«Δεν υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές μεταξύ των ανθρώπων και των λαών. Οι λαοί δε διαφέρουν παρ’ όλο που οι χάρτες και οι άτλαντες δείχνουν τις χώρες με διαφορετικά χρώματα».
Παντίτ Νεχρού
Τι είναι παγκοσμιοποίηση
Του Γ.Χ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
- Τι ακριβώς είναι, λοιπόν, η παγκοσμιοποίηση;
-Ο όρος περιγράφει το οικονομικό φαινόμενο της απελευθέρωσης των αγορών, διεθνώς, και της δημιουργίας ενιαίων κανόνων στο εμπόριο και, ευρύτερα, στην οικονομική ζωή (φορολογία, κανόνες ανταγωνισμού, μοντέλα λειτουργίας των επιχειρήσεων και του δημόσιου τομέα). Κεφάλαια, εργαζόμενοι και εμπορεύματα κινούνται παντού ελεύθερα, με τον ίδιο τρόπο! Μέχρι τώρα, περισσότερο κινούνται τα κεφάλαια (με τη βοήθεια της τεχνολογίας στα διεθνή χρηματιστήρια) και τα εμπορεύματα (με την Παγκόσμια Οργάνωση Εμπορίου να αίρει συνεχώς τους σχετικούς περιορισμούς).
- Τι σημαίνει, δηλαδή, αυτό, στην πράξη;
-Δημιουργείται μια σχετικά ομοιογενής παγκόσμια αγορά προϊόντων και υπηρεσιών. Οι επιχειρήσεις μεγαλώνουν για να ανταποκριθούν στο μέγεθος της αγοράς και να περιορίσουν το κόστος τους.
Σχηματικά: Μια βιομηχανία παιχνιδιών στις ΗΠΑ και μια άλλη στη Μαλαισία πρέπει να προσφέρουν το ίδιο προϊόν, στην ίδια τιμή, όταν οι μισθοί στη Μαλαισία είναι δεκάδες φορές χαμηλότεροι 9,5 δολ. το μεροκάματο στη Μαλαισία, 2 δολ. στη Κίνα, 80 δολ. στις ΗΠΑ). Εάν η αμερικανική βιομηχανία δεν μπορεί να προσφέρει ανταγωνιστικές τιμές, ή θα μεταφέρει την παραγωγή της στη Μαλαισία, ή θα πληρώσει... μαλαισιανούς μισθούς ή θα κλείσει. Το πλεονέκτημα είναι ότι, παντού, θα κυκλοφορούν έτσι πολύ φθηνά παιχνίδια για τον καταναλωτή. Το μειονέκτημα, όμως, είναι ότι τα «κεκτημένα» (κράτος πρόνοιας, περίθαλψη, σύνταξη κ.ά.), που αυξάνουν το εργασιακό κόστος, κινδυνεύουν -και ήδη συρρικνώνονται.
Στην πραγματικότητα, βεβαίως, το «κλειδί» είναι το τεχνολογικό επίπεδο, που εξασφαλίζει υψηλή παραγωγικότητα. Γι' αυτό και τα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας έχουν μεγαλυτερη προστιθέμενη αξία και υψηλότερα περιθώρια κέρδους. Σε χώρες όπως η Ταϊβάν π.χ., κατασκευάζονται τα περισσότερα «κουτιά» για υπολογιστές (με πολύ μικρό περιθώριο κέρδους) αλλά 9 στους 10 υπολογιστές χρησιμοποιούν επεξεργαστές (τσιπάκια) της αμερικανικής Intel τα οποία έχουν προστιθέμενη αξία πάνω από 65%. Γι' αυτό και οι πολυεθνικές τοποθετούν το κέντρο διοίκησης στη Δύση και τις παραγωγικές μονάδες τους στην περιφέρεια ή προμηθεύονται τα προϊόντα από «ντόπιους» υπεργολάβους τους εκεί.
- Είναι πολιτικό ζήτημα η παγκοσμιοποίηση;
-Ο όρος έχει νεοφιλελεύθερη προέλευση και η εφαρμογή της παγκοσμιοποίησης προσδιορίζεται από νεοφιλελεύθερες πρακτικές (ασυδοσία της αγοράς, θεοποίηση του ανταγωνισμού, έλλειψη κοινωνικού προσανατολισμού και δημοκρατικού ελέγχου των αποφάσεων κ.ά.). Σήμερα όμως πληθαίνουν οι προοδευτικές φωνές για κεϊνσιανού τύπου προσέγγιση, με σφαιρική ρύθμιση και εποπτεία της λειτουργίας των αγορών από διεθνείς οργανισμούς και θεσμούς.
Είναι τόσο «πολιτική», όσο «πολιτική» είναι και η οικονομία. Η πολιτική εξουσία παραμένει οργανωμένη σε εθνική βάση, ενώ η οικονομία (και η οικονομική εξουσία) οργανώνεται, πλέον, σε διεθνή βάση. Σε μια εθνική αγορά, η κυβέρνηση, εφόσον πιέζεται από την κοινωνία, μπορεί π.χ. να παρέμβει για να αυξήσει τους φόρους, για να ασκήσει κοινωνική πολιτική, να αποτρέψει απολύσεις ή μείωση μισθών σε μία επιχείρηση. Εάν, όμως, η επιχείρηση μπορεί, την άλλη μέρα, να «μετακομίσει» αλλού, η εθνική κυβέρνηση αναγκάζεται να δημιουργήσει ένα φιλελεύθερο οικονομικό περιβάλλον για να διατηρεί και να προσελκύει τις επενδύσεις.
Πιο άμεσο είναι το πρόβλημα από τη διακίνηση του χρήματος η οποία είναι, τελείως ελεύθερη. Οι όγκοι κεφαλαίων που διακινούνται, για βραχυπρόθεσμο κέρδος, είναι τεράστιοι και μπορούν να αποσταθεροποιήσουν τις εθνικές οικονομίες, εν ριπή οφθαλμού.
- Πρόκειται μόνο για ένα οικονομικό φαινόμενο;
-Σημαντικό βαθμό ολοκλήρωσης έχει και η πολιτιστική παγκοσμοποίηση (οι πολυεθνικές του θεάματος και της ενημέρωσης έχουν πετύχει μεγάλο βαθμό συγκέντρωσης). Το ίδιο συμβαίνει και με τα τρόφιμα, την ενέργεια, αλλά και... το έγκλημα, που επίσης παγκοσμιοποιείται, υπακούοντας στο βασικό οικονομικό κανόνα: Για να αυξήσεις τα κέρδη σου, πρέπει να αυξήσεις τον τζίρο σου. Οπερ σημαίνει: περισσότερους χρήστες ναρκωτικών και περισσότερη λευκή σάρκα στην αγορά.
- Η παγκοσμιοποίηση αυξάνει τις κοινωνικές ανισότητες στον πλανήτη;
-Αποδεδειγμένα! Οι υποστηρικτές της όμως, επικαλούνται την αύξηση του βιοτικού επιπέδου σε πολλές αναπτυσσόμενες (και άλλοτε φτωχές) χώρες: Στην Ταϊβάν, στο Χονγκ-Κονγκ και στη Σιγκαπούρη, το βιοτικό επίπεδο αυξήθηκε ταχύτερα ακόμα και από αυτό της Δύσης. Ταυτόχρονα, η κατάσταση έχει χειροτερέψει σε πολλές χώρες του άλλοτε λεγόμενου τρίτου κόσμου.
Οι υπέρμαχοι της παγκοσμιοποίησης πιστεύουν ότι οι ανισότητες των μισθών, μέσα σε μια χώρα, οφείλονται περισσότερο σε εσωτερικούς παράγοντες, όπως κυρίως η τεχνολογική πρόοδος που «υποβαθμίζει» ορισμένα επαγγέλματα.
Η «άλλη πλευρά» διαπιστώνει ότι τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης διοχετεύονται μονομερώς ή δυσανάλογα στους ισχυρούς πόλους του συστήματος (τις πιο ανεπτυγμένες χώρες) οι οποίες αφαιμάσσουν πόρους, πρώτες ύλες αλλά και κεφάλαια, βελτιώνοντας τη δική τους θέση σε ένα «νεο-αποικιακό» μοντέλο.
- Τι ζητούν οι διαδηλωτές στη Γένοβα;
-Αυτό που καταγράφεται είναι μια γενική διαμαρτυρία από πολλές πλευρές: «Ψημένοι» παλιοί συνδικαλιστές και παραδοσιακοί αριστεροί διαμαρτύρονται για την υποβάθμιση του κράτους πρόνοιας, τα χαμηλά εισοδήματα και την ανεργία. Κάποιοι εθνικιστές αισθάνονται ότι... η εθνική τους υπεροχή απειλείται από τη δημιουργία ενός διεθνούς, μονότονου πολιτιστικού «πολτού». Ακραίοι «οικολόγοι» θέλουν να ξαναβρούν την χαμένη ισορροπία της Γαίας, ενώ μικρομεσαίοι επιχειρηματίες αντιδρούν, διαβλέποντας ότι το μαγαζάκι τους θα εξαφανιστεί, από τις πολυεθνικές.
Μαζί με αυτούς, όμως, ανησυχούν και πολλοί πολίτες, που διαισθάνονται ότι το αίτημά τους για καλύτερη ζωή δεν συμβαδίζει με την πορεία που έχουν πάρει τα πράγματα. Στο κάτω-κάτω, ακόμα και ένας διευθύνων σύμβουλος επενδυτικής τράπεζας δεν ξέρει πια... τι να ταΐσει τα παιδιά του ή πώς να τα γλιτώσει από τα ναρκωτικά. Ορισμένοι πιστεύουν ότι αυτό το αδιαμόρφωτο κύμα αντιρρησιών θα καταλήξει σε ένα νέο διεθνές κίνημα που θα πιέσει την πολιτική εξουσία να λάβει μέτρα.
- Υπάρχει, άραγε, «καλή» και «κακή» παγκοσμιοποίηση;
-Οι υποστηρικτές της βλέπουν σ' αυτήν την ιδανική λύση για να αυξηθεί ο συνολικός πλούτος και, μέσω της αγοράς, να κατανεμηθεί «δίκαια» (ή «αποτελεσματικά») στο σύνολο του πλανήτη.
- Αρκετοί από τους «εχθρούς» της απορρίπτουν περισσότερο τις ανισότητες που δημιουργούνται στη διαδικασία παγκοσμιοποίησης, παρά το ίδιο το φαινόμενο, καθώς υπάρχουν δισεκατομμύρια άνθρωποι που λιμοκτονούν, ανά τον κόσμο, και περιμένουν πώς και πώς, να «παγκοσμιοποιηθούν». (Εστω και 9,5 δολάρια μεροκάματο στη Μαλαισία, από μια ψυχρή πολυεθνική που σε εκμεταλλεύεται στυγνά είναι καλύτερα από... καθόλου μεροκάματο, όπως, π.χ., στο Μπαγκλαντές).
Από την άλλη πλευρά, η παγκοσμιοποίηση έχει και τα καλά της: Επικοινωνία μεταξύ των λαών, διάδοση της γνώσης και της τεχνολογίας και κ.λπ.
- Μπορεί να σταματήσει η παγκοσμιοποίηση;
-Μέχρι στιγμής, το φαινόμενο εξελίσσεται ολίγον «αυτόματα», προκαλώντας αμηχανία και στις περισσότερες πολιτικές δυνάμεις, που βλέπουν τα οικονομικά και πολιτιστικά δεδομένα να τους ξεπερνούν και τους πολίτες-ψηφοφόρους τους να διαμαρτύρονται. Οργανισμοί όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα υπήρξαν βασικοί προπαγανδιστές των αξιών της ελεύθερης αγοράς αλλά δεν διαθέτουν μέσα για να διαχειριστούν τις νέες καταστάσεις. Είναι βέβαιο ότι χρειάζονται νέοι θεσμοί, σε διεθνές επίπεδο που θα επιβάλουν νέες κατευθύνσεις, με προσανατολισμό σε αξίες όπως η αλληλεγγύη και η κοινωνική δικαιοσύνη.
- Είναι σε κρίση η παγκοσμιοποίηση;
Ένα από τα πλεονεκτήματα που έβρισκαν οι υποστηρικτές της είναι ότι η παγκοσμιοποίηση είχε εξαλείψει τους παραδοσιακούς οικονομικούς κύκλους ανάπτυξης-ύφεσης, καθώς η παγκόσμια οικονομία αναπτύσσεται σταθερά, τα τελευταία 12 χρόνια. Η αντίληψη αυτή δοκιμάζεται σκληρά, σήμερα, καθώς η διεθνής οικονομική δραστηριότητα επιβραδύνεται και οι ειδήσεις για μειώσεις κερδών και απολύσεις επιτείνουν τη νομισματική και χρηματιστηριακή αστάθεια. Επιπλέον, η οικονομική παγκοσμιοποίηση δεν εξελίσσεται μέσα σε ένα περιβάλλον συνεργασίας μεταξύ των μεγάλων οικονομικών δυνάμεων. Η επαπειλούμενη ύφεση, ο ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε., η μεγάλη πτώση του ευρώ, η «απειλή» που αισθάνονται οι ΗΠΑ από την ανερχόμενη Κίνα συνιστούν ήδη ένα εκρηκτικό κοκτέιλ.
ΑΦΙΕΡΩΜΑ στην παγκοσμιοποίηση και στις διαδηλώσεις στη Γένοβα στην «Οικονομία» της «Κ.Ε.» και στο ΕΨΙΛΟΝ.
Ποιος φοβάται την παγκοσμιοποίηση;
Τον τελευταίο καιρό πολλοί είναι που εκστρατεύουν εναντίον της παγκοσμιοποίησης χωρίς να διευκρινίζουν ποτέ τι ακριβώς σημαίνει αυτός ο όρος. Δεκάδες δημοσιεύματα ειδημόνων και μη αναφέρονται σε αυτήν σαν να ήταν γενικώς γνωστό και διαδεδομένο το νόημά της και σαν να ήταν παγκοίνως αποδεκτό το ότι έχει τεράστιες βλαπτικές συνέπειες για την ανθρωπότητα. Χειρότερο ακόμη: είναι διάχυτη η νεφελώδης ιδέα ότι η παγκοσμιοποίηση αποτελεί μια τάξη πραγμάτων που επιβάλλει κάποια πλουτοκρατική συνωμοσία.
Όπως όλες οι συνωμοτικές αντιλήψεις της ιστορίας και της κοινωνικής πραγματικότητας, η αντίληψη αυτή είναι αφελής. Περιέχει, όμως, κάποια αλήθεια. Το περιεχόμενο αλήθειας της βρίσκεται στο ότι τωόντι ευνοούνται με την παγκοσμιοποίηση οι οικονομικώς και τεχνολογικώς προηγμένοι και ασφαλώς πλήττονται καίρια από αυτήν πολλοί από εκείνους που ανήκουν στις ασθενέστερες οικονομικές ομάδες, ενώ ορισμένες μορφές πολιτισμού περιθωριοποιούνται και απειλούνται με εξαφάνιση. Η παγκοσμιοποίηση όμως, όπως όλα τα μεγάλα ιστορικά διακυβεύματα, δεν αποτελεί «παίγνιο μηδενικού αθροίσματος»: το όφελος του ενός δεν ισοδυναμεί ούτε απόλυτα ούτε αναγκαία με την απώλεια του άλλου. Ούτε πραγματοποιείται προγραμματισμένα κατόπιν συγκεκριμένου σχεδίου των εχθρών της ανθρωπότητας.
