ΣΥΝΕΞΕΤΑΣΗ: Ο πολίτης έχει λόγο μόνο στις εκλογές για τις πολιτικές αποφάσεις;

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Ο ΠΟΛΙΤΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΘΕΣΜΟΙ

Α. Μη λογοτεχνικό κείμενο

Ο πολίτης έχει λόγο μόνο στις εκλογές για τις πολιτικές αποφάσεις;

Το ακόλουθο άρθρο είναι του Λέκτορα της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας Στέργιου Μήτα, δημοσιευμένο στον ιστοχώρο syntagma watch.gr, στις 14/04/2019 (ανακτήθηκε 11/9/2022).

Γίνεται συχνά λόγος για το αναιμικό ενδιαφέρον ή την παθητική στάση του πολίτη ως προς τα δημόσια πράγματα. Η τρέχουσα πολιτική απάθεια λέγεται ότι ριζώνει πάνω σε ένα τριπλό έλλειμμα: την έλλειψη χρόνου (διότι ο κόσμος είναι κατά προτεραιότητα υποχρεωμένος να βγάζει τα προς το ζην)· την έλλειψη γνώσης (με την έννοια ότι οι άνθρωποι δεν είναι αρκετά ενημερωμένοι ή και ικανοί προς διαχείριση των πολιτικών προβλημάτων)· και την έλλειψη κουλτούρας συμμετοχής.

Κανένα από τα παραπάνω, βέβαια, δεν είναι κατ’ ανάγκη και ανεξάλειπτο γνώρισμα ή μοιραία συνθήκη της ζωής των ατόμων. Ούτε δικαιολογούν, αντιθέτως θρέφονται από την αντίληψη ότι η πολιτική είναι υπόθεση ενός ημίκλειστου κλαμπ ειδικών και επαγγελματιών της πολιτικής. Δεν είναι δημοκρατικά ανεκτό να συζητιέται το όλο θέμα, φλερτάροντας με την αντίληψη ότι οι πολίτες δεν λογίζονται ίσοι ως προς την πολιτική τους ιδιότητα και ικανότητα.

Κοινωνικά πειράματα και έρευνες, εξάλλου, έχουν δείξει ότι «ανειδίκευτοι πολίτες», εφόσον τους δοθεί ικανή πληροφόρηση και χρόνος, μπορούν να κατανοήσουν, να συζητήσουν και να τοποθετηθούν ακόμη και για τα πιο σύνθετα πεδία και ζητήματα πολιτικών αποφάσεων. Σε ό,τι αφορά, τέλος, την «κουλτούρα συμμετοχής» τα πράγματα είναι ακόμη πιο απλά: Οι άνθρωποι μαθαίνουν να συμμετέχουν συμμετέχοντας· κι εφόσον η συμμετοχή τους δεν ισοδυναμεί με συναίνεση σε ήδη ειλημμένες αποφάσεις.

Τελευταία, ως απάντηση στα παραπάνω, προτείνεται στην πολιτική θεωρία, αλλά και σε επίπεδο κοινής γνώμης και διεκδικήσεων, η έννοια-αίτημα της «συμμετοχικής δημοκρατίας» (participatory democracy). Οι θιασώτες της φιλοδοξούν να αναζωογονήσουν την ιδέα ότι οι πολίτες έχουν δικαίωμα και υποχρέωση στη συν-διαμόρφωση της συλλογικής ζωής, και επιστρατεύουν τη θεσμική τους φαντασία να εισηγηθούν μορφές ενεργητικής συμμετοχής των πολιτών, άλλες και πέραν από την κλασική συμμετοχή σε εκλογές ανάδειξης αντιπροσώπων.

Εισάγονται έτσι, διάφορες ιδέες ή πειραματισμοί, όπως λ.χ. ο «συμμετοχικός προϋπολογισμός» (μια διαδικασία συμμετοχής των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σχετικά με τους στόχους και την κατανομή δημοσίων πόρων) ή η «διαβουλευτική δημοσκόπηση» (επιλογή ενός τυχαίου αντιπροσωπευτικού δείγματος πολιτών και εμπλοκή τους σε διαβούλευση σχετικά με τρέχοντα ζητήματα ή για την υποβολή προτάσεων δημόσιας πολιτικής). Οι περισσότεροι εστιάζουν στο ρόλο που μπορεί να παίξει η χρήση του διαδικτύου στο «βάθεμα και πλάτεμα» της συμμετοχής των πολιτών, ενώ άλλοι κάνουν λόγο για τη ζωτική ανάγκη συνύπαρξης των θεσμών αντιπροσώπευσης με λογικές άμεσης δημοκρατίας (βλ. νομοθετική πρωτοβουλία εκ μέρους των πολιτών, διενέργεια δημοψηφισμάτων κ.ά.).

