ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΣΥΝΕΞΕΤΑΣΗΣ: Το περιβάλλον: Ο κόσμος μας, η ζωή μας

ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Το περιβάλλον: Ο κόσμος μας, η ζωή μας

Το περιβάλλον, ως έννοια, αποτελεί αλληλένδετο στοιχείο και, συνάμα, συνδετικό κρίκο με τη Φύση. […] Ποικιλόμορφο, μυστηριώδες, πρωτόγνωρο, ασυνήθιστο, με υπέροχα τοπία, εξαιρετικής κι ασυναγώνιστης ομορφιάς, απέραντους ανεξερεύνητους ωκεανούς, φαντασμαγορικές λίμνες και ποτάμια, με πλούσια

χρώματα ικανά να συνθέσουν τον καμβά της αρμονίας και να προωθήσουν τη ζωή και τον άνθρωπο σε άλλο επίπεδο. Όλο αυτό το πανέμορφο φυσικό σκηνικό, σε προϊδεάζει και σε κάνει να αναλογισθείς: ποιος είναι ο αρχιτέκτονάς του; Αυτός ο υπέρτατος σχεδιαστής, που με τις προσωπικές πινελιές του δημιούργησε αυτό το μαγευτικό κι εξωπραγματικό έργο που καλούμε «Περιβάλλον»; Κυρίως, όμως, ποιος είναι εκείνος που καλείται να το σεβαστεί και να το προστατεύσει, όσο τίποτε άλλο;

 Στο κατώφλι του 21ου αιώνα προβάλλει έντονη κι επιτακτική η ανάγκη για την προστασία του περιβάλλοντος. Η επιστήμη έχει αποδείξει, με πειστικά κριτήρια, ότι η ανθρωπότητα απειλείται από μεγάλες περιβαλλοντικές καταστροφές, με αιχμή του δόρατος, την επαπειλούμενη κλιματική αλλαγή. Η κρίση είναι πολυεπίπεδη και αγγίζει σχεδόν όλες τις πτυχές της καθημερινής ζωής του ανθρώπου. Η αλματώδης εξέλιξη και πρόοδος της τεχνολογίας σε όλες σχεδόν τις πτυχές του ανθρωπίνου βίου, με τις βαρέων τύπου βιομηχανοποιημένες ζώνες και τη βεβαρυμμένη ρύπανση της ατμόσφαιρας σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και η συσσώρευση πληθυσμού στα ήδη μεγάλα αστικά κέντρα, που ενισχύει το φαινόμενο της αστικοποίησης επιτείνουν το πρόβλημα. Παράλληλα, η υπεράντληση υδάτων και η εντατική χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, γενετικώς τροποποιημένων σε ορισμένες περιπτώσεις, δημιουργούν σημαντικά προβλήματα στην άρδευση των καλλιεργειών. Η ύπαρξη, μάλιστα, χιλιάδων ανεξέλεγκτων χωματερών, προσβάλλουν την αισθητική μας άποψη, τον πολιτισμό και την υγεία μας, ενώ η διάβρωση του εδάφους που οδηγεί, σταδιακά, σε ερημοποίηση και οι ανεξέλεγκτες εξορύξεις που αλλοιώνουν το εδαφικό και υπεδαφικό τοπίο, οδηγούν στην αναγκαστική αναζήτηση προστασίας και διεξοδικών λύσεων. Το περιβάλλον και η προστασία του έχουν αποτελέσει μερικά από τα φλέγοντα θέματα συζήτησης και σκέψης παγκοσμίως, τουλάχιστον στις ευημερούσες κοινωνίες των αναπτυγμένων κρατών. Είναι σίγουρο, άλλωστε, ότι η ένταση των αποτελεσμάτων της υποβάθμισης του περιβάλλοντος επηρεάζει και θα εξακολουθεί να επηρεάζει με αρνητικό τρόπο τον καθημερινό μας βίο στο μέλλον.