Είναι νέο φαινόμενο;
Κατ' αρχήν, η παγκοσμιοποίηση δεν είναι καθόλου καινούργιο φαινόμενο. Η καθαρά οικονομική πλευρά της παγκοσμιοποίησης υπάρχει από τότε που ο καπιταλισμός γίνεται διεθνές φαινόμενο και χρειάστηκε η ιδιοφυΐα του Μαρξ για να το αναλύσει. Ο καπιταλισμός ως τρόπος παραγωγής επέφερε θέλοντας και μη ορισμένες ομοιομορφίες στην κοινωνική και πολιτική οργάνωση, ακόμη και στον πολιτισμό.
Η διεθνοποίηση του εμπορίου επέφερε και την αλληλεξάρτηση των οικονομιών, των τεχνολογιών και ως ένα βαθμό της πολιτικής. Οι μεγάλες χώρες, αρχικά, και πολλές μικρές αργότερα μεγάλωσαν το δίκτυο των διασυνδέσεων και των συμφερόντων πολύ πιο πέρα από τα σύνορά τους. Το κυριότερο, όμως, είναι ότι η ανάπτυξη της επιστημονικής γνώσης και της τεχνολογικής προόδου που συνδέθηκε μαζί της, σε συνδυασμό με την απελευθέρωση και την επέκταση του παγκόσμιου εμπορίου, συνέβαλαν στη δημιουργία ενός νέου και παγκόσμιας εμβέλειας τρόπου πολιτικής και οικονομικής οργάνωσης, γνώσης και νομικής τάξης. Αυτός ο τρόπος ζωής απέκτησε τη δική του δυναμική. Η ραγδαία του επικράτηση υπογράμμισε τον ενιαίο και αδιαίρετο χαρακτήρα της επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου, καθώς και τη δυναμική της σύνδεση με την ελευθερία των συναλλαγών.
Το σημαντικό σε αυτή τη διαδικασία είναι ότι όταν απέκτησε συγκεκριμένο σχήμα και οι ιθύνοντες αντιλήφθηκαν το νόημά του, ουδείς θέλησε να μείνει εκτός της. Ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή είναι ζήτημα ζωής και θανάτου για ένα κοινωνικό σύνολο να προσαρμοστεί σε αυτήν. Ένα από τα πιο τραγικά προβλήματα της εποχής μας είναι ακριβώς η ύπαρξη της Μεγάλης Τομής ανάμεσα σε χώρες που δεν μπορούν εύκολα να εκσυγχρονισθούν και να απολαύσουν τα αγαθά της νεωτερικότητας και της παγκοσμιοποίησης και στις άλλες που είναι προηγμένες και συμμετέχουν σε αυτές ενεργώς και επωφελώς γι' αυτές.
Ποικίλες αντιρρήσεις
Βέβαια οι αντιδράσεις στην παγκοσμιοποίηση είναι ποικίλες και όχι πάντα αβάσιμες, και προέρχονται τόσο από τη συντηρητική όσο και από τη ριζοσπαστική μερίδα της κοινωνίας. Είναι γεγονός ότι ο κόσμος της νεωτερικότητας, του παγκόσμιου εμπορίου και των κεφαλαιοκρατικών σχέσεων παραγωγής απομάκρυνε τον άνθρωπο, για το καλύτερο ή για το χειρότερο, από τη θαλπωρή που του πρόσφερε ο κόσμος της παράδοσης, ο οποίος «απομαγεύτηκε» όπως λέει ο Μαξ Βέμπερ. Μαζί του αποδυναμώθηκε και η συνεκτικότητα της κοινωνίας, όπως τονίζουν οι συντηρητικοί κριτικοί της νεωτερικότητας. Επιπλέον, η τάξη πραγμάτων που επιβάλλει αλλά και τα συμφέροντα που εξυπηρετεί η νέα παγκοσμιοποιημένη τάξη πραγμάτων βλάπτουν σοβαρά τις ασθενέστερες ομάδες στην κοινωνία. Και αυτό κινητοποιεί όχι τις συντηρητικές αλλά τις ριζοσπαστικές δυνάμεις της κοινωνίας, δηλαδή όλους όσοι υποστηρίζουν τον ασθενέστερο έναντι του ισχυρότερου μια ροπή που αποτελεί τη βάση της κοινωνικότητας και της ηθικής σε οποιαδήποτε ανθρώπινη κοινωνία.
Με αυτή την έννοια οι αντιρρήσεις στην παγκοσμιοποίηση και στη νεωτερικότητα, με την οποία είναι σύμφυτη, είναι απόλυτα φυσιολογικές. Όπως απόλυτα εύλογη είναι οποιαδήποτε επιφύλαξη στην ιδέα ότι η παγκοσμιοποίηση αποτελεί κάποιου είδους πανάκεια που λύνει όλα τα προβλήματα. Οι συνήθως όμως εκφραζόμενες αντιρρήσεις στην παγκοσμιοποίηση εκφυλίζονται σε δαιμονολογίες ή στην καλύτερη περίπτωση σε εξηγήσεις που παίρνουν ως δεδομένο ότι όλες οι ανθρώπινες σχέσεις ανάγονται τελικά σε σχέσεις σύγκρουσης: όλες θεωρούνται παίγνια μηδενικού αθροίσματος, δηλαδή ό,τι κερδίζει ο ένας αντιστοιχεί απόλυτα με αυτό που χάνει ο άλλος. Αυτό μπορεί κάλλιστα να συμβαίνει σε ορισμένες περιπτώσεις. Αλλά δεν είναι αναγκαίο να συμβαίνει. Μπορεί σε μια συναλλαγή να ωφελούνται και οι δύο συναλλασσόμενοι, έστω και αν το όφελος του ενός είναι μεγαλύτερο από του άλλου. Και η παγκοσμιότητα σημαίνει μεταξύ άλλων τη βαθμιαία επικράτηση και ενός ήθους που καταξιώνει ως επιβιωτικά συμφερότερη την ειρηνική συναλλαγή έναντι της μεθόδου της σύγκρουσης εφόσον η επιλογή είναι δυνατή.
Τα επιβιωτικά ωφελήματα
Η επικράτηση αυτού του ήθους είναι ένα άλλο στοιχείο της παγκοσμιότητας που δεν λαμβάνουν υπόψη τους οι επικριτές της. Μιλώντας για «αδιαφανή κέντρα» και για «καπιταλισμό του καζίνου», φαινόμενα που συσχετίζουν με την παγκοσμιότητα, παραθεωρούν ότι αυτή συνδέεται με την αναπόφευκτη συσσωμάτωση όχι μόνο των εθνικών οικονομιών αλλά και των θεσμικών πρακτικών σε μια ενιαία τάξη πραγμάτων. Δεν είναι νοητό πλέον να επικαλείται μια χώρα ή μια περιοχή την εθνική κυριαρχία της ή την πολιτιστική της ιδιαιτερότητα για να διατηρήσει τον θεσμό της δουλείας ή την παράδοση της κλειτοριδεκτομής. Η βαθμιαία επικράτηση των αρχών του διεθνούς δημοσίου και όχι μόνο ιδιωτικού, δηλαδή εμπορικού - δικαίου είναι και αυτή αποτέλεσμα της παγκοσμιότητας.
Οι αντίπαλοι της παγκοσμιότητας δεν θέλουν να εννοήσουν ούτε τον ανεπίστρεπτο ούτε τον αναγκαίο χαρακτήρα της. Κυρίως δεν αντιλαμβάνονται ότι στην εποχή του κυβερνοχώρου η ίδια η έννοια του «κρατικού ελέγχου» πάνω σε ορισμένες διαδικασίες είναι αναχρονιστική. Το κράτος δεν μπορεί να ελέγξει τις παγκοσμιοποιητικές διαδικασίες.
Ιδιαίτερα για την Ελλάδα, οι αντιτιθέμενοι στην παγκοσμιότητα αγνοούν τα πλεονεκτήματα που μπορεί να αποκτήσει η χώρα μας με την ένταξη στο ευρώ το 2001, ίσως διότι τους φοβίζουν οι διαρθρωτικές αλλαγές που επιβάλλει η ανταγωνιστικότητα και η νομισματική ένωση. Ο συντηρητικός πάντα φοβάται αυτό που δεν μπορεί να ελέγξει. Ιδίως όταν αυτό δεν είναι καν οι αυτόνομες δυνάμεις εσωτερικές στην κοινωνία που ζει και η οποία του είναι γνώριμη, αλλά ο ανοιχτός, διάπλατος χώρος της οικουμένης που επιβάλλει την απόκτηση νέων νοοτροπιών.
Είναι βέβαιο ότι υπό τις παρούσες συνθήκες ταχύτατης πληροφόρησης και επεξεργασίας βάσεων δεδομένων οι κραδασμοί που επιφέρει η κερδοσκοπία σε παγκόσμια κλίμακα είναι πιο έντονοι από ό,τι ήταν στο παρελθόν. Η νομισματική κρίση στην Απω Ανατολή μαρτυρεί γι' αυτό. Το κόστος όμως της προσαρμογής στη νέα κατάσταση είναι δυνατόν να μειωθεί και να αποφευχθούν στο μέλλον αυτοί οι κραδασμοί. Εκείνο που είναι αδύνατον να επέλθει είναι η επιστροφή στη μη παγκοσμιότητα.
*Ο κ. Δημήτρης Δημητράκος είναι καθηγητής της Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
« Η παγκοσμιοποίηση μπορεί να πάρει, στην πράξη, τη μορφή της παθητικής ένταξης σε ένα αμερικάνικης, κατά κανόνα, προέλευσης σχήμα που τείνει να επιβληθεί παγκοσμίως. Είναι διαδικασία αφομοίωσης μέσα σε μια ευρύτερη χοάνη αμερικάνικου τύπου [...]. Έτσι, η παγκοσμιοποίηση παίρνει συχνά το χαρακτήρα του εξαμερικανισμού σε παγκόσμια κλίμακα. Είναι μια μορφή πολιτισμικού ηγεμονισμού που πηγάζει από την παθητική γενικευμένη μίμηση αμερικανικών προτύπων.»
Γ. Μπαμπινιώτης
« Εντός των χωρών πια, εντός των πόλεων, στις κοινωνίες, τοπικές και εθνικές, ορθώνονται σύνορα κοινωνικά, μη οριζόμενα κατ΄ ανάγκη από συμβάσεις και κυρωμένα έγγραφα. Σύνορα εθιμικά, σύνορα συμπεριφοράς, εμφάνισης, που απλώς προσδιορίζουν την οικονομική κατάσταση αυτών που φέρουν τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και τίποτε άλλο. Σύνορα που χωρίζουν καταλυτικά την κοινωνία, στους εντός και εκτός των τειχών. Ανεργία, φτώχεια, υποαπασχόληση, εγκατάλειψη, αναλφαβητισμός, που κατά συνέπεια οδηγούν στον αποκλεισμό από την προοδευτική και ευημερούσα κοινωνία, είναι ίσως τα χειρότερα σύγχρονα σύνορα.»
Εφ. Καθημερινή
Ορισμός:
Παγκοσμιοποίηση:
Η δημιουργία μιας παγκόσμιας οικονομικής ζώνης, μιας παγκόσμιας αγοράς, όπου τα
προϊόντα θα κινούνται ελεύθερα. Η μετατροπή της οικουμένης σε μια ενιαία οικονομική, πολιτική και πολιτιστική επικράτεια
Αιτίες εξάπλωσης του φαινομένου της παγκοσμιοποίησης:
Οικονομικός παράγοντας:
Ο πιο σημαντικός λόγος μετατροπής της οικουμένης σε ένα ενιαίο οικονομικό, πολιτικό, πολιτισμικό σχηματισμό είναι η επιδιωκόμενη ανάπτυξη της οικονομίας των διαφόρων χωρών μέσω της αποδέσμευσης του διεθνούς εμπορίου. Παρατηρείται, δηλαδή, η τακτική συνεργασία των εταιρειών που βρίσκονται σε διαφορετικά μέρη του κόσμου προκειμένου να παράγουν προϊόντα, να τα προωθήσουν και βεβαίως να αποκτήσουν κέρδη από τη διάθεση αυτών.
- Η ανάπτυξη εμπορικών, λοιπόν, δραστηριοτήτων μέσω της χρησιμοποίησης των πλουτοπαραγωγικών πηγών αλλά και της εργασίας των ατόμων σε κάθε γωνιά της γης για την τόνωση της οικονομίας συντελούν στην εξάπλωση της διεθνοποίησης της οικονομίας.
Τα οφέλη της οικονομίας:
- Αύξηση πολυεθνικών εταιρειών στις οποίες τα παραγόμενα αγαθά (πχ: φάρμακα μετά από αξιόλογη έρευνα) μπορούν να ωφελήσουν όχι μόνο μια χώρα αλλά ταυτόχρονα πολλές χώρες. <ς λογικό επακόλουθο του παραπάνω είναι η απασχόληση ατόμων σε πολλές νέες θέσεις εργασίες αλλά και η εφαρμογή της τεχνογνωσίας σε
μεγάλη έκταση.
- Η τιμή των προϊόντων συγκρατείται σε λογικά επίπεδα λόγω δύο παραγόντων: α) του κόστος παραγωγής είναι σχετικά χαμηλό και β) των ανταγωνιστικών σχέσεων των εταιρειών. Επομένως, το επίπεδο διαβίωσης των καταναλωτών είναι δυνατό να αναβαθμιστεί μακροπρόθεσμα
- Μια ακόμη θετική απόρροια της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας είναι και η ελάττωση του μεταναστευτικού κύματος με την εφαρμογή επενδύσεων σε χώρες αναπτυσσόμενες από τις ανεπτυγμένες.
Η τεχνολογική εξάπλωση – Η πρόοδος στο χώρο των επιστημών
Είναι σίγουρο ότι η κατάρρευση των εθνικών συνόρων διευκολύνθηκε από την ανάπτυξη της τεχνολογίας. Η χρήση των υπολογιστών σε κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας (πχ: στο χώρο εργασίας) η ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών, η βελτίωση των συγκοινωνιών στον τομέα των μεταφορών κατήργησαν στην κυριολεξία τη μεγάλη απόσταση μεταξύ των λαών με αποτέλεσμα την αλληλογνωριμία τους.
Τα επακόλουθα της τεχνολογικής εξέλιξης στο οικοδόμημα της παγκοσμιοποίησης:
- Με το νέο επικοινωνιακό μέσο, το διαδίκτυο, διευκολύνθηκε η μαζική γνωστοποίηση νέων πληροφοριών/ νέων γνώσεων μιας που οι τελευταίες μεταδίδονται αστραπιαία. Χάρη στην τεχνολογία, λοιπόν, διεθνοποιούνται νέες ιδέες
- Η διαδικτυακή επικοινωνία των λαών αναμφισβήτητα φέρνει ανθρώπους από διαφορετικές κουλτούρες σε επαφή.
