στιγμή που όλοι θα είχανε μαζευτεί καλά-καλά, και τότε θ' άνοιγε την πόρτα του κι αγέρωχος θα περνούσε ανάμεσά τους.

- Καλησπέρα, έλεγε βαριά, δίχως να ρίξει ούτε μια ματιά γύρω. Κρατούσε το καπέλο του στα χέρια, δε στεκόταν ούτε στιγμή κι έφευγε για έξω.

«Ξιπασμένο παιδί, έλεγε συχνά στον άντρα της η Θειά-Ευτέρπη. Δεν το χωνεύω!»

Ο κύριος Μαλβής, αυτός, θα παρουσιαζότανε σε λίγο στην πόρτα του γραφείου, με τα μαλλιά ανάστατα -από την πολλή δουλειά τάχατες- για να πει με πρόσωπο αχτιδοβόλο:

- Δε σας άκουσα καθόλου! Δε μου φωνάζατε;

- Μα εργαζόσουν, παρατηρούσε με ύφος σπουδαίο ο κύριος Ποντικενάς. Η εργασία είναι πράγμα ιερό!

Αυτός, είχε για την πνευματική δουλειά τη φοβισμένη ευλάβεια του αγράμματου.

- Ναι, κάτι προτάσεις έγραφα, έλεγε χαμογελώντας τάχατες ανέμελα ο κύριος Μαλβής μ' όλο που η αγαλλίαση άστραφτε κάτω από τ' ανασηκωμένα του φρύδια. Και περνούσε το χέρι στο μέτωπό του, που, για μια στιγμή, υποδύθηκε το συγνέφιασμα του μεγάλου κόπου. Αυτά γίνονταν σχεδόν πάντα, στερεότυπα, μ' ελάχιστες παραλλαγές.

Δραστηριότητες:

1η δραστηριότητα

Β1.Αντλώντας στοιχεία από το συγκεκριμένο απόσπασμα, να ηθογραφήσετε τη Σοφία. (50-60 λέξεις)

Μονάδες 15

2η δραστηριότητα

Β2. Ο Τερζάκης, στα μυθιστορήματά του, σκιαγραφεί την αστική ζωή. Να επαληθεύσετε την άποψη αυτή με στοιχεία του κειμένου.

Μονάδες 9

Β3. Στις δύο πρώτες παραγράφους του κειμένου χρησιμοποιείται ο ενεστώτας. Για ποιον λόγο ο συγγραφέας έκανε αυτήν την επιλογή;

Μονάδες 6

3η δραστηριότητα

Β4. «Αυτός, είχε για την πνευματική δουλειά τη φοβισμένη ευλάβεια του αγράμματου.» Ο ήρωας δείχνει να θεωρεί την πνευματική εργασία ως κάτι ανώτερο. Υποθέστε ότι, παρευρισκόμενος στη σύναξη αυτή του απαντάτε, για να του αποδείξετε ότι κάτι τέτοιο δεν πρέπει να ισχύει. Να καταγράψετε τις απόψεις σας σ' ένα κείμενο 100-150 λέξεων.

Μονάδες 20

 δοχείο με μελάνι

 μυαλό (άνθρωπος), Θεέ μου!