ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΣΥΝΕΞΕΤΑΣΗΣ: Η γλώσσα των νέων

Μη λογοτεχνικό κείμενο

Η γλώσσα των νέων: πλούτος ή απειλή για τη Νεοελληνική γλώσσα;

Γνωρίζουμε όλοι μας, λίγο ή πολύ, τα «γλωσσικά δικαστήρια» που στήνονται, συχνά, στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και ιδιαίτερα στο διαδίκτυο. Στο εδώλιο του κατηγορουμένου κάθεται, συνήθως, η νέα γενιά. Το κατηγορητήριο είναι καταπέλτης: «η ποιότητα της χρήσης της ελληνικής γλώσσας από τους νέους σήμερα είναι χαμηλή», «μιλούν με 300 το πολύ λέξεις», «χρησιμοποιούν μια ακαταλαβίστικη γλώσσα, γεμάτη βωμολοχίες και ξενισμούς» και -το αγαπημένο τους-«η ελληνική γλώσσα φθείρεται και συρρικνώνεται».

Η γλώσσα των νέων, όμως, έχει χαρακτήρα εφήμερο: είναι χρονικά περιορισμένη στη νεανική ηλικία ενός ανθρώπου· εκεί γεννιέται κι εκεί εγκαταλείπεται, σιγά σιγά. Γιατί, όμως, ο λεκτικός κώδικας των νέων είναι διαφορετικός;

Οι συμβάσεις απόστασης και ευγένειας στην κοινωνικοποίηση των νέων είναι πολύ χαλαρότερες από αυτές των ενηλίκων· ωστόσο, οι κανόνες συμμόρφωσης με την παρέα είναι πολύ αυστηρότεροι. Στον αγώνα αυτοπροσδιορισμού και αλληλοκατανόησης, μάλιστα, οι νέοι επαναστατούν μπροστά σε οτιδήποτε εκπροσωπεί το κατεστημένο των εξουσιαστικών ενηλίκων-άρα αντιστέκονται και στη γλώσσα τους, την κοινή, την «κανονική».

Η έμφυτη αυτή επαναστατικότητα, μαζί με την ανάγκη των νέων να εκφράσουν συναισθήματα και αξιολογήσεις για τον κόσμο, οδηγεί σε μια δημιουργική και γοργή ανανέωση του λεξιλογίου της νεανικής γλώσσας, με διασκεδαστικούς και πρωτότυπους γλωσσικούς πειραματισμούς· έτσι, για να σπάσουν πλάκα... ! Πηγές έμπνευσης των νεανικών λεξιπλασιών η ποπ κουλτούρα της εποχής (π.χ. ατάκες τραγουδιών, σλόγκαν διαφημίσεων), η επικαιρότητα, οι επιρροές από ξένες γλώσσες (π.χ. τα αγγλικά) και, βέβαια, η κοινή ελληνική. Ναι, η ελληνική γλώσσα! Οι δομικοί κανόνες και το λεξιλόγιό της είναι ορατά παντού, στις νεανικές λεξιπλασίες.

Η γλώσσα των νέων, λοιπόν, είναι ένα οργανικό κομμάτι κάθε φυσικής γλώσσας και έχει τις ρίζες της στην κοινωνική διάρθρωση της γλωσσικής κοινότητας. Δεν έχει τη δύναμη, ούτε και τον στόχο να υποκαταστήσει τη γλώσσα συνολικά, αλλά, αντίθετα, αποτελεί πηγή εμπλουτισμού των επικοινωνιακών επιλογών που προσφέρει η γλώσσα στους ομιλητές της. Δεν την απειλεί· τη συμπληρώνει.

Βενέδικτος Βασιλείου, γλωσσολόγος (διασκευασμένο κείμενο από το διαδίκτυο)

Δραστηριότητα 1

1. Διαβάσατε το παραπάνω κείμενο σε έναν διαδικτυακό ιστότοπο και θέλετε να ενημερώσετε τους συμμαθητές σας, στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής γλώσσας, για το περιεχόμενό του (100-120 λέξεις).

   2. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύμφωνα με το κείμενο, τις παρακάτω διαπιστώσεις, γράφοντας στο τετράδιο σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή ή τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη.

α) Τα ΜΜΕ, συχνά, κατηγορούν τους νέους για την ποιότητα της γλώσσας που χρησιμοποιούν.

β) Η γλώσσα των νέων δεν έχει εφήμερο χαρακτήρα, καθώς καλύπτει, χρονικά, όλη τη ζωή του ανθρώπου.

γ) Μία αιτία διαμόρφωσης του νεανικού λεξιλογίου είναι οι κανόνες συμμόρφωσης με την παρέα.