Πολιτικός τομέας- Οι θετικές συνέπειες στον πολιτικό τομέα:
- Στη σταθερότητα του πολιτικού πεδίου (μετά τον ψυχρό πόλεμο με την ήττα του σοσιαλιστικού συστήματος) μπορεί να αποδοθεί η διαδικασία κατάργησης των συνόρων. Η κατοχύρωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλο και πιο πολλές χώρες μέσω διεθνών οργανισμών, η επιβολή ποινών σε κράτη με ανελεύθερα/ απολυταρχικά καθεστώτα μέσω του διεθνούς δικαστηρίου της Χάγης αποτελούν κινήσεις αποδεκτές από ολόκληρη την παγκόσμια κοινότητα δηλώνοντας την προτίμηση της σε
δημοκρατικές/ φιλελεύθερες τακτικές.
- Η ισχυροποίηση δημοκρατικών πολιτευμάτων μέσω της κοινής χάραξης πολιτικής των κρατών αποτελεί ένα θετικό επακόλουθο της παγκοσμιοποίησης
- Η ψήφιση νόμων, η υπογραφή συνθηκών μέσω των οποίων ο κοινοβουλευτισμός ενισχύεται.
Πολιτιστικός τομέας:
- Η παγκοσμιοποίηση φέρει ως κοινό κώδικα επικοινωνίας των λαών την τέχνη. Οι άνθρωποι με καταγωγή από τη Γαλλία, τη Φιλανδία, την Ισπανία, τη Γερμανία κλπ μπορούν να πλησιάσουν ο ένας τον άλλον μέσω του τραγουδιού, ενός κινηματογραφικού έργου, ενός βιβλίου, ενός θεατρικού έργου που έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Το όφελος του παραπάνω είναι διττό για την ανθρωπότητα: α) μια νέα πνοή είναι πολύ πιθανό να περιβάλει τη συνολική καλλιτεχνική δημιουργία μέσω του πολιτιστικού συγκρητισμού β) η συνειδητοποίηση και δη η τόνωση της διαφορετικής πολιτιστικής ταυτότητας του κάθε λαού μέσα από τις πολιτιστικές ανταλλαγές.
Οι θετικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης στο διεθνιστικό τομέα:
- Η από κοινού αντιμετώπιση διεθνών προβλημάτων που ταλανίζουν πολλές ευρωπαϊκές χώρες μπορεί να συγκαταλεχθεί στα επιχειρήματα των υποστηρικτών της παγκοσμιοποίησης. Για το οικολογικό, το ενεργειακό, τη βία- την εγκληματικότητα, την καταπολέμηση της μάστιγας των ναρκωτικών είναι δυνατό να χαραχτούν κοινοί προσανατολισμοί και να σχεδιαστούν καίριες λύσεις. Η επιτακτικότητα της λύσης των παραπάνω φαινομένων επιβάλλουν την ανάπτυξη αλληλεγγύης και αλληλοκατανόησης μεταξύ των κρατών για να συστήσουν προτάσεις που θα αμβλύνουν την οξύτητα των προβλημάτων παγκόσμιας εμβέλειας.
- Στον κορμό των θετικών της παγκοσμιοποίησης μπορούμε να εντάξουμε την παγίωση της παγκόσμιας ειρήνης μέσω της διακρατικής συνεργασίας. Πιο ειδικά, μέσω της κατάργησης των συνηθισμένων προκαταλήψεων που τονώνουν τις ρατσιστικές διαθέσεις εις βάρος κάποιων λαών, μέσω της αποδοχής του πολιτισμού των ατόμων που καθίστανται μόνιμα σε μια ξένη χώρα, μέσω της ανοχής στη διαφορετική θρησκεία των τελευταίων γίνεται σαφές ότι οι έχθρες/ τα μίση που φούντωναν τα παλαιότερα χρόνια είναι δυνατό να περιοριστούν. Η παγκοσμιοποίηση, λοιπόν, δημιούργησε ένα νέο τύπο κοινωνιών, τις πολιπολιτισμικές στα πλαίσια των οποίων η ειρηνική συμβίωση διαφορετικών λαών είναι επιβεβλημένη και επομένως η παγίωση φιλειρηνικών προτύπων ζωής κατορθωτή.
Οι κίνδυνοι της παγκοσμιοποίησης- Οι αρνητικές πλευρές της- Τα προβλήματα
που προξενούν οι νέοι κανόνες της παγκοσμιοποίησης
« Με λίγα λόγια, η παγκοσμιοποίηση έφερε μαζί της ένα νέο είδος δυτικής υπεροψίας, που είναι παρούσα στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ: οι δυτικές αξίες πρέπει να ισχύουν σε όλο τον κόσμο, διότι έχουν οικουμενική αξία».
Εφημ. Καθημερινή- The Guardian, 29/ 4/ 06 (διασκευή κειμένου)
Πλάι στους ένθερμους θιασώτες της ενιαιοποίησης του κόσμου βρίσκονται και οι αρνητικά διακείμενοι οι οποίοι δε χαιρετίζουν το φαινόμενο αυτό για πολλούς λόγους.
Δείγματα επικράτησης του παγκοσμιοποιημένου τρόπου ζωής:
- η ομοιογενοποίηση του τρόπου σκέψης/ ο εξορθολογισμός της σκέψης
- η πίστη στις ίδιες σύγχρονες αξίες (πχ: η κατανάλωση αγαθών)
- ο ίδιος τρόπος διασκέδασης, η μαζική παραγωγή τραγουδιών μη πηγαίας καλλιτεχνικής έκφρασης
- οι συνήθειες της διατροφής
- το οικολογικό πρόβλημα
- η δοκιμασία της δημοκρατίας
- η πυροδότηση κοινωνικών ανισοτήτων
Κοινωνικό επίπεδο:
- Είναι αναντίρρητη αλήθεια ότι η κοινωνική διαφορά ανάμεσα στο σύνολο των ατόμων έχει μεγιστοποιηθεί. Υπάρχει χάσμα ανάμεσα στους γνώστες και στους μη γνώστες πληροφορικής ή στους άπειρους αυτής. Επίσης, οι έχοντες πλούτο και οι μη έχοντες υλικά αγαθά αποτελούν εντελώς ξένες ομάδες μεταξύ τους. Μάλιστα, οι τελευταίες προβαίνουν σε παράνομες/ ανήθικες πράξεις (διάπραξη εγκλημάτων, παιδεραστία κλπ) μόνο και μόνο για να αποκομίσουν κάποια κέρδη και έτσι να αλλάξουν τις συνθήκες διαβίωσής τους (πχ: μετανάστες)
- Σε ατομικό επίπεδο θα λέγαμε ότι ο άνθρωπος αλλοτριώνεται, χάνει τον εαυτό του και αποξενώνεται από τους γύρω του, γεγονός που δηλώνει ότι επηρεάζεται άμεσα από το νέο υπερεθνικό σύστημα που του επιβάλλεται σε κάθε τομέα της δράσης του.
- Η ζωή των ταχύτατων ρυθμών στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις είναι όντως έντονη και απαιτητική. Έτσι, η έλλειψη δημιουργικού χρόνου οδηγεί κάποιον πιο εύκολα στη μοναξιά και όχι στη σύναψη υγιών κοινωνικών σχέσεων.
- Η τεχνοκρατία, ως νέο μοντέλο διακυβέρνησης και η εξειδίκευση θολώνουν όλους τους ανθρώπους οι οποίοι δεν μπορούν να αποδεχτούν άλλες κοινωνικές αξίες, όπως η αλληλεγγύη, η αλληλοκατανόηση, η αλληλοβοήθεια, εκτός από κάποιες απαξίες: το χρήμα, η εφήμερη τηλεοπτική δόξα κλπ
Πολιτικός παράγοντας:
- Η δημοκρατία δοκιμάζεται συνεχώς με πολλούς τρόπους. Οι εξουσιαστές πλέον έχουν αλλάξει πρόσωπο. Εκπροσωπούνται από πολυεθνικές εταιρείες στις οποίες οι κυβερνήσεις πρέπει να μη φέρουν αντίρρηση. Έτσι, οι δημοκρατικοί θεσμοί, οι αρχές της δημοκρατίας καταντούν ένα απλό διακοσμητικό στοιχείο και όχι το ουσιωδέστερο στοιχείο αυτής. Στο πλαίσιο αυτό, η καταστρατήγηση των κοινωνικών δικαιωμάτων, η μη υιοθέτηση ή έστω η επιλεκτική υιοθέτηση των δημοκρατικών αρετών, όπως της ισονομίας, της ισηγορίας αποτελούν σύνηθες φαινόμενο. Η δημοκρατία σαν ένα σώμα εκφυλίζεται.
- Οι πολίτες/ οι ψηφοφόροι της κάθε δημοκρατικά οργανωμένης κοινωνίας συνειδητοποιούν ότι η εξουσία ασκείται από τους γιγαντιαίους οικονομικούς οργανισμούς και όχι από τις τοπικές κυβερνήσεις, πόσο μάλλον από τους ίδιους.
Έτσι, το ενδεχόμενο της αδιάφορης στάσης/ της απάθειας προς την πολιτική είναι μέχρι ενός βαθμού δικαιολογημένο. Ο κάθε λαός έχει πλέον την αίσθηση ότι δεν μπορεί με παραδοσιακούς τρόπους (απεργίες, διαδηλώσεις διαμαρτυρίας) να αλλάξει την πολιτική κατάσταση του τόπου του διότι το κράτος προνοίας ελέγχεται από πολυεθνικές εταιρείες.
Διεθνιστικός τομέας:
- Μεμονωμένες τρομοκρατικές ενέργειες που απειλούν την παγκόσμια ειρήνη
- Αφομοίωση όσων εθνών δεν έχουν το προνόμιο να υπερέχουν στον τομέα της τεχνολογίας
- Εξασθένιση της λειτουργικότητας των διεθνών οργανισμών εξαιτίας της επιβεβλημένης υπηρέτησης των οικονομικών συμφερόντων από τους ίδιους
Η επιβολή της μαζικής κουλτούρας:
- Η μαζική κουλτούρα αποτελεί μια αδιάσειστη επίπτωση της παγκοσμιοποίησης με ανησυχητικά αποτελέσματα. Η προώθηση των υπερπαραγωγών του κινηματογράφου, η διαφήμιση των μουσικών δημιουργιών στην ΄΄τεχνοαγγλική αγγλική΄΄ γλώσσα του ίντερνετ, η επιβολή ιδεολογιών μη καίριας ουσίας, η προβολή από τα ΜΜΕ ενός τρόπου ζωής ο οποίος καθορίζεται από τα διάφορα οικονομικά μεγέθη και όχι η ποιότητα των ατόμων αποτελούν συστατικά στοιχεία της κουλτούρας που καταναλώνεται από τη μάζα. Έτσι, οι λαοί ανεξαρτήτου καταγωγής ακολουθούν ό, τι προτείνεται από τη διαφήμιση, την τηλεόραση, το διαδίκτυο, δηλαδή από τους φορείςτης «κονσερβοποιημένης κουλτούρας». Επομένως, η ιδιαίτερη φυσιογνωμία, τα ήθη, οι συνήθειες, η συμπεριφορά, ο πολιτισμός της κάθε χώρας τίθεται στο περιθώριο ή μάλλον ισοπεδώνονται στο όνομα της κενής μαζικής κουλτούρας.
Οικονομικός τομέας:
- Το κλίμα ανταγωνισμού των επιχειρήσεων είναι ο κανόνας επιβίωσης των τελευταίων στο πλαίσιο της ελεύθερης αγοράς. Σε αυτό, οι μικρές επιχειρήσεις αδυνατώντας να ανταποκριθούν στους όρους του ανταγωνισμού ακολουθούν τα κελεύσματα των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών.
- Με τη μεταφορά παραρτημάτων μεγάλων εταιρειών σε φτωχές χώρες όπου η παραγωγή/ η κατασκευή των αγαθών θα είναι σαφώς μικρότερου κόστους, η εκμετάλλευση των εργαζομένων είναι συχνή. Ειδικότερα, οι αποδοχές τους είναι μικρού μεγέθους ενώ ο κίνδυνος των μαζικών απολύσεων παραμονεύει.
- Φαίνεται, λοιπόν, ότι η ελεύθερη αγορά αποδυναμώνει μέχρι ενός σημείου την εθνική οικονομία μιας χώρας και συμβάλλει στην αύξηση των δεικτών της φτώχειας, της ανεργίας στο όνομα της μεγιστοποίησης των κερδών της παγκοσμιοποιημένης αγοράς.
- Επίσης, στο νέο πλαίσιο του αμείλικτου ανταγωνισμού οι μικρές εταιρείες του κάθε κράτους δεν έχουν πολλά περιθώρια: πρέπει να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα, να ανανεώνονται συνεχώς, να βελτιώνουν τις υπηρεσίες που παρέχουν βάσει των νέων επιταγών της ελεύθερης αγοράς. Μπορούν, επίσης, να μετατραπούν σε θυγατρικές μιας πολυεθνικής υπό δυσβάστακτους όρους προκειμένου να μην καταρρεύσουν
Πολιτισμικός τομέας:
- Η εξάλειψη της πολιτιστικής ταυτότητας του κάθε λαού προς όφελος ενός νέου, κοινού πολιτισμού για όλους που στηρίζεται στην υποκουλτούρα, στην ανούσια διασκέδαση, στην τεχνοαγγλική γλώσσα, στις ίδιες συνήθειες διατροφής, στους ίδιους αξιακούς δείκτες κλπ. Με αυτό τον τρόπο σίγουρα η πολιτιστική φυσιογνωμία/ ιδιοπροσωπία μιας χώρας φθείρεται
Λεξιλόγιο:
Τεχνοκρατία = η θεωρία που υποστηρίζει ότι η διαχείριση και ο έλεγχος της οικονομίας, της κυβέρνησης και ολόκληρου του κοινωνικού συστήματος πρέπει να γίνεται από ειδικούς επιστήμονες και γνώστες της τεχνολογίας, δίνοντας προτεραιότητας στα υπαρκτά οικονομικά και τεχνολογικά δεδομένα και στις απαιτήσεις και κατά δεύτερο λόγο στον ανθρώπινο παράγοντα
Θιασώτης= ενθουσιώδης οπαδός
Η ευεργετική παγκοσμιοποίηση
Πάσχος Μανδραβέλης On 15 Οκτωβρίου, 2007
του Πάσχου Μανδραβέλη[1]
Θρυλούνται πολλά για την καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση. Λέγεται ότι στα χρόνια του επάρατου νεοφιλελευθερισμού «οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί, φτωχότεροι», ότι οι ασθένειες μαστίζουν τον κόσμο, ότι οι πόλεμοι πληθαίνουν, ότι η ρύπανση σκοτώνει τον πλανήτη, ότι γενικώς η νέα τάξη πραγμάτων μάς έχει φέρει στο χείλος της Αποκάλυψης. Αυτή όμως δεν είναι καν η μισή αλήθεια. Σύμφωνα με την έκθεση, «Η κατάσταση του μέλλοντος» (State of the Future) που εκδίδει κάθε χρόνο ο ΟΗΕ, ο κόσμος δεν πάει από το κακό στο χειρότερο. Σε κάποιους τομείς πάει καλύτερα και σε κάποιους χειρότερα. Η εισαγωγή της έκθεσης είναι ενδεικτική: το 2006 «οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο είναι πιο υγιείς, πιο πλούσιοι, πιο μορφωμένοι, πιο ειρηνικοί, πιο δικτυωμένοι και ζουν περισσότερο. Την ίδια στιγμή ο κόσμος έγινε πιο ζεστός, έχει μεγαλύτερη διαφθορά, στριμώχνεται στις πόλεις και παρά το γεγονός ότι οι πόλεμοι μειώνονται γίνεται πιο επικίνδυνος».