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1η δραστηριότητα

Α1. α. Να αποδώσετε σε 60-70 λέξεις το περιεχόμενο των τριών πρώτων παραγράφων του κειμένου.

Α1. β. Να εντοπίσετε τρεις διαφορετικές χρήσεις της παρένθεσης στο κείμενο.

Α2. α. Στην παρακάτω φράση να αντικατασταθεί στα σημεία που υπογραμμίζεται η ονοματική διατύπωση με ρηματική και να γίνουν οι απαραίτητες αλλαγές, ώστε ο λόγος να είναι συντακτικώς σωστός:

(επιλογή ενός τυχαίου αντιπροσωπευτικού δείγματος πολιτών και εμπλοκή τους σε διαβούλευση σχετικά με τρέχοντα ζητήματα ή για την υποβολή προτάσεων δημόσιας πολιτικής). Οι περισσότεροι εστιάζουν στο ρόλο που μπορεί να παίξει η χρήση του διαδικτύου στο «βάθεμα και πλάτεμα» της συμμετοχής των πολιτών, ενώ άλλοι κάνουν λόγο για τη ζωτική ανάγκη συνύπαρξης των θεσμών αντιπροσώπευσης με λογικές άμεσης δημοκρατίας.

Α2. β. Να εντοπίσετε επτά σύνθετες λέξεις στην τέταρτη παράγραφο του κειμένου και να τις χωρίσετε στα συνθετικά της μέρη.

Α3.Στο πλαίσιο του μαθητικού συνεδρίου «Συμμετοχική Δημοκρατία» καλείσαι, ως εκπρόσωπος του Μαθητικού Συμβουλίου, να απευθύνεις ομιλία (περίπου 250 λέξεων). Με τα λεγόμενά σου επιδιώκεις να ενεργοποιήσεις τους παρευρισκομένους στο να συμμετάσχουν περισσότερο και να τους ενημερώσεις για τουλάχιστον δύο από τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να αναπτύξουν αυτή τη συμμετοχή. Μπορείς να αξιοποιήσεις, δημιουργικά, και τις ιδέες του κειμένου.

Β. Λογοτεχνικό κείμενο

ERICH FRIED (1921-1988)

Κλασσική ελευθερία αποφάσεων

Το ποίημα είναι δημοσιευμένο στη συλλογή «Φωνές χωρίς πατρίδα», σε επιλογή και μετάφραση Δημοσθένη Κούρτοβικ, εκδόσεις Κάλβος, 1981.

Στη Μεσόγειο Θάλασσα

όπου γεννήθηκε η κουλτούρα μας

έγιναν ελεύθερες εκλογές

ανάμεσα στη Σκύλλα

και τη Χάρυβδη

Ψιθυριζόταν βέβαια πως οι δυο τους

είχαν συμμαχήσει κρυφά μεταξύ τους

αλλ’ ωστόσο οι περισσότεροι

ψήφισαν τη μια

ή την άλλη

Περιέργως

κανένας τους δεν έμεινε

ζωντανός

εκτός απ’ τον Οδυσσέα

Αυτός δεν αναγνώρισε τις εκλογές

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Β1. Να παρουσιάσετε σύντομα (50-60 λέξεις) τα πρόσωπα που εμφανίζονται στην ιστορία που αφηγείται το ποίημα.

Β2. α. Στο ποίημα υπάρχουν πολλά σύμβολα. Να εντοπίσετε και να καταγράψετε δύο (2) από αυτά και να αποδώσετε σύντομα το νοηματικό τους περιεχόμενο.

Β2. β. Στο ποίημα συνυπάρχει το α’ πληθυντικό πρόσωπο, με το γ’ πληθυντικό και γ’ ενικό. Να εξηγήσετε αυτή τη συνύπαρξη σε σχέση με τι μήνυμα που θέλει να μεταδώσει ο ποιητής.

Β3. Με αναφορά σε συγκεκριμένα σημεία του ποιήματος να καταγράψεις τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται η εκλογική διαδικασία. Ποια είναι η προσωπική σου τοποθέτηση για το θέμα; Να διατυπώσεις τις απαντήσεις σου σε ένα κείμενο περίπου 150 λέξεων.