   Οι περισσότεροι συνάνθρωποί μας όμως, σε ότι αφορά τις οικολογικές αλληλεξαρτήσεις μέχρι σήμερα και το μείζον ζήτημα της ρύπανσης του περιβάλλοντος σε παγκόσμιο επίπεδο, παραμένουν σε μία κατάσταση τρομακτικής άγνοιας, που επιτυγχάνεται σε υψηλό βαθμό με την έλλειψη ενσυναίσθησης. Σε αρκετούς, δεν έχει καταστεί εφικτή η αντίληψη, ότι με τη συμπεριφορά τους απέναντι στο περιβάλλον, απέναντι στη Φύση, προδιαγράφουν το μέλλον του πλανήτη μας. Έχουν μεγάλη ευθύνη και υπαιτιότητα για την τέλεση των πράξεών τους, επειδή εκείνες, με τη σειρά τους θα έχουν αντίκτυπο – θετικό ή αρνητικό – στο περιβάλλον και σε εμάς τους ίδιους, ως τελικούς αποδέκτες. Η μεγάλη πρόκληση για την ανθρωπότητα είναι να διατηρήσει μία αποδεκτή ποιότητα ζωής, κατάλληλα οργανωμένη και διαμορφωμένη σε ένα ασφαλές αξιακό σύστημα που δε θα λοξοδρομεί, προστατεύοντας παράλληλα τα φυσικά συστήματα, τα οποία μας παρέχουν τους αναγκαίους πόρους για τη διατήρηση της ζωής πάνω στη γη. Στο πλαίσιο αυτό, δικαίωμα πρόσβασης στην περιβαλλοντική πληροφόρηση, αποτελεί ένα βασικό αναφαίρετο δικαίωμα των πολιτών στην σύγχρονη κοινωνία. Οι πολίτες θα πρέπει να αποκτήσουν πρόσβαση, σε όσο το δυνατόν περισσότερους τομείς της περιβαλλοντικής αγωγής, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να παίρνουν υπεύθυνες αποφάσεις για τη ζωή τους και το περιβάλλον στο οποίο διαβιούν. Κατ’ επέκταση να ελέγχουν τη κρατική δράση σε ζητήματα που άπτονται της βιωσιμότητας του περιβάλλοντος.

Σταμάτης - Στυλιανός Βλάχος, MSc. Περιβαλλοντολόγος, διαχείριση ενέργειας & περιβάλλοντος.

Διασκευασμένο κείμενο, vimaonline.gr, 26/07/2018

 

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1η δραστηριότητα

A1. Να αποδώσετε συνοπτικά (70-90 λέξεις) το περιεχόμενο της πρώτης και της δεύτερης παραγράφου του κειμένου («Το περιβάλλον ως έννοια ... στο μέλλον»).

2^η δραστηριότητα

Α2. Στο υπογραμμισμένο χωρίο της πρώτης παραγράφου («Το περιβάλλον ως έννοια... σε κάνει να
αναλογιστείς»), να εντοπίσετε τον κυρίαρχο τρόπο και τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.

A3. Να ερμηνεύσετε τη χρήση των ερωτημάτων στην πρώτη παράγραφο του κειμένου («Όλο αυτό το πανέμορφο φυσικό σκηνικό... όσο τίποτε άλλο;»).

Α4. Να ξαναγράψετε τα ακόλουθα χωρία, αντικαθιστώντας καθεμία από τις λέξεις του κειμένου με
έντονη γραφή με μία συνώνυμη.

α. Το περιβάλλον, ως έννοια, αποτελεί αλληλένδετο στοιχείο και, συνάμα συνδετικό κρίκο με τη Φύση,

β. .. .οδηγούν στην αναγκαστική αναζήτηση προστασίας και διεξοδικών λύσεων.

γ. .. .έχουν αποτελέσει μερικά από τα φλέγοντα θέματα συζήτησης και σκέψης παγκοσμίως...

δ. ...επειδή εκείνες με τη σειρά τους θα έχουν αντίκτυπο στο περιβάλλον και σε εμάς τους ίδιους...

ε. .. .αποτελεί ένα βασικό και αναφαίρετο δικαίωμα των πολιτών στη σύγχρονη κοινωνία.

A5. Το σχολείο σας συμμετέχει σε μια ημερίδα που διοργανώνει ο Δήμος σας με θέμα: «Φύση και
περιβαλλοντική καταστροφή». Ως εκπρόσωπος του δεκαπενταμελούς συμβουλίου του σχολείου σας, καλείστε να εκφωνήσετε μια ομιλία, στην οποία θα παρουσιάσετε τη στάση που οφείλουν να έχουν οι σημερινοί πολίτες, προκειμένου να αντισταθούν στη νοοτροπία που οδηγεί στην καταστροφή του περιβάλλοντος (200-250 λέξεις).