Η εισαγωγή της έκθεσης είναι ενδεικτική: το 2006 «οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο είναι πιο υγιείς, πιο πλούσιοι, πιο μορφωμένοι, πιο ειρηνικοί, πιο δικτυωμένοι και ζουν περισσότερο
Σύμφωνα με την έκθεση οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι, αλλά οι φτωχοί γίνονται λιγότεροι. Ετσι οι μεγάλες ανισότητες παραμένουν: το 2% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει το 50% του παγκόσμιου πλούτου, ενώ το φτωχότερο 50% κατέχει μόνο το 1%. Από την άλλη όμως η απόλυτη φτώχεια μειώνεται, παρά το γεγονός ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξάνεται: το 1981 το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού ζούσε με 1$ την ημέρα, σήμερα έχει πέσει στο 25% για να φτάσει στο 10% το 2015 (οι τιμές είναι αποπληθωρισμένες). Η παιδική θνησιμότητα επίσης μειώνεται, και μάλιστα με ταχύτερους ρυθμούς στον υπανάπτυκτο κόσμο. Στον Τρίτο Κόσμο το 1980 πέθαιναν 118/1.000 παιδιά κάτω των 5 ετών, σήμερα 76/1.000. Από το 1970 και μετά το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται κατά 4 μήνες ανά έτος! Κυρίως επειδή οι άνθρωποι στις υπανάπτυκτες και αναπτυσσόμενες χώρες ζουν περισσότερο. Αυτό συντελεί στην πληθυσμιακή έκρηξη, η οποία όμως έχει ημερομηνία λήξης. Σύμφωνα με τις προβολές των μελετητών τα 6,5 δισ. του πληθυσμού θα φτάσουν τα 9 δισ. το 2050 για να μειωθούν ταχύτατα μέχρι το 2100, φτάνοντας πιθανότατα τα 5,5 δισ. ανθρώπων.
Το γενικό συμπέρασμα της έκθεσης, είναι ότι η ανθρωπότητα σε κάποια πράγματα τα πάει καλύτερα και σε κάποια χειρότερα. Το 2006 η παγκόσμια οικονομία αναπτύχθηκε σε ποσοστό 5,4% (το παγκόσμιο προϊόν έφτασε τα 66 τρισ. δολάρια) και το κατά κεφαλήν εισόδημα κατά 4,3% (επειδή ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξήθηκε κατά 1,1%).
Το σημαντικό όμως είναι ότι η φτώχεια μειώνεται, οι άνθρωποι ζουν περισσότερο και λιγότερες μανάδες θρηνούν τα παιδιά τους. Αν μάλιστα δούμε τον συνολικό δείκτη SOFI (που είναι το αποτέλεσμα της στάθμισης 29 δεικτών για την ευημερία των ανθρώπων στον κόσμο) ο κόσμος γίνεται σίγουρα καλύτερος. Για τους περισσότερους, ακόμη και για εκείνους που γκρινιάζουν…
Αν και πολλοί κατηγορούν τις πολιτισμικές αλλαγές που επιφέρει η παγκοσμιοποίηση, φαίνεται ότι αυτές οι πολιτισμικές αλλαγές είναι αναγκαίες για να επιτευχθούν οι παγκόσμιες προκλήσεις
Το συμπέρασμα της έκθεσης του ΟΗΕ που υπογράφεται από τους Jerome C. Glenn και Theodore J. Gordon είναι απλό και καταλυτικό: «Αν και πολλοί κατηγορούν τις πολιτισμικές αλλαγές που επιφέρει η παγκοσμιοποίηση, φαίνεται ότι αυτές οι πολιτισμικές αλλαγές είναι αναγκαίες για να επιτευχθούν οι παγκόσμιες προκλήσεις. Η ανάπτυξη της δημοκρατίας στον κόσμο απαιτεί πολιτισμικές αλλαγές. Η εξάλειψη του έιτζ χρειάζεται αλλαγές στην κουλτούρα των ανθρώπων. Η αειφόρος ανάπτυξη προϋποθέτει την πολιτισμική αλλαγή. Το ίδιο χρειάζεται για να τελειώσει η βία κατά των γυναικών και οι εθνικές συγκρούσεις. Το εργαλεία της παγκοσμιοποίησης, όπως είναι το Ιnternet, το παγκόσμιο εμπόριο, οι διεθνικές συμφωνίες και το διεθνές outsourcing, πρέπει να χρησιμοποιηθούν με τρόπο που να βοηθήσουν τα έθνη να προσαρμοστούν σε μια νέα κατάσταση, που θα διατηρήσουν τα μοναδικά τους χαρακτηριστικά, αλλά ταυτόχρονα θα βελτιώσουν τον βίο των ανθρώπων»…
Τα στοιχήματα της ανθρωπότητας πού κερδίζουμε
Προσδόκιμο ζωής
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το προσδόκιμο της ζωής από τα 48 χρόνια που ήταν το 1955, θα φτάσει τα 73 χρόνια το 2025. Κυρίως λόγω της ανόδου στον Τρίτο Κόσμο.
Παιδική θνησιμότητα
Το 1990 πέθαιναν στον Τρίτο Κόσμο 109 ανά 1.000 παιδιά έως πέντε ετών. Το σημερινό ποσοστό είναι 61 τοις χιλίοις.
Αναλφαβητισμός
Σύμφωνα με την UNESCO, το 1970 το ποσοστό των αναλφάβητων ενηλίκων στον κόσμο ήταν 37%. Σήμερα μόνο 18% δεν γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση. Τα 2/3 αυτών είναι γυναίκες και αφορά χώρες που η εκπαίδευση γυναικών θεωρείται «αμάρτημα».
Δημοκρατία
Ο αριθμός των δημοκρατικών χωρών αυξήθηκε τα τελευταία τριάντα χρόνια από 46 σε 90. Παρ’ όλα αυτά, μόνο το 46% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε καθεστώς ελευθερίας.
Πόλεμοι
Η προφητεία του Economist ότι δεν θα υπάρξει ποτέ πολεμική σύγκρουση μεταξύ χωρών που έχουν McDonalds μοιάζει να επιβεβαιώνεται. Το 1991 γίνονταν 52 πόλεμοι σε όλο τον κόσμο, πέρυσι 31. Ακόμη και η Αφρική, ζει πιο ειρηνικά. Σήμερα υπάρχουν πέντε ένοπλες συγκρούσεις έναντι 16 (το ανώτατο) του 2002.
Ισότητα φύλων
Σύμφωνα με το Διεθνές Γραφείο Εργασίας, η ισότητα των δύο φύλων προχωρά αργά, αλά σταθερά. Το 1995 οι γυναίκες κατείχαν μόνο το 25,6% των υψηλών θέσεων στην πολιτική και στις επιχειρήσεις. Σήμερα αυτό το ποσοστό έχει φτάσει στο 28,3%. Η πολιτική όμως δεν ακολουθεί με την ταχύτητα που κινείται ο κόσμος. Ενώ το 57% των εργαζομένων είναι γυναίκες, μόνο 17% από τα μέλη όλων των Κοινοβουλίων του ελεύθερου κόσμου είναι γυναίκες.
Διαδίκτυο
Ενα δισεκατομμύριο άνθρωποι (17,5% του παγκόσμιου πληθυσμού) είναι σήμερα συνδεδεμένοι στο internet. Οι νέες τεχνολογίες επεκτείνονται ταχύτατα στον Τρίτο Κόσμο και οι παραγγελίες του «υπολογιστή των 100 δολαρίων» (θα κοστίζει, για την ακρίβεια, 178$) δείχνουν ότι θα πρέπει να περιμένουμε έκρηξη στις συνδέσεις.
Τα στοιχήματα της ανθρωπότητας πού χάνουμε
Φαινόμενο θερμοκηπίου
Η οικονομική ανάπτυξη του Τρίτου Κόσμου έχει σοβαρό περιβαλλοντικό κόστος. Η Κίνα μόνο καίει 2 δισ. τόνους κάρβουνου τον χρόνο και μέχρι το 2016 θα φτάσει τους 4 δισ. τόνους. Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα αυξήθηκαν την περίοδο 2000-2004 περισσότερο από τις χειρότερες προβλέψεις των επιστημόνων, κάτι που τους κάνει να πιστεύουν ότι τα αέρια που συντελούν στη δημιουργία του θερμοκηπίου θα αυξηθούν κατά 25 - 90% μέχρι το 2030. Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα το 2006 έμειναν σταθερές στην Ε.Ε., μειώθηκαν κατά 1,4% στις ΗΠΑ, αλλά αυξήθηκαν αλματωδώς στην Κίνα σε σημείο να υπερβαίνει τις εκπομπές από τις ΗΠΑ κατά 8%.
Διαφθορά
Δύο από τα 66 τρισ. του πλούτου που παράγεται παγκοσμίως ελέγχεται από το οργανωμένο έγκλημα. Οι δωροδοκίες κυβερνητικών αξιωματούχων και δημόσιων λειτουργών το περασμένο έτος υπολογίζονται στο αστρονομικό ποσό του ενός τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Από αυτό το ποσό 20 - 40 δισ. δολάρια είναι δωροδοκίες πολιτικών σε αναπτυσσόμενες χώρες και 60 - 80 δισ. σε αναπτυγμένες.
Σκλαβοπάζαρα
Σήμερα υπάρχουν περισσότεροι σκλάβοι στον κόσμο, απ’ όσοι υπήρχαν ποτέ στην ιστορία του ανθρώπινου γένους, ακόμη και από τον 18ο αιώνα που το αφρικανικό δουλεμπόριο είχε φτάσει στο αποκορύφωμά του. Υπολογίζεται ότι σήμερα 12,3 - 27 εκατ. (κυρίως) γυναίκες της Ανατολικής Ασίας στερούνται των βασικών τους δικαιωμάτων.
Ψηφιακή αποθήκευση
Οσο κι αν φανεί περίεργο, ένα από τα βασικά προβλήματα που θα αντιμετωπίσει άμεσα η ανθρωπότητα είναι η ψηφιακή αποθήκευση των δεδομένων που θα παράγει. Σύμφωνα με την International Data Corporation, το 2006 ο κόσμος παρήγαγε 161 δισ. γιγαμπάιτ πληροφορίας ενώ είχε χώρους αποθήκευσης 185 δισ. γιγαμπάιτ. Με την διασύνδεση όλο και περισσοτέρων ανθρώπων στο διαδίκτυο, την έλευση του YouΤube, και των καμερών επιτήρησης, την εξέλιξη των αρχείων του δημοσίου και ιδιωτικών επιχειρήσεων το 2010 θα χρειαστούν αποθηκευτικοί χώροι 988 δισ. γιγαμπάιτ ενώ θα υπάρχουν διαθέσιμα μόνο 601 δισ. Το ένα τρίτο της ψηφιακής ανθρώπινης γνώσης θα χαθεί για πάντα.
SOFI: Ο δείκτης προόδου του κόσμου
Το 2000 οι 189 χώρες του ΟΗΕ έθεσαν οκτώ φιλόδοξους στόχους (μείωση της παγκόσμιας φτώχειας, του αναλφαβητισμού, της παιδικής θνησιμότητας, της μόλυνσης του περιβάλλοντος, προώθηση της ισότητας, των παγκόσμιων συνεργασιών κ.λ.π) που θα πρέπει να επιτύχει η ανθρωπότητα μέχρι το 2015. Αυτοί οι στόχοι αναλύθηκαν σε 48 δράσεις οι οποίες μετρώνται ανα έτος για να δούμε πόσο επιτυγχάνονται οι στόχοι.
Εικοσιενιά δείκτες σταθμίζονται για να δημιουργήσουν το State Of the Future Index (SOFI). Είναι δείκτες που δείχνουν διάφορες πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας (π.χ. το ποσοστό όσων έχουν πρόσβαση σε πόσιμο νερό, τον αναλφαβητισμό, την εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου, διαθεσιμότητα τροφής, ποσοστό ανθρώπων που ψηφίζουν, ποσοστό δασών, αριθμό προσφύγων κ.λ.π.) με διαφορετικό βάρος Ο δείκτης SOFI με λίγα λόγια είναι ο δείκτης προόδου της ανθρωπότητας. Και παρά όσα λέγονται είναι ανοδικός…
———————————————————————-
Σημειώσεις:
- Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 14.10.2007
H παγκοσμιοποίηση δεν ωφελεί τους φτωχούς
H παγκοσμιοποίηση έχει μικρή επίδραση στον περιορισμό της επίμονης και μαζικής φτώχειας και είναι πιθανόν ακόμη και να επιδεινώσει το εμπορικό ισοζύγιο των φτωχότερων χωρών του κόσμου, σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ.
"H αντίληψη ότι αρκεί να ολοκληρωθεί το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα και να φιλελευθεροποιηθεί η οικονομία δεν λειτουργεί", λέει ο Κάρλος Φόρτιν, δεύτερος γενικός γραμματέας της Διάσκεψης του ΟΗΕ για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη. H φιλελευθεροποίηση του παγκόσμιου εμπορίου δεν αρκεί για να υποστηριχτεί σταθερή ανάπτυξη σε χώρες όπως το Σουδάν, το Αφγανιστάν και η Αγκόλα, αναφέρεται στη φετινή έκθεση του διεθνούς οργανισμού. Σε γενικές γραμμές, οι φτωχότερες χώρες του κόσμου παρουσιάζουν ενθαρρυντική αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος και των εξαγωγών, αλλά οι πληθυσμοί τους δεν βλέπουν πολλά οφέλη.
Στην πράξη
Σύμφωνα με την έκθεση, "μολονότι το διεθνές εμπόριο μπορεί να παίξει ισχυρό ρόλο στον περιορισμό της φτώχειας στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, στην πράξη ο θετικός ρόλος του εμπορίου στον περιορισμό της φτώχειας υλοποιείται μόνο σε ελάχιστες".H συνήθης άποψη για τη φιλελευθεροποίηση του εμπορίου είναι ότι υπάρχει πιθανότητα να έχει αντίθετες συνέπειες στις αναπτυσσόμενες χώρες, που όμως μακροπρόθεσμα θα αυξήσουν τις δυνατότητές τους για οικονομική ανάπτυξη. Όμως, καθώς οι χώρες αναπτύσσονται, το αυξημένο εισόδημα από το εμπόριο αντισταθμίζεται από τον περιορισμό της βοήθειας από τις πλουσιότερες χώρες, διαπιστώνεται στην έκθεση. "H φτώχεια είναι ένα μαζικό φαινόμενο σε αυτές τις χώρες", λέει ο Τσαρλς Γκορ, επικεφαλής της επιστημονικής ομάδας που συνέταξε την έκθεση.
Το 2001, το μέσο κατά κεφαλήν ακαθάριστο εγχώριο προϊόν στις 50 λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου δεν ξεπερνούσε τα 79 σεντς την ημέρα. "Αν και στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες που έχουν μείωση των εξαγωγών είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα σημειωθεί άνοδος της φτώχειας, η αύξηση των εξαγωγών δεν σημαίνει απαραιτήτως μείωση της φτώχειας", αναφέρεται στην έκθεση της Διάσκεψης του ΟΗΕ για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη.
Παγκοσμιοποίηση
Κεσκινίδου Αγγελική - Τσακίρη Μαρία*, http://www.zoiforos.gr/AFIEROMATA/pagkosm.htm
* Μεταπτυχιακές φοιτήτριες Πανεπιστημίου Κύπρου
Ορισμός
‘‘Παγκοσμιοποίηση είναι το φαινόμενο κατά το οποίο οι εθνικές οικονομίες αλληλοεξαρτώνται σε βαθμό αποδυνάμωσης με αποτέλεσμα την ενιαία λειτουργία της οικονομίας σε παγκόσμιο επίπεδο, στο πλαίσιο της οποίας οι κανόνες της αγοράς επικρατούν της πολιτικής’’ (Νικολόπουλος, 2000, σελ.13).
Η παγκοσμιοποίηση είναι ένα πολυσύνθετο φαινόμενο και επεκτείνεται σ’ όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης ζωής: στο οικονομικό το πολιτικό, το επιστημονικό, το κοινωνικό, το πολιτιστικό, το ηθικό, το θρησκευτικό, το πνευματικό. Πολλοί τη συνδέουν με την οικονομία, γιατί στον τομέα αυτό παρουσίασε ραγδαία εξέλιξη και τα σημεία της είναι πιότερο εμφανή. Επειδή η οικονομία έχει ‘‘στρατηγική σπουδαιότητα’’ για τους ‘‘δυνατούς’’ της γης, αφού σ’ αυτήν στηρίζονται για να διατηρήσουν ή όχι την παγκόσμια κυριαρχία τους (Μαντζαρίδης, 2001).
Η σύλληψη και ο τρόπος λειτουργίας του όλου συστήματος στηρίζεται στη λογική της ελεύθερης οικονομίας, μιας οικονομίας, η οποία αποσκοπεί στη συνεχή κερδοφορία και που αποτελεί το δυτικό πρότυπο ζωής. Η παγκοσμιοποίηση προβάλλει ένα καταναλωτικό πρότυπο και την αξία του συνεχούς κέρδους, ως ύψιστου αγαθού, με αποτέλεσμα να συνθλίβονται οι ανθρώπινες σχέσεις (Αρχιεπ. Αναστάσιος, 1998).
Η τεχνολογία είναι το μέσο με το οποίο προωθείται στις μέρες μας η παγκοσμιοποίηση. Η επέμβασή της στην προσωπική ζωή του ανθρώπου είναι πλέον καθοριστική. Η πληροφορική και το διαδίκτυο καταστούν εφικτή την ύπαρξη μιας κοινωνίας, που συγκροτείται εκτός χώρου, μιας κοινωνίας ‘‘αόρατης’’ και απροσδιόριστης. Οι άνθρωποι μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους μόνο στο χρόνο, συνδέονται μεταξύ τους χωρίς να τους συνδέει ο κοινός χώρος και τόπος. Πρόκειται για μια επικοινωνία άνευ διαστάσεως, άρα μπορεί να θεωρηθεί ‘‘ουτοπική’’. Όσο ουτοπική είναι αυτή η κοινωνία, άλλο τόσο πραγματική είναι, όσον αφορά τα αποτελέσματά της και εξαναγκάζει τις συγκεκριμένες κοινωνίες να επαναπροσανατολίζονται κατά τις δικές της απαιτήσεις (Μαντζαρίδης, 2001).
Η παγκοσμιοποίηση δε δίνει τέλος ούτε στον άνθρωπο ούτε στην ιστορία του. Δεν είναι παρά ένα υποπροϊόν της τεχνικής προόδου. Ασφαλώς δεν είναι τυχαίο ότι η παγκοσμιοποίηση πραγματοποιείται τη στιγμή που ο άνθρωπος βυθίζεται σε δύο άπειρα: στο απείρως μικρό της ύλης και στο απείρως μεγάλο των άστρων’’ (Phillipe Moreau, στον Αρχιεπ. Αναστάσιο, 1998).
Η παγκοσμιοποίηση είναι μια αναγκαία κοινωνικοπολιτισμική εξέλιξη ή είναι το ευφυολόγημα κάποιων, που σκοπό έχει να κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους και τους φτωχούς φτωχότερους και να αποδυναμώσει το κράτος πρόνοιας; (Τσόμσκι, Gorz, Βεργόπουλος, στο Νικολόπουλο, 2000 ).
1.1 Παράγοντες που συνέβαλαν στην παγκοσμιοποίηση
Οι σημαντικότεροι παράγοντες, που συνέβαλαν στην παγκοσμιοποίηση, είναι:
* Η ηλεκτρονική επανάσταση, που έφερε πραγματική επανάσταση στον τομέα της επικοινωνίας. Οι άνθρωποι τροφοδοτούνται μέσω της δορυφορικής τηλεόρασης με πρότυπα του δυτικού τρόπου ζωής.
* Η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, ενός ολόκληρου κόσμου ιδεών, με την εξάρθρωση της οικονομίας του και την προβολή του καπιταλισμού, ως μοναδικής ελπίδας. Η παγκοσμιοποίηση, ως ιδεολόγημα, φαίνεται ότι έρχεται, μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, να καλύψει το ιδεολογικό κενό, πού δημιουργήθηκε στον κόσμο.
* Η πολιτικοποίηση της ιδέας της παγκοσμιοποίησης, αφού διεθνείς οργανισμοί αποφασίζουν σύμφωνα με τα σχέδια των οικονομικά ισχυρών.
* Βασικό ρόλο στη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης διαδραματίζουν οι δεκάδες των πολυεθνικών εταιριών, που ανέλαβαν την παγκόσμια παραγωγή και διακίνηση των αγαθών, καθώς και την πληροφόρηση·
* οι μη κυβερνητικές οργανώσεις και οι συνεργασίες κρατών·
* παγκόσμιοι οικονομικοί θεσμοί, όπως είναι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα ( Αρχιεπ. Αναστάσιος, 1998 ).
1.2 Χαρακτηριστικά της παγκοσμιοποίησης
‘‘Δύο είναι οι δυνατότητες που διαγράφονται από την παγκοσμιοποίηση: ‘‘Από τη μια πλευρά, η διαδικασία της παγκοσμιοποιήσεως που προωθείται από τις επιχειρήσεις και διευκολύνεται από τη μείωση του κόστους μεταφορών και επικοινωνιών. Από την άλλη, η διατήρηση των εθνών που είναι προσκολλημένα στο έδαφός τους και ζητούν να οργανωθούν σε τοπικό πλαίσιο...’’ (Gerard J. Lafay στον Αρχιεπ. Αναστάσιο, 1998).
Οικονομική δυνατότητα:
Επικρατεί η αντίληψη ότι η παραχώρηση προτεραιότητας στην οικονομία έναντι της πολιτικής, θα οδηγήσει σε παγκόσμιο επίπεδο στην εξίσωση των συνθηκών ζωής και κατ’ επέκταση στη μείωση των κοινωνικών συγκρούσεων. Αυτό αποτελεί ατόπημα, γιατί ο διαχωρισμός πολιτικής και οικονομίας είναι μια ουτοπία και ο κύριος λόγος που προκαλεί τις κοινωνικές συγκρούσεις είναι η άνιση κατανομή εισοδήματος. (Κονδύλης, στον Νικολόπουλο, 2000).
Σήμερα το ένα τρίτο του πληθυσμού της γης, περίπου 1.200.000.000 άνθρωποι μαστίζονται στην κυριολεξία από πείνα, δίψα και ασθένειες. Κατά τον Κανακάκη, ‘‘σύμφωνα με στοιχεία του Ο.Η.Ε., 1 δις. άνθρωποι ζουν στην έσχατη φτώχεια, ενώ το 20% των πλουσίων της γης χρησιμοποιούν τα 2/3 των πόρων της και κατέχουν το 86% του παγκόσμιου εισοδήματος’’ (στο Νικολόπουλο, 2000). ‘‘Το 92% της συνολικής παραγωγής της Ευρώπης εξακολουθεί να απορροφάται από την ευρωπαϊκή αγορά’’ (Βεργόπουλος, στο Νικολόπουλο, 2000).
Η πολιτική βρίσκεται σε μια πρόκληση να διαμορφώσει τη λειτουργία της αγοράς βάση πολιτικών όρων (Ulrich Beck, στο Νικολόπουλο, 2000). O Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου έχει την εξουσία να παίρνει αποφάσεις και να επιβάλλει κυρώσεις σε εμπορικές διαφορές μεταξύ κρατών. Επομένως, μπορεί να προστατεύει προϊόντα, όπως έχουν καθορίσει οι βιομηχανίες και να εμποδίζει τις κυβερνήσεις να προστατέψουν τους λαούς τους θεσπίζοντας αυστηρότερους κανόνες ( εξ’ ου και οι κατά καιρούς συγκρούσεις μεταξύ κυβερνήσεων και πολυεθνικών εταιριών).
Στα παραπάνω έρχεται να προστεθεί και η συμφωνία που προωθείται μεταξύ ΠΟΕ και ΟΟΣΑ, σύμφωνα με την οποία τα κεφάλαια θα επενδύονται ελεύθερα σε οποιαδήποτε χώρα (εννοείται, όπου υπάρχουν ‘‘φτηνά εργατικά χέρια’’), και τα κυρίαρχα κράτη δε θα έχουν το δικαίωμα να επιβάλλουν περιορισμούς για λόγους που τους αφορούν άμεσα: ρύπανση περιβάλλοντος, λόγοι υγείας, προστασία πολιτιστικής κληρονομιάς... Αντίθετα, θα είναι υπόλογα έναντι της ασφάλειας των ‘‘φιλοξενούμενων’’ επιχειρήσεων, στις οποίες είναι υπόχρεα να πληρώσουν υπέρογκα ποσά, ως αποζημίωση, για οτιδήποτε ‘‘κακό’’ τους συμβεί (Νικολόπουλος, 2000).
Χαρακτηριστικό σύμπτωμα της παγκοσμιοποίησης είναι η ιδέα της επένδυσης. Ο καθένας, ανεξαρτήτου εισοδήματος, έχει υιοθετήσει αυτήν την ιδέα· όροι, όπως συνάλλαγμα, αμοιβαίο κεφάλαιο, χρηματιστήριο, ‘‘μπήκαν για τα καλά’’ στη ζωή μας. Οι άνθρωποι προσβλέπουν στο γρήγορο κι εύκολο χρήμα. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, λέει ότι ‘‘...δεν έχει ηθική δικαίωση το κέρδος από τα τυχερά παιγνίδια των χρηματοοικονομικών προϊόντων, που δεν προέρχεται από το τρίπτυχο παραγωγός, έμπορος, καταναλωτής’’.
Το χρηματιστήριο, ως αυτή καθαυτή επένδυση, δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι κάτι κακό, αλλά η ενασχόληση μ’ αυτήν χωρίς κριτήρια, έχει δυσμενείς συνέπειες στην πνευματική και οικογενειακή ζωή. Απαιτεί χρόνο όχι μόνο η ενασχόληση, αλλά και η ενημέρωση της πορείας των μετοχών, με αποτέλεσμα ο ήδη κουρασμένος, αγχωμένος και χωρίς χρόνο για τον εαυτό του άνθρωπος, να επιβαρυνθεί ακόμη περισσότερο και να μην έχει πια καθόλου χρόνο για την οικογένειά του, για κοινωνική συναναστροφή, αλλά και για τον ίδιο τον εαυτό του· έτσι απομονώνεται ολοένα και περισσότερο, οδηγείται στην απελπισία και την κατάθλιψη (Νικολόπουλος , 2000).
Η ιδέα της επένδυσης έχει και την ανήθική της πλευρά, γιατί όταν ανεβαίνουν οι μετοχές αυτό σημαίνει συχνά συγχωνεύσεις ή ιδιωτικοποιήσεις επιχειρήσεων, που με τη σειρά τους σημαίνουν απολύσεις εργαζομένων. Η ανεργία λοιπόν κάποιων και η δυστυχία που αυτή τους αποφέρει, σημαίνει κέρδη για κάποιους άλλους.
Η επένδυση, ως ιδέα, δεν είναι άσχετη με την πολιτική. Υπάρχει μέγιστος κίνδυνος, ακολουθώντας οι άνθρωποι στυγνά τη φιλοσοφία του χρηματιστηρίου, να ψηφίζουν το κόμμα εκείνο, που δεσμεύεται με οποιονδήποτε τρόπο, να ανεβάσει τις μετοχές, αποφέροντας κέρδη στους ψηφοφόρους του, αγνοώντας και μάλιστα συνειδητά, αν το κόμμα αυτό ακολουθεί μια δίκαιη κοινωνική πολιτική για τα μέλη της κοινωνίας, που εκπροσωπεί. Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, υπάρχει κίνδυνος να γίνονται απαράδεκτες υποχωρήσεις πάνω σε καίρια και σοβαρότατα εθνικά ζητήματα, για να μην επηρεαστεί αρνητικά το κλίμα της αγοράς.
‘‘Η επενδυτική διαδικασία απαιτεί μια ασκητική αντιμετώπιση η οποία θα οδηγεί στην πρόταξη της μέριμνας για τον πλησίον, της κοινωνικής αλληλεγγύης, της δημοκρατικής και εθνικής ευαισθησίας και της οικογενειακής γαλήνης έναντι μιας εύλογης προσδοκίας για αποκόμιση κέρδους’’ ( Νικολόπουλος, 2000 ).
Πολιτισμική δυνατότητα:
Επιδιώκεται η κατάργηση της εξίσωσης του εθνικού κράτους με την εθνική κοινωνία, χωρίς όμως αυτό να οδηγεί σε μια πολιτιστική ενοποίηση.1.3 Συνέπειες της παγκοσμιοποίησης
Τα θετικά στοιχεία της παγκοσμιοποιήσεως μπορούμε να τα συνοψίσουμε ως εξής:
* Η αλματώδης πρόοδος και εξέλιξη της τεχνολογίας και όλων των επιστημών.
* Η ταχύτατη διακίνηση των αγαθών και των νέων επιτευγμάτων.
* Η διευκόλυνση της επικοινωνίας των ανθρώπων σε όλα τα μέρη της γης με εκμηδενισμό των αποστάσεων.
* Η καταπολέμηση πολλών ασθενειών, παγκοσμίως.
* Ο περιορισμός του αναλφαβητισμού.
* H αναγνώρηση της θέσεως, της σημασίας και του ρόλου των γυναικών και της νεότητας.