δ) Οι επιρροές από ξένες γλώσσες αποτελούν μία πηγή έμπνευσης για τη δημιουργία της γλώσσας των νέων.

ε) Η γλώσσα των νέων, σύμφωνα με το κείμενο, απειλεί την κοινή Νεοελληνική γλώσσα.

Δραστηριότητα 2

1. Να βρείτε δύο τρόπους ανάπτυξης στην τέταρτη παράγραφο του κειμένου (Η έμφυτη αυτή επαναστατικότητα ...λεξιπλασίες) και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου, χρησιμοποιείται ένα ερώτημα: «Γιατί, όμως, ο λεκτικός νεανικός κώδικας είναι διαφορετικός;». Τι επιτυγχάνεται με τη χρήση αυτής της τεχνικής;

2. Να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις των παρακάτω περιόδων με συνώνυμες, χωρίς να αλλάξει το νόημά τους.

-η ελληνική γλώσσα φθείρεται και συρρικνώνεται

-Η γλώσσα των νέων, όμως, έχει χαρακτήρα εφήμερο...

-... ωστόσο, οι κανόνες συμμόρφωσης με την παρέα είναι πολύ αυστηρότεροι.

-Η έμφυτη αυτή επαναστατικότητα ...οδηγεί σε μια δημιουργική και γοργή ανανέωση του λεξιλογίου...

-Η γλώσσα των νέων ... είναι ένα οργανικό κομμάτι κάθε φυσικής γλώσσας ..

Δραστηριότητα 3

Με αφορμή το κείμενο που σας δόθηκε, να γράψετε ένα άρθρο (200-250 λέξεις) για τη σχολική σας εφημερίδα, αναπτύσσοντας την επιχειρηματολογία σας σχετικά με τα αίτια της αδυναμίας του σύγχρονου ανθρώπου να χρησιμοποιεί ποιοτικά την ελληνική γλώσσα, στις καθημερινές, επικοινωνιακές περιστάσεις. [Μονάδες 20]

Β’. Λογοτεχνικό κείμενο

Το ακόλουθο ποίημα του Νικηφόρου Βρεττάκου (1912-1991) ανήκει στην ομάδα των τριών ποιημάτων του που υμνούν την ελληνική γλώσσα. Πιστεύει ακράδαντα στην αξία της, καθώς αυτή τον συνδέει με τους προγόνους και τον βοηθά στην έκφραση των συναισθημάτων του.

«Ο αγρός των λέξεων»

Όπως η μέλισσα γύρω από ένα άγριο

λουλούδι, όμοια κ’ εγώ. Τριγυρίζω

διαρκώς γύρω απ’ τη λέξη.

Ευχαριστώ τις μακριές σειρές

των προγόνων, που δούλεψαν τη φωνή,

την τεμαχίσαν σε κρίκους, την κάμαν

νοήματα, τη σφυρηλάτησαν όπως

το χρυσάφι οι μεταλλουργοί κ’ έγινε

Όμηροι, Αισχύλοι, Ευαγγέλια

κι άλλα κοσμήματα.

Με το νήμα

των λέξεων, αυτόν το χρυσό

του χρυσού, που βγαίνει απ’ τα βάθη

της καρδιάς μου, συνδέομαι, συμμετέχω

στον κόσμο. Σκεφτείτε: Είπα κι έγραψα, « Αγαπώ».

Δραστηριότητα 1

1. Να αποδώσετε με δικά σας λόγια το βασικό θέμα που αναπτύσσεται στο ποίημα.

2. Ο ποιητής, στην πρώτη στροφή, χρησιμοποιεί λέξεις που αποτελούν σύμβολα και πηγάζουν από τον κόσμο της φύσης. Να εντοπίσετε τις λέξεις αυτές και να αποδώσετε την ερμηνεία τους.

Δραστηριότητα 2

1. Το ποίημα ανήκει στη μοντέρνα ποίηση. Να επισημάνετε τρία χαρακτηριστικά του ποιήματος που επαληθεύουν την άποψη αυτή.

2. Να εντοπίσετε στο κείμενο τρία εκφραστικά μέσα (μία εικόνα, μία μεταφορά, μία παρομοίωση).

Δραστηριότητα 3

Ο ποιητής, με τη δύναμη των λέξεων που πηγάζουν από την καρδιά του, επικοινωνεί με τον κόσμο και προτάσσει ως κυρίαρχη αξία αυτής της επαφής, την αγάπη. Σε ένα κείμενο 100-150 λέξεων, να παραθέσετε τα συναισθήματα που σας δημιουργούνται από αυτήν την επιλογή του.