 

Β. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Εισαγωγικό σημείωμα: Ο Νικηφόρος Βρεττάκος (1912-1991) ήταν σπουδαίος Έλληνας ποιητής και πεζογράφος. Ξεχώριζε για τον βαθύτατο ανθρωπισμό της ποίησής του και την ιδιομορφία των
εμπνεύσεων του. Έλαβε πολλές τιμητικές διακρίσεις, όπως το Κρατικό Βραβείο Ποίησης (δύο φορές), το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών κ.α. Ένα από τα κυρίαρχα σύμβολα της ποιητικής δημιουργίας του Βρεττάκου και, ταυτόχρονα, ένα από τα πρωταγωνιστικά γεωγραφικά στοιχεία της γενέθλιας γης του, είναι η οροσειρά του Ταΰγετου. Το βουνό αυτό, εκτός από παιδικό βίωμα, εξελίχθηκε σε κεντρικό ποιητικό μοτίβο του έργου του, αναδεικνύοντας, έτσι, τη βαθιά σχέση του ποιητή με τη φύση.

 «Έτσι μου στάθηκε ο Ταΰγετος»

 

Έτσι μου στάθηκε ο Ταΰγετος: όπως ο κόρφος της μητέρας μου.

Με πότισε γαλάζιο, αψύ αίμα, ήλιο και πράσινο

ως να μου δέσει την ψυχή όπως την πέτρα του

ως να χαράξει στην καρδιά μου τις βαθιές χαράδρες του

να σχηματίσει μες στη ζωή μου δώδεκα κορφές

να βγαίνω απάνω με μοναδικό μου όνειρο τον ήλιο.

Με δίψα μου μοναδική τον ήλιο.

Δίψα βαθιά σαν ωκεανός,

ψηλότερη ως το φεγγάρι.

Δίψα που να τη λυπηθεί ο Θεός.

 

Γύρω τριγύρω στην καρδιά μου τα γεράνια στέφανα των γκρεμνών του,

ρωγμές για ζώα, νεροσυρμές, ελάτια κι αγριοπερίστερα.

Κι ένας αϊτός απάνω μου να σπαθίζει τα σύννεφα.

Κι ένας αϊτός απάνω μου να σκάφτει τις βροντές

ζητώντας να ’βρει μέσα τους ένα σπινθήρα! Έτσι

μου στάθηκε ο Ταΰγετος όσο να γεννηθούνε

τα δυο παιδιά του Θεού μέσα μου: η ποίηση και η αγάπη!

 

Νικηφόρος Βρεττάκος [συλλογή Ο Ταΰγετος και η σιωπή, 1949)], Η εκλογή μου, Ποιήματα 1933-1991. εκδόσεις Ποταμός, 2008, https://thepoetsiloved.wordpress.com

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1^η δραστηριότητα

B1. «Έτσι/ μου στάθηκε ο Ταΰγετος όσο να γεννηθούνε / τα δυο παιδιά του Θεού μέσα μου: η ποίηση και η αγάπη!»: Ποιο είναι, σύμφωνα με την προσωπική σας γνώμη και με βάση το περιεχόμενο του ποιήματος, το νόημα των συγκεκριμένων στίχων; Να γράψετε τις απόψεις σας σε μια παράγραφο 50-60 λέξεων.

2^η δραστηριότητα

Β2. α. Η φράση «Κι ένας αϊτός απάνω μου» επαναλαμβάνεται στο ποίημα. Να ερμηνεύσετε τη
λειτουργία της επανάληψης ως προς το νόημα του κειμένου, β. Να εντοπίσετε στο ποίημα και να καταγράψετε μία παρομοίωση και μία μεταφορά. Στη συνέχεια, να εξηγήσετε τη νοηματική και υφολογική τους λειτουργία.

3^η δραστηριότητα

Β3. Ο ποιητής περιγράφει τις φυσικές ομορφιές και τα χαρακτηριστικά του μέρους που επηρέασαν τη ζωή του. Ποιες σκέψεις και συναισθήματα σάς δημιουργεί η περιγραφική αυτή ατμόσφαιρα για τον καταλυτικό ρόλο της φύσης στην ανθρώπινη ζωή; Να γράψετε ένα ενιαίο κείμενο 100-150 λέξεων.