* Η επέκταση των οριζόντων σκέψεως που κατοχυρώνει, θεωρητικά τουλάχιστον, την ελευθερία και τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα.
* Η προώθηση και ενίσχυση των δημοκρατικών αρχών και δομών.
* Οι διάφορες μορφές αλληλεγγύης των λαών που διευκολύνουν τη συμμετοχή όλο και περισσοτέρων ανθρώπων στο διαμορφούμενο κόσμο.
Επομένως τα θετικά στοιχεία της παγκοσμιοποιήσεως δεν πρέπει να παραβλέπονται, αρκεί να τα δούμε μέσα από το πρίσμα των παραπάνω - να χρησιμοποιούνται δηλαδή με σύνεση και επίγνωση (Μαντζαρίδης, 2001).
Τα αρνητικά στοιχεία της παγκοσμιοποίησης:
* Το χάσμα μεταξύ των χωρών βαθαίνει· οι πλούσιες χώρες γίνονται πλουσιότερες και οι φτωχές φτωχότερες.
* Γίνεται άνισος καταμερισμός των αγαθών, με αποτέλεσμα να διαμορφώνεται μια κοινωνία με τους έχοντες πολλά από τη μια και των στερούντων από την άλλη.
* Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι ωθούνται στο περιθώριο της φτώχειας, ενώ από την άλλη διαμορφώνεται μια μικρή μειοψηφία εύρωστων οικονομικά ανθρώπων, οι οποίοι ελέγχουν την παγκόσμια οικονομία, για πραγματοποίηση των δικών τους συμφερόντων.
* Ακόμη, οι μικρότερες κοινωνίες αδυνατούν ολοένα και περισσότερο να λαμβάνουν αποφάσεις και να ρυθμίζουν τα δικά τους ζητήματα αυτόνομα και ανεξάρτητα, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να στηριχθούν στις δικές τους μορφές κοινωνικότητας και πνευματικότητας.
* Νέα κύματα μεταναστών παρατηρούνται και μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών και οικονομικών προσφύγων.
* Η ανεργία αυξάνεται διαρκώς και σε πολλές χώρες αναπτύσσεται η ξενοφοβία και ο ρατσισμός.
* Ο πλανήτης κινδυνεύει να καταστραφεί, αφού γίνεται μια ανελέητη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων στο όνομα της αλόγιστης παραγωγής αγαθών.
* Το έγκλημα και η διαφθορά αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα, υποβοηθούμενα από την ανάπτυξη της τεχνολογίας.
* Υπονομεύονται οι δημοκρατικοί θεσμοί· διαμορφώνονται κέντρα εξουσίας, που αδυνατούν να ελέγξουν πλήρως την τοπική οικονομία και είναι υποχρεωμένα να προσαρμόζονται στα ‘‘θέλω’’ άλλων κέντρων εξουσίας (Αρχιεπ. Αναστάσιος,1998).
Αναλυτικότερα:
Στην οικονομία :
Η διεθνοποίηση της οικονομίας ξεκίνησε ήδη από το 16ο αι., τότε που κορέστηκαν οι εσωτερικές αγορές και το κεφάλαιο ζητούσε έναν τρόπο να αποδεσμευτεί από το κράτος χαλαρώνοντας τους περιορισμούς, που προέρχονταν από την κοινωνία, και να αναγκάσει το κράτος όχι μόνο να μπει σ’ ένα παιγνίδι ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, αλλά και να δώσει έμφαση στους νόμους της αγοράς (Νικολόπουλος, 2000).
Η λέξη παγκοσμιοποίηση, στο χώρο της οικονομίας, δηλώνει τη διαδικασία, σύμφωνα με την οποία, οι οικονομίες των διαφόρων κρατών εντάσσονται σ’ ένα παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, με αποτέλεσμα τη συγκέντρωση της παγκόσμιας παραγωγής, του εμπορίου και της πληροφόρησης σε ορισμένα κέντρα (Αρχιεπ. Αναστάσιος, 1998).
Το ιδεολόγημα της οικονομικής ανάπτυξης προβλήθηκε πρώτη φορά επίσημα το 1948 από τον πρόεδρο των Η.Π.Α. Χάρρυ Τρούμαν και από τότε έγινε η ‘‘σημαία’’ ολόκληρου του ονομαζόμενου ελεύθερου κόσμου. Οι άνθρωποι από τότε το ασπάστηκαν και άρχισαν σταδιακά να γίνονται ‘‘μηχανές’’, ‘‘ταυτίζοντας την ελευθερία τους με την άρση των περιορισμών κυρίως στην κατανάλωση’’ (Μαντζαρίδης, 2001,σελ.23).
Οι ‘‘ισχυροί’’ της γης μέσω των πολυεθνικών κερδοσκοπικών εταιριών σχεδιάζουν μια παγκόσμια οικονομία, η οποία δρα καταλυτικά στις εθνικές κοινωνίες των επιμέρους κρατών. Η οικονομία αποκτά νομισματικό περιεχόμενο κι όχι παραγωγικό, άρα πρόκειται επίσης για μια χίμαιρα. Η συγκεκριμένη οικονομία αποσκοπεί αποκλειστικά και μόνο στο συμφέρον της ποδοπατώντας όποιο εμπόδιο της παρουσιαστεί, γι’ αυτό και επιλέγει πάντα τους ευνοϊκότερους γι’ αυτήν όρους προς ανάπτυξη, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις που προκαλεί σε οποιοδήποτε επίπεδο. Στο χώρο της επικρατεί η παράλογη άποψη, ότι το νεκρό χρήμα μπορεί να παράγει, όπως και η εργασία· η χρηματοοικονομία υπονομεύει την παραγωγικότητα μέσω της εργασίας και εμποδίζει την ανάπτυξη και εξέλιξή της. Πρόκειται για ένα είδος τοκογλυφίας. Ο Μ. Βασίλειος, μιλώντας για την τοκογλυφία, λέει ‘‘...όλα όσα αυξάνονται, σταματούν να αυξάνονται, όταν φτάσουν στο κανονικό τους μέγεθος, ενώ τα χρήματα των πλεονεχτών εξακολουθούν να αυξάνονται απεριόριστα μέσα στο χρόνο’’ (Μαντζαρίδης, 2001, σελ.22).
Άμεση συνέπεια της παγκοσμιοποίησης, είναι αδιαμφισβήτητα η αύξηση της ανεργίας: Στη δεκαετία του ’80 χάθηκαν πάνω από 1.800.000 θέσεις εργασίας στις Η.Π.Α. και οι άνεργοι στη Γερμανία αγγίζουν σήμερα τα 4.000.000. Την ανεργία προκαλούν: η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας - ειδικότερα της πληροφορικής -αφού οι επιχειρηματίες την προτιμούν από το εργατικό δυναμικό καθώς και το χρηματιστικό κεφάλαιο, αφού βρίσκει ευφορότερο έδαφος για κερδοσκοπία, σε χώρες με χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Η εκβιομηχανοποίηση των ‘‘αναπτυγμένων χωρών’’ έρχεται σε αντιπαράθεση με χώρες, στις οποίες η οικονομία στηρίζεται αποκλειστικά στη γεωργία ή τη βιοτεχνία και οδηγούνται αναπόφευκτα στη χρεοκοπία (Νικολόπουλος, 2000). Οι συνέπειες της ανεργίας δεν είναι μόνο οικονομικές. Οι μακροχρόνια άνεργοι παρουσιάζουν συμπτώματα κατάθλιψης, νιώθουν αναξιότητα και ντροπή και σε χειρότερο στάδιο έχουν τάσεις αυτοκτονίας. Είναι γνωστή η ρήση των αρχαίων προγόνων μας: ‘‘αργία μήτηρ πάσης κακίας’’.
Ένα σημαντικό ποσοστό ανθρώπων βιώνουν την ανεργία, ενώ από την άλλη πλευρά, ένα όχι ευκαταφρόνητο ποσοστό εργαζομένων βιώνει την υπεραπασχόληση, που σημαίνει ότι εργάζονται τόσες πολλές ώρες, ώστε δίκαια θα μπορούσε να πει κανείς γι’ αυτούς, ότι ‘‘ζουν για να δουλεύουν κι όχι δουλεύουν για να ζουν’’. Είναι μια κατάσταση, που προκαλεί άγχος, που κρατεί τον άνθρωπο δέσμιο του χρήματος και της καριέρας, που δεν του αφήνει περιθώριο ελεύθερου χρόνου για την οικογένειά του, για κοινωνικές συναναστροφές, για την πνευματική του καλλιέργεια· ο άνθρωπος μετατρέπεται σε μηχανή, με τη ζωή του προγραμματισμένη· συνεχίζει τη ζωή του χωρίς να γνωρίζει πού πάει και λησμονώντας στην κυριολεξία ποιο είναι το αληθινό νόημα της ζωής.
Όσον αφορά τους εργαζόμενους, υπό τις παρούσες συνθήκες εργασίας, υποταγμένοι στους κανόνες και τις υποχρεώσεις των επιχειρήσεών τους, δεν έχουν το δικαίωμα επιλογής: ή αποδέχονται τους όρους εργασίας, που τους προσφέρεται ή απολύονται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ή να οδηγούνται στην ανεργία, με τα γνωστά προβλήματα ή να παραμένουν, να ενσωματώνονται και να αλλοτριώνονται. Είναι άραγε η παγκοσμιοποίηση σε θέση να προσφέρει λύση για τη διαρκώς αυξανόμενη ανεργία ή πρόκειται για αδιέξοδο ; (Νικολόπουλος, 2000).
Στην οικολογία: Τα σημάδια της εξουσίας του ανθρώπου πάνω στη φύση είναι όχι απλά ορατά, αλλά και εκπέμπουν σήματα κινδύνου. Η κατάχρηση του περιβάλλοντος γίνεται με εξουσιαστικά παράλογο τρόπο, από την απληστία του ανθρώπου, που το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι να πετύχει προσωπικά οφέλη (οικονομικά, πολιτικά...).
Μέχρι σήμερα έχουν γίνει τρεις παγκόσμιες διασκέψεις για το περιβάλλον, διαδοχικά στο Ρίο (1992), στο Κιότο (1997) και στη Χάγη και δεν επέφεραν κανένα αποτέλεσμα.
Στην κοινωνική ζωή: Τα αρνητικά αποτελέσματα της παγκοσμιοποιήσεως στον τομέα της κοινωνικής ζωής είναι πολύ σοβαρά, όπως η εκμετάλλευση των αδυνάτων από τους πλούσιους και δυνατούς, η εξουδετέρωση των φτωχών και αδυνάτων, η επικράτηση τελικά των οικονομικά ισχυρών και η διεθνοποίηση της εξουσίας και της βίας.
Στον ίδιο τον άνθρωπο: Οι επιπτώσεις της στην προσωπικότητα του ανθρώπου είναι βαρύτατες, αφού προβάλλει ως ιδανικό το χρήμα και την απόκτησή του με οποιονδήποτε τρόπο. Όλα λοιπόν μπορούν να εξαγοραστούν με το χρήμα; Ακόμη και η πατρίδα, η θρησκεία, η συνείδηση; Ο πνευματικός, ηθικός κόσμος θα δώσει τη θέση του στη ‘‘λογική’’ του συμφέροντος για τα υλικά αγαθά; (Μαντζαρίδης , 2001).
«Η ηθική στηρίζεται πάντοτε στη δυναμική του πνεύματος. Ηθική είναι η μετάβαση από το επίπεδο του είναι στο επίπεδο του ευ είναι. Και η διαφορά ανάμεσα στο είναι και στο ευ είναι δεν είναι ποσοτική αλλά ποιοτική. Όταν όμως όλες οι ποιότητες αντιμετωπίζονται ως ποσότητες και αξιολογούνται με το χρήμα, δεν απομένει πλέον χώρος για την ηθική. Το ‘‘ευ’’ συμπιέζεται στο επίπεδο του ‘‘είναι’’ και η δυναμική του πνεύματος φαλκιδεύεται...» (Μαντζαρίδης, 2001, σελ.22).
Ο Απόστολος Παύλος χαρακτηρίζει την πλεονεξία ως ειδωλολατρία. Με την πλεονεξία σταματάει η επικοινωνία του ανθρώπου με το Θεό και μεταμορφώνεται σιγά σιγά σε δούλο του χρήματος (Μαντζαρίδης, 2001).
Η παγκοσμιοποίηση ισοπεδώνει τον άνθρωπο όχι μόνο ως προσωπικότητα, αλλά και τις παραδοσιακές διαφορές μεταξύ τους. Δε σέβεται τη διαφορετικότητα των ανθρώπων, αλλά ούτε και την κοινή φύση μεταξύ τους.
2. Ο κόσμος στη δίνη των ανισοτήτων
Η παγκοσμιοποίηση διευρύνει τα οικονομικά και κοινωνικά χάσματα, με αποτέλεσμα την περιθωριοποίηση ολόκληρων κρατών
Το σήμερα εφαρμοσμένο μοντέλο παγκοσμιοποίησης διευρύνει με ταχύ ρυθμό τις ανισότητες σε όλους τους τομείς με ''παράπλευρες'' κατά τη νατοϊκή ορολογία κοινωνικές απώλειες όχι μόνον στον Τρίτο Κόσμο, αλλά ακόμη και στη μητρόπολη της παγκοσμιοποίησης, στις ΗΠΑ αλλά και στην Ευρώπη, όπου τα κρούσματα ρατσισμού αυξάνονται ραγδαία. Οι αντιδράσεις στην παγκοσμιοποίηση έχουν ήδη αποτυπωθεί στο Σιάτλ, το Γκέτεμποργκ, τη Γένοβα. Τα μηνύματα είναι σαφή και απειλητικά.
* Περιδινίζονται πάλι σε οικονομική τρικυμία οι χώρες της Ν.Α Ασίας, οι οποίες προβάλλονται ως τo καλύτερο παράδειγμα των πλεονεκτημάτων της παγκοσμιοποίησης.
* Καταβαραθρώνονται πάλι ανά την υφήλιο τα χρηματιστήρια, το άλλο κορυφαίο σύμβολο της εποχής της παγκοσμιοποίησης, του μέχρι πρότινος πηγή καθολικού και εύκολου πλουτισμού.
* Συγκρούονται πάλι Βορράς και Νότος στη διάσκεψη του ΟΗΕ με ψυχοπολεμική ένταση για τον ρατσισμό, σε μια εμφανή προσπάθεια των τριτοκοσμικών χωρών να πάρουν μια πολιτική ρεβάνς από τις πλούσιες χώρες ως αντίβαρο της οικονομικής τους εξαθλίωσης.
* Ανησυχούν οι πάντες για επερχόμενη παγκόσμια οικονομική ύφεση, ορισμένες επικίνδυνες πλευρές της οποίας αποδίδονται από τους αναλυτές ακριβώς στην παγκοσμιοποίηση (Δελαστίκ, 2001).
Εύλογα αναρωτιέται κάποιος: Ποιον ευνοεί η παγκοσμιοποίηση;
ΜΑΣ ΑΠΑΝΤΑΕΙ Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ
Οι Γάλλοι, που ερωτήθηκαν σε δημοσκόπηση της ''Μοντ'' τον Ιούλιο, είχαν σαφέστατη άποψη: Μόνο το….1% απάντησε ότι η ''παγκοσμιοποίηση ωφελεί όλους'', ενώ το 55% υποστήριζε πως ''ωφελεί τις πολυεθνικές επιχειρήσεις''.
Ενδιαφέρον έχει και μια παλιότερη δημοσκόπηση της ''Εξπενσιόν'': Το 65% απάντησε πως η παγκοσμιοποίηση επιτείνει τις ανισότητες.
Το χάσμα διευρύνεται…..
Η διαφορά ανάμεσα στις χώρες όπου ζει το πλουσιότερο 20% του συνολικού πληθυσμού της γης και στις χώρες όπου ζει το φτωχότερο ήταν 11 προς 1 το 1913, εκτινάχθηκε στο 30 προς 1 το 1960 και εκτοξεύτηκε στο 74 προς 1 το 1997.
Στις χώρες που ζει το πλουσιότερο 20% παράγεται ήδη το 86% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ενώ στις χώρες του φτωχότερου 20% παράγεται μόλις το 1% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Σαν να μη έφτανε αυτό, οι χώρες του πλουσιότερου 20% πραγματοποιούν το 82% των παγκόσμιων εξαγωγών, ενώ εκείνες του φτωχότερου 20% πραγματοποιούν μόνο το 1% των συνολικών εξαγωγών, πράγμα που σημαίνει ότι συνεχώς μεταφέρεται πλούτος από τις φτωχότερες προς τις πλουσιότερες χώρες.
Έτσι όμως δεν υπάρχει μέσον επιβίωσης των φτωχών χωρών, πέρα από τον διεθνή δανεισμό. Όντως, από 265 δισεκατομμύρια δολάρια που ήταν ο διεθνής δανεισμός το 1975 εκτινάχθηκε στα 4,2 τρισεκατομμύρια δολάρια το1994.
Μέσα σε τέτοιες συνθήκες, δεν αποτελεί έκπληξη βεβαίως το γεγονός ότι 80 χώρες έχουν σήμερα ΑΕΠ κατά κεφαλήν από όσο είχαν πριν από 10 ή και περισσότερα χρόνια.
Άνθρωποι και κράτη
Εντελώς αντίθετα αποτελέσματα έχουμε ως αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης στις πλούσιες χώρες, όπου ο ρυθμός συσσώρευσης πλούτου έχει προσλάβει ασύλληπτες διαστάσεις.
Οι τρεις πλουσιότεροι άνθρωποι του πλανήτη είχαν το 1999 προσωπική περιουσία που υπερέβηκε το συνολικό ΑΕΠ των 35 φτωχότερων χωρών του κόσμου με πληθυσμό 600 εκατομμύρια κατοίκους, όπως μας πληροφορούσε η ετήσια έκθεση του ΟΗΕ για την ''Ανθρώπινη Ανάπτυξη''. Σύμφωνα πάντα με την ίδια έκθεση, το φτωχότερο 50% του πληθυσμού της γης καταναλώνει, μόλις το 6% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ενώ το πλουσιότερο 15% του πληθυσμού καταναλώνει το 80% του συνολικού ΑΕΠ του πλανήτη μας.
Η διεύρυνση των ανισοτήτων δεν περιορίζεται μόνο μεταξύ των πλουσιότερων και των φτωχότερων χωρών. Έχει σοβαρότατες αρνητικές συνέπειες και για τους εργαζόμενους των ανεπτυγμένων χωρών. Το 68% των Αμερικανών δήλωσε σε σχετική δημοσκόπηση, ότι πιστεύει πως η παγκοσμιοποίηση επιφέρει μείωση μισθών ακόμη και μέσα στις ίδιες της Η.Π.Α. (Δελαστίκ, 2001).
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Απειλή ρήξεων
Τα στοιχεία δεν αφήνουν περιθώρια αμφισβήτησης του γεγονότος, ότι το σημερινό εφαρμοσμένο μοντέλο παγκοσμιοποίησης διευρύνει τις ανισότητες σε όλους τους τομείς, καθώς κατανέμει εξαιρετικά άνισα τα κέρδη της, ενώ ταυτόχρονα έχει πολλές αρνητικές επιπτώσεις, όχι μόνο για κονωνικές ομάδες, αλλά και για ολόκληρες χώρες.
Το κοινωνικό κράτος καταλύεται, οι πολιτικές συνοχές της κοινωνίας καταργούνται, θεωρούμενες ''άχρηστο'' κόστος, που μειώνει την ανταγωνιστικότητα και επομένως δυσχεραίνει τη θέση της χώρας στην ''παγκοσμιοποιημένη'' διεθνή οικονομία. Οι εργασιακές σχέσεις αναμορφώνονται με μοναδικό κριτήριο αυτό, οι λιγότεροι ικανοί και καταρτισμένοι περιθωριοποιούνται, ολόκληρες χώρες θεωρούνται ''άνευ σημασίας''· έτσι πετάγονται σ’ έναν ‘‘Καιάδα κοινωνικών αποβλήτων'', δισεκατομμύρια άνθρωποι (Δελαστίκ, 2001).
ΚΑΙ ΚΑΤΙ ΑΚΟΜΑ!
Μεγάλη εισοδηματική ''ψαλίδα'' στην Ελλάδα …
''Υπάρχει φτώχεια και ανισότητα με πηγή την ανεργία, αλλά και άλλους παράγοντες και πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο ισχυρότατης παρέμβασης''. Η αναφορά αυτή του υπουργού Εργασίας κ. Τάσου Γιαννίτση έρχεται να επιβεβαιώσει με επίσημο τρόπο μία ήδη διαμορφωμένη κατάσταση. Σε όλο τον κόσμο και, συνεπώς και στην Ελλάδα ένα νέο κύμα φτωχών κινείται, συχνά, στις παρυφές της δομημένης κοινωνίας. Μεγάλες μάζες πληθυσμού βρίσκονται στα όρια της ένδειας όχι με την έννοια ότι δεν διαθέτουν ένα κομμάτι ψωμί, αλλά με τη λογική ότι υστερούν σημαντικά σε σχέση με τον ''μέσο όρο''.
Σύμφωνα με τους δείκτες εισοδηματικής ανισότητας του ΟΟΣΑ, με τους οποίους αποτυπώνεται η εισοδηματική ''ψαλίδα'' μεταξύ των πλουσίων και των πλέον φτωχών πολιτών, η Ελλάδα μοιράζεται στη διόλου τιμητική θέση, με την Τουρκία. Στην πρώτη θέση, το Μεξικό και ακολουθεί η νέα Ζηλανδία (Τερζής, 2001). Το ελληνικό κράτος πρόνοιας εμφανίζεται μεν πολυέξοδο, ωστόσο καθόλου αποτελεσματικό. Είναι ενδεικτικό ότι, αν και η ελεύθερη λειτουργία της οικονομίας παράγει το μικρότερο ποσοστό φτώχειας εντός της Ε.Ε, μετά τις δαπάνες πρόνοιας ο δείκτης φτώχειας της χώρας είναι υψηλότερος ευρωπαϊκά!
2.1 Η ‘‘άλλη’’ παγκοσμιοποίηση
Την τελευταία τετραετία, ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την υφήλιο: ''παγκοσμιοποίηση''.
Χιλιάδες διαδηλωτές παραβιάζουν τις ''κόκκινες ζώνες'' για να εκφράσουν την αντίθεσή τους στη φιλελευθεροποίηση του διεθνούς εμπορίου, την ιδιωτικοποίηση των πάντων, το ξήλωμα του κράτους πρόνοιας. Ποιοι βρίσκονται πίσω από όλον αυτόν τον ξεσηκωμό;
Θα ήταν βέβαια αφελές ν` αναζητήσει κανείς μια οποιαδήποτε άτυπη ''Διεθνής της αντιπαγκοσμιοποίησης'' στο ρόλο του καθοδηγητή ενός κινήματος τόσο πολύχρωμου, στις γραμμές του οποίου συναντάμε μεξικανούς ιθαγενείς και σκανδιναβούς, βραζιλιάνους ακτήμονες, βερειοαμερικάνους οικολόγους και αργεντινούς αγωνιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, φιλιππινέζους εργάτες και βρετανούς καταληψίες στέγης.
Το κίνημα αυτό είναι προϊόν μιας πολύ συνειδητής δράσης συγκεκριμένων δικτύων, τα οποία υπερβαίνουν σύνορα και πολιτικοϊδεολογικές καταβολές για να συντονίσουν τη δράση τους ενάντια στο κοινό εχθρό: την αυξανόμενη απαξίωση της ανθρώπινης εργασίας και ζωής, απέναντι στην αδηφάγα επέλαση των αγορών και του κεφαλαίου.
Μια από τις σημαντικότερες συλλογικότητες αυτού του ρεύματος είναι η Παγκόσμια Λαϊκή Δράση (People`s Global Action, PCA): Ξεκίνησε το καλοκαίρι του 1997 και σήμερα αγκαλιάζει εκατομμύρια ανθρώπους σε χώρες τόσο διαφορετικές: Ινδίες, Καναδά, ΗΠΑ, Νεπάλ, Σουηδία και η Βραζιλία. Στο ενεργητικό της περιλαμβάνεται η πρώτη διεθνής κινητοποίηση ενάντια στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) το έτος 1998, όσο και πολλές από τις μεγάλες κινητοποιήσεις, που ακολούθησαν (Κωστόπουλος, Τρίμης, Ψαρρά, Ψαρράς, 2002).
2.2 Τα τρία σενάρια για το μέλλον της ανθρωπότητας
Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, τρία είναι τα βασικά σενάρια για το μέλλον της ανθρωπότητας.
Το τέλος των μεγάλων συγκρούσεων
Η περίφημη θεωρία του Φουκουγιάμα για το ''τέλος της Ιστορίας'' υποστηρίζει, μεταξύ άλλων, ότι στη μετακομμουνιστική εποχή η κυριαρχία του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, που βλέπουμε στις μέρες μας, είναι αναπότρεπτη. Μετά την πτώση του Τείχους δεν υπάρχουν σοβαροί αντίπαλοι, ικανοί να αμφισβητήσουν τον συνδυασμό δημοκρατικού πολιτεύματος και νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής οικονομίας που θα εξαπλώνεται στο πλαίσιο της ηγεμονίας των ΗΠΑ. Θα υπάρχουν τοπικοί πόλεμοι χωρίς σοβαρό κίνδυνο ανατροπής του παγκόσμιου ‘‘statuς quo’’.
Το πέρασμα στις πολιτισμικές συγκρούσεις
Ο Χάντινγκτον με την περίφημη θεωρία του περί πολιτισμικών πολέμων δεν πιστεύει σε μια κατάσταση, όπου οι μεγάλες συγκρούσεις θα πάψουν να αποτελούν κινητήρια δύναμη του ιστορικού γίγνεσθαι. Πιστεύει, ότι οι πόλεμοι που έχουν ως δομική βάση διαφορές στον τρόπο ελέγχου των μέσων παραγωγής και κυριαρχίας θα δώσουν τη θέση τους σε πολέμους, που έχουν ως βάση διάφορες θρησκευτικές πολιτισμικές κοσμοθεωρίες πάνω στο νόημα της ζωής, του θανάτου και στη σχέση του ανθρώπου με το σύμπαν και το θείο.
Ο μετασχηματισμός των κονωνικοοικονομικών συγκρούσεων
Το τρίτο σενάριο, που έχει κυρίως αναπτυχθεί από στοχαστές του κεντροαριστερού χώρου απορρίπτει τις προβλέψεις του Φουκουγιάμα και αυτές του Χάντινγκτον. Η αμερικανική ηγεμονία και ο φιλελεύθερος καπιταλισμός, που προωθεί, θα αμφισβητηθούν τις επόμενες δεκαετίες και από τον πιο αυταρχικό ασιατικό καπιταλισμό και από τον κοινωνικά πιο ευαίσθητο ευρωπαϊκό (Μουζέλης, 2001).
Η ιστορική εξέλιξη
Με βάση τα τρία σενάρια τι μπορεί να πει κανείς για την τωρινή κατάσταση; Έχει δίκιο τελικά ο Χάντινγκτον; Μπορεί να δει κανείς τα τραγικά γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου ως την απαρχή μιας περιόδου πολιτισμικών πολέμων;
Κατ’ αρχήν, το σίγουρο είναι, ότι η θεωρία του Φουκουγιάμα δεν είναι πλέον πειστική. Η Ιστορία θα εξακολουθήσει να εκτυλίσσεται στη βάση ανταγωνιστικών συγκρούσεων, όπου θα κυριαρχεί το κοινωνικοοικονομικό ή το πολιτισμικό στοιχείο. Βεβαίως, επειδή δεν υπάρχουν ''σιδηροί νόμοι'' της ιστορικής έξέλιξης, το αν θα δικαιωθεί ο Χάντινγκτον εξαρτάται από την στρατηγική, που θα ακολουθήσει η αμερικανική υπερδύναμη τους μήνες και τα χρόνια που έρχονται. Αν π.χ. η στρατηγική της εξακολουθήσει να είναι τόσο μονοδιάστατη όσο φαίνεται αυτή τη στιγμή, αν, δηλαδή, όλο το βάρος εξακολουθήσει να δίνεται στα αστυνομικά και στρατιωτικά μέτρα καταπολέμησης της τρομοκρατίας, τότε το σενάριο περί πολέμου πολιτισμών (τουλάχιστον εν μέρει) θα γίνει πραγματικότητα. Γιατί τα στρατιωτικά μέτρα, αν δε συνδυαστούν με μια ριζική αναθεώρηση της αμερικανικής πολιτικής στα θέματα του Μεσανατολικού και της παγκόσμιας φτώχειας μπορούν κάλλιστα να οδηγήσουν σε μια κατάσταση όπου: οι ''μάρτυρες του Αλλάχ'' θα πολλαπλασιαστούν γεωμετρικά, τα λαϊκά στρώματα στον αραβικό κόσμο θα εντείνουν την υποστήριξή τους σε ''ήρωες'' τύπου Μπιν Λάντεν, τα φιλοδυτικά καθεστώτα στο Πακιστάν, στη Σαουδική Αραβία και στον Κόλπο θα μπουν σε μια διαδικασία αποσταθεροποίησης.
Από τη άλλη μεριά, αν υπό τη πίεση της Ευρώπης καθώς και των προοδευτικών παραγόντων - δυνάμεων μέσα στις ΗΠΑ, η αμερικανική κυβέρνηση ακολουθήσει μια πιο δίκαιη πολιτική έναντι των Παλαιστινίων και μια πιο κοινωνική ευαίσθητη πολιτική έναντι των περιθωριοποιημένων πληθυσμών του πλανήτη (αραβικών και μη), μπορεί μακροπρόθεσμα οι τρομοκράτες τύπου Μπιν Λάντεν να χάσουν τη λαϊκή υποστήριξη, που απολαμβάνουν σήμερα (Μουζέλης, 2001).
2.3 Κάποιο συμπέρασμα…
Είναι φανερό ότι η σύλληψη, τα κριτήρια και ο τρόπος λειτουργίας του όλου συστήματος έχουν στηριχθεί στον δυτικό καπιταλισμό, στη λογική της ελεύθερης οικονομίας, της οποίας η δυναμική στηρίζεται στη διαρκή κερδοφορία. Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι μόνο οικονομική διαδικασία. Πρόκειται για άμεση ή έμμεση επιβολή ενός συστήματος σκέψεως που αγνοεί ή και καταστρέφει τις ιδιαιτερότητες των επί μέρους λαών και ανθρώπων και παραμερίζει ή διαλύει αξίες όπως η φιλία, η εντιμότητα, η εγκράτεια, προβάλλοντας ένα καταναλωτικό πρότυπο με αδιάκοπη επιδίωξη κέρδους, υπό την επίδραση του οποίου συνθλίβονται οι ανθρώπινες σχέσεις.
Στο τελευταίο του βιβλίο που κυκλοφόρησε προ μηνών ‘‘Η παγκοσμιοποίηση’’, ο Philippe Moreau Defarges, καταλήγει: ''Η παγκοσμιοποίηση φαίνεται να ανοίγει στην ανθρωπότητα δύο δρόμους ακραίους: Δίνει στους ανθρώπους την αίσθηση ότι είναι κλεισμένοι μέσα στη φυλακή, τη γη…ή γεννά τη συνείδηση της ενότητας, της ανθρωπότητας… Η παγκοσμιοποίηση δεν δίνει τέλος ούτε στον άνθρωπο ούτε στην ιστορία του. Δεν είναι παρά ένα υποπροϊόν της τεχνικής προόδου. Ασφαλώς δεν είναι τυχαίο ότι η παγκοσμιοποίηση πραγματοποιείται τη στιγμή, που ο άνθρωπος βυθίζεται σε δύο άπειρα: στο απείρως σμικρό της ύλης και στο απείρως μεγάλο των άστρων’’ (Ph. Moreau, 1997, σελ. 124-125).
Θέμα: Παγκοσμιοποίηση-Διεθνισμός
Α'. Σχεδιάγραμμα
Θέμα 1ο: «Είστε προσκεκλημένοι σε μια ραδιοφωνική εκπομπή που πραγματεύεται το θέμα της παγκοσμιοποίησης. Ο παρουσιαστής σάς καλεί να αναπτύξετε εν συντομία το ζήτημα των συνεπειών που προκύπτουν απ’ αυτή αλλά και των προϋποθέσεων που απαιτούνται, προκειμένου η παγκοσμιοποίηση να επιτευχθεί επ’ ωφελεία του συνόλου».
Θέμα 2ο: «Ακούγεται συχνά και από πολλούς εσχάτως η λέξη «παγκοσμιοποίηση». Άλλων η αναφορά είναι θετική και άλλων αρνητική, ενώ οι περισσότεροι δηλώνουν άγνοια επί του θέματος. Αφού ορίσετε τον όρο και αναφερθείτε στις αιτίες που προωθούν το φαινόμενο, εν συνεχεία αναπτύξτε τις θετικές και αρνητικές του πλευρές».
Πρόλογος
Ορισμός
* Παγκοσμιοποίηση: είναι το φαινόμενο κατά το οποίο οι εθνικές οικονομίες αλληλοεξαρτώνται σε βαθμό αποδυνάμωσης με αποτέλεσμα την ενιαία λειτουργία της οικονομίας σε παγκόσμιο επίπεδο, στο πλαίσιο της οποίας οι κανόνες της αγοράς επικρατούν της πολιτικής’’ (Νικολόπουλος, 2000, σελ.13).
* Διεθνισμός1: δόγμα της μαρξιστικής ιδεολογίας το οποίο έχει ως στόχο τη διεθνή αλληλεγγύη που θα επιτευχθεί με την ένωση των λαών και την κατάργηση των συνόρων. || κίνηση για την προώθηση της διεθνούς συνεργασίας και συνεννόησης και για την εξάλειψη των εθνικιστικών προκαταλήψεων. [λόγ. διεθν(ής) -ισμός μτφρδ. γαλλ. internationalisme].
Διεθνισμός2 ο : (γλωσσ.) λέξη που χρησιμοποιείται από πολλές γλώσσες με παρόμοια σημασία. || (ειδικότ.) όρος του διεθνούς επιστημονικού λεξιλογίου που συνήθ. στηρίζεται σε αρχαία ελληνικά ή λατινικά λεξικά στοιχεία. [λόγ. διεθν(ής) -ισμός μτφρδ. γερμ. Internationalismus]
Κυρίως θέμα
Αιτίες Διεθνισμού-Παγκοσμιοποίησης
Ø οικονομικά συμφέροντα (πολυεθνικές εταιρίες, διεθνοποίηση οικονομίας...)
Ø παγκοσμιοποίηση προβλημάτων: οικολογική καταστροφή, ανεργία, φτώχεια, αρρώστιες...
Ø αυξημένες δυνατότητες επικοινωνίας (Internet, δορυφόροι...)
Ø έκρηξη μέσων ενημέρωσης
Ø εκμηδενισμός αποστάσεων
Ø χρήση τεχνολογίας
Ø παρόμοιοι τρόποι ψυχαγωγίας/διασκέδασης εργασίας, ενημέρωσης
Ø παρόμοιες συνθήκες ζωής
Ø τάση επικράτησης κοινής κουλτούρας (αμερικάνικη), γλώσσας (αγγλική), αυτοματοποίησης (ιαπωνική)...
Ø προβλήματα εξαιτίας εθνικιστικών εξάρσεων: προβλήματα ειρήνης, αναταραχές, πόλεμος...
Ø …
Συνέπειες Διεθνισμού-Παγκοσμιοποίησης
v κατάργηση συνόρων
v διευκόλυνση μετακινήσεων, επικοινωνία
v οικονομική ανάπτυξη
v ανάπτυξη επιστημών
v συνεργασία λαών (;)
v μείωση μισαλλοδοξίας, φανατισμού... (;)
v εξάπλωση ειρήνης (;)
v μείωση εξοπλισμών, εντάσεων, απειλών πολέμου (;)
v άρση διαφορών/αντιθέσεων (;)
v πολιτισμική ενοποίηση (;) ή ομογενοποίηση
v άμβλυνση εθνικών ιδιαιτεροτήτων, εθνικής ιστορίας παράδοσης
v εθνική υποδούλωση, εξάρτηση
v θρησκευτικός συγκρητισμός
v παγκόσμια κυβέρνηση
v αλλοτρίωση
v …
Προϋποθέσεις...
Ø εθνική αυτοσυνειδησία/αυτογνωσία
Ø γνώση των άλλων Ü ενημέρωση
Ø διακρατικός/διεθνικός διάλογος
Ø γνώση της ιστορίας
Ø ανθρωπιστική παιδεία
Ø επικράτηση ηθικών αρχών
Ø εμπέδωση δημοκρατίας
Ø καταπολέμηση ανεργίας/φτώχειας
Ø μείωση καταναγκασμού, τετελεσμένων
Ø αποφυγή αποκλεισμών περιθωριοποίησης
Ø καταπολέμηση ρατσισμού
Βασική προϋπόθεση για να μην τίθενται σε ερωτηματικό όλοι αυτοί οι παραπάνω στόχοι-συνέπειες του διεθνισμού είναι να επιτευχθεί μέσα από διακρατικό-διεθνικό διάλογο, χωρίς καταναγκασμούς, τετελεσμένα και αποκλεισμούς, με δημιουργική κατάθεση απ’ όλα τα έθνη όλων των «καλών» στοιχείων και δημιουργική αφομοίωση και σύνθεσή τους προς ένα καλύτερο σύνολο. Κατά συνέπεια, καλείται ο διεθνισμός να περάσει καταρχάς μέσα από την εθνική αυτοσυνειδησία κάθε έθνους, την ανάπτυξη της εθνικής αυτογνωσίας με την προσέγγιση ενός εκάστου των εθνών στις ιδιαίτερες παραδόσεις του.
Επίλογος
* Η προσωπική μας θέση...
Ο Απόστολος Παύλος χαρακτηρίζει την πλεονεξία ως ειδωλολατρία. Με την πλεονεξία σταματάει η επικοινωνία του ανθρώπου με το Θεό και μεταμορφώνεται σιγά σιγά σε δούλο του χρήματος (Μαντζαρίδης, 2001).
Η παγκοσμιοποίηση ισοπεδώνει τον άνθρωπο όχι μόνο ως προσωπικότητα, αλλά και τις παραδοσιακές διαφορές μεταξύ τους. Δε σέβεται τη διαφορετικότητα των ανθρώπων, αλλά ούτε και την κοινή φύση μεταξύ τους.
ΠΗΓΗ: vlioras.gr
ΔΙΕΘΝΙΣΜΟΣ
(Σαν αντίποδας του εθνικισμού εμφανίστηκε ο διεθνισμός)
ΟΡΙΣΜΟΣ:
Διεθνισμός είναι η θεωρία, σύμφωνα με την οποία κάθε κράτος είναι δυνατό να ενταχθεί σ’ ένα ευρύτερο πλαίσιο, στο οποίο θα
Ø επικρατεί η κοινή επιθυμία και
Ø η κοινή προσπάθεια για την επικράτηση παγκόσμιων αρχών.
Ø Ιδιαίτερα, ο όρος αναφέρεται στη διεθνή συνεργασία για την επίλυση προβλημάτων με
§ επιστημονικό, πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό περιεχόμενο.
Ø Ως κίνημα ο διεθνισμός δε σχετίζεται, αναγκαστικά, με ορισμένη πολιτική παράταξη ή ιδεολογία. ΄
§ Εμφανίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ:
v Γνωριμία των λαών, εφόσον τα σύνορα έχουν καταργηθεί.
v Ελεύθερες εμπορικές συναλλαγές, ελευθερία στην παραγωγή προϊόντων.
v Κοινή οικονομική πολιτική (π.χ. ευρωπαϊκή κοινότητα), παγκόσμια οικονομία, διεθνείς τράπεζες και διεθνικοποίηση του νομίσματος.
v Ανταλλαγές πολιτικών ιδεολογιών που οδηγούν σε πολιτικές ζυμώσεις και αλληλεπιδράσεις τα διοικητικά συστήματα των διαφόρων κρατών.
v Οι επιστήμες, οι τέχνες, τα γράμματα προσπαθούν να λύσουν τα προβλήματα που απασχολούν το σύγχρονο άνθρωπο σε διεθνές επίπεδο, οργανώνοντας παγκόσμια συνέδρια, προβάλλοντας απόψεις και προτείνοντας λύσεις.
v Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης με την αμεσότητα της πληροφόρησης και την ενημέρωση για τις εξελίξεις σε όλο τον κόσμο φέρνουν σε επαφή τους λαούς.
v Σμίκρυνση των αποστάσεων που οδηγεί στην άμεση επικοινωνία (μεγάλη εξέλιξη στα μέσα μαζικής μεταφοράς).
v Ύπαρξη παγκόσμιων οργανισμών (Ο.Η.Ε., UNESCO, Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης).
v Επιρροή στον τρόπο ζωής, άμβλυνση των αντιθέσεων λόγω της ανταλλαγής των ιδεών που συντελείται μέσω της άμεσης επικοινωνίας των λαών.
v Ευρύτατη διάδοση της εκμάθησης ξένων γλωσσών.
ΘΕΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ:
Προσέγγιση και αλληλογνωριμία των λαών που δημιουργεί κλίμα κατανόησης, εμπιστοσύνης, φιλίας και συνεργασίας. Παραμερισμός του σωβινισμού και του ρατσισμού. Άμβλυνση των διαφορών, μείωση της πιθανότητας πολεμικών συγκρούσεων, προώθηση του διαλόγου ως μέσου επίλυσης των διαφωνιών, θεμελίωση της παγκόσμιας ειρήνης, συμβολή στην αρμονική κοινωνική συμβίωση. Διάδοση της γνώσης σε όλα τα επίπεδα (οικονομικό, κοινωνικό, επιστημονικό). Ανάπτυξη των επιστημών, των τεχνών και των γραμμάτων. Ο πολιτισμός γίνεται κοινό κτήμα όλης της ανθρωπότητας, καθώς μέσα από ζυμώσεις εμπλουτίζεται με στοιχεία από διάφορους λαούς. Εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών, ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας (συντελεί στην ελεύθερη διακίνηση των αγαθών και των υπηρεσιών) και κατά συνέπεια άνοδος του βιοτικού επιπέδου. Προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ενημέρωση των εθνών πάνω στα καυτά κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα που απασχολούν όλη την ανθρωπότητα που οδηγεί στο «ξύπνημα» των συνειδήσεων. Υπεράσπιση της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της δικαιοσύνης.
ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ:
• Επικράτηση κλίματος ανταγωνισμού σε κάθε επίπεδο της ζωής, ύπαρξη επιφανειακά φιλικών σχέσεων που στηρίζονται πάνω σε συμφέροντα πολιτικά, στρατιωτικά και οικονομικά (π.χ. οι οικονομικοί ανταγωνισμοί που οδηγούν σε εκμετάλλευση των αδύνατων λαών, σε διεθνείς κρίσεις και αστάθεια).
• Καλλιέργεια στους οικονομικά και πολιτιστικά αδύναμους λαούς της ξενομανίας και της δουλικής μίμησης, με αποτέλεσμα οι λαοί αυτοί να περιφρονούν τα δικά τους προϊόντα, να ακολουθούν άκριτα ξένα πρότυπα συμπεριφοράς, να νοθεύουν τα ήθη και τα έθιμα, να αισθάνονται κατώτεροι.
• Κίνδυνος πολιτιστικής και πνευματικής υποδούλωσης, απώλεια της εθνικής ταυτότητας, της πολιτιστικής παράδοσης, της ιδιαιτερότητας κάθε έθνους, έλλειψη πρωτοβουλίας και πρωτοτυπίας.
• Κίνδυνος ακόμη και υποτέλειας ενός αδύναμου κράτους σε κάποιο ισχυρό.
• Διάδοση και των προβλημάτων που σήμερα απειλούν όλη την ανθρωπότητα, όπως της βίας, της εγκληματικότητας, της ανεργίας, του άγχους, της έλλειψης ηθικών αξιών, ποιότητας ζωής, πνευματικότητας.
ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΩΝ ΑΡΝΗΤΙΚΩΝ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ:
- Σωστή ενημέρωση και διαφώτιση των ανθρώπων για τα πλεονεκτήματα της διεθνιστικής άποψης για τη ζωή (με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, με βιβλία, με την εκπαίδευση, με την οργάνωση διεθνών συναντήσεων).
- Προσπάθεια μέσα από μια ανθρωποκεντρική παιδεία της καλλιέργειας ενός πανανθρώπινου πνεύματος.
- Ύπαρξη ψυχικής και πνευματικής ωριμότητας των ανθρώπων και των λαών που θα οδηγήσει σε μείωση των εξοπλισμών, ειλικρινή φιλία και συνεργασία, σεβασμό της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας κάθε λαού.
- Σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και επικράτηση των ανθρωπιστικών αξιών.
- Σεβασμός των εθνικών παραδόσεων και ιδιαιτεροτήτων κάθε έθνους.
- Αξιοποίηση του διαλόγου, της διαλλακτικότητας, της ανθρωπιάς.
- Γενικότερα αντίσταση